Word productiever én gelukkiger

Dankzij de denkmethodes van Edward de Bono zijn vergadersessies bij JP Morgan 80 % minder lang, boort Shell putten met bochten (zesmaal efficiënter dan rechte putten!) en ontwierpen Maltese gevangenen een hersenbreker. De Bono maakt het leven van werkgevers en werknemers prettiger en doelmatiger. Haal ‘m in huis.

(1) De oplossing van het raadsel: de dame had een contactlens verloren in haar bord.

MALTA

Een dame bestelt in een restaurant een soepje. Ze begint eraan, maar houdt dan plots op, roept de kelner en fluistert hem iets in het oor. Even later komt hij aandraven met een rietje. Waarom? (1)

U hebt vroeger met vrienden waarschijnlijk ook nog van die raadsels opgelost. Ze stimuleren het lateraal denken en dat is de fetisjtechniek van dokter Edward de Bono, een Maltese dokter en denker. “Argumenteren is de domste manier van onderhandelen,” zegt hij. De Bono is nu zeventig, maar terwijl hij een kopje thee netjes in evenwicht op zijn knie houdt, bezigt hij nog altijd een bruisende taal. Hij gaat, net als in zijn boeken, tekeer tegen de “Griekse bende van drie” ( Socrates, Plato en Aristoteles), die de obsessie met argumentatie en kritisch denken over de hele westerse wereld hebben verspreid. Die manieren van nadenken zijn weliswaar nuttig, maar ze blokkeren ons redeneringsvermogen en vooral onze creativiteit. “Creativiteit is een ernstige zaak,” waarschuwt hij. “Het dekt een heleboel vaardigheden die we nodig hebben om concepten en waarnemingen naar onze hand te zetten.”

Zoals elk jaar is Edward de Bono teruggekeerd naar zijn geboorteland om er een seminarie te animeren dat georganiseerd wordt door het universitaire instituut dat zijn naam draagt. “Als je met argumenten een discussie aangaat, verken je het onderwerp onvoldoende,” onderstreept hij. “Iedereen ziet dan wel een punt a en een punt b, maar geen c en d. Wijzen op fouten leidt wel tot verbeteringen, maar nooit tot iets nieuws. De synthese van uiteenlopende zienswijzen levert geen nieuwe alternatieven op.”

Volgens hem steriliseert het onderwijs het denken, omdat het kennissnelwegen oplegt. “We leren situaties en symptomen ontrafelen en herkennen, maar niet om na te denken en het patroon ervan tot ontwikkeling te brengen. Men leert ons kennis, analyse en beoordelingsvermogen te gebruiken.” De Bono heeft zich als arts en psycholoog geruime tijd beziggehouden met complexe systemen en met ons brein. Een prachtig hulpmiddel waarmee binnenkomende informatie zichzelf volgens bepaalde modellen kan organiseren.

Onze manier van denken kan je vergelijken met een bal die voortdurend over dezelfde rails rolt. “Dat is zeer nuttig voor wetenschap en techniek, maar niet om te onderhandelen of om nieuwe ideeën te vinden. Met bepaalde technieken kunnen we ons denkvermogen op een andere manier gebruiken en de capaciteit uitbreiden,” voert hij aan. Intussen heeft hij al tientallen hulpmiddelen ontwikkeld – met lateraal denken en de zes denkhoeden (zie kader: De zes denkhoeden) als meest bekende – om onze hersenen ertoe te brengen uit die beoordelingsstand te klikken, soepel te worden, op een constructieve, creatieve wijze te denken en voortdurend een stap vooruit te zetten.

Zelfverzekerde werknemers

In Malta wordt de denker heel ernstig genomen. De Duitse firma Brandstätter, de fabrikant van Playmobil, heeft er een vestiging met meer dan 800 medewerkers. Twee interne opleiders geven aan alle werknemers onderricht in de technieken van De Bono. De bedoeling is om van een paternalistisch managementsysteem te evolueren naar een participatief model.

“In een ideale situatie hebben de arbeiders een goed gevoel bij wat ze doen, leveren ze een bijdrage tot de doelstellingen van de onderneming en krijgen ze het gevoel dat ze zichzelf als persoon ontwikkeld hebben.” Het management heeft gekozen voor de methodes van De Bono om de teamspirit en de intermenselijke betrekkingen te verbeteren, de betrokkenheid van de werknemers te verhogen, de verticale en laterale communicatie te verbeteren en de trots en het zelfvertrouwen van het personeel een ruggensteuntje te geven.

De fabrikant van de plastic mannetjes neemt sinds 1998 zijn toevlucht tot de zeshoedentechniek, DATT ( Direct Attention Thinking Tools), CNS ( Consequencies), AGO ( Aims, Goals, Objectives) en andere technieken bij het onderhandelen of het zoeken naar nieuwe ideeën.

“Die technieken zijn bijzonder doeltreffend bij de voorbereiding van vergaderingen en rapporten,” zegt John Camilleri, die verantwoordelijk is voor de relaties met het personeel. Ook het hoofd van de afdeling Drukwerk juicht de werkwijze toe. “De werknemers zijn zich meer bewust van hun eigen beoordelingsvermogen. Ze slagen erin om situaties beter te evalueren en bekijken de zaken grondiger. Nu beperken de medewerkers zich niet meer tot goed- of afkeuren. Ze willen ook zoeken naar alternatieven.”

De methodes van De Bono hebben zich over de hele wereld verspreid. Dankzij lateraal denken en de zeshoedenmethode is de groep ABB erin geslaagd om het aantal discussiedagen met de internationale filialen terug te brengen van dertig naar twee. Idem voor de onderzoekslaboratoria van IBM en bij JP Morgan, waar de vergadertijd met respectievelijk 75 en 80 % werd teruggedrongen. Na een denksessie met De Bono boorde Shell niet langer verticale putten in de aardbodem, maar putten met bochten. Dat verzesvoudigde de efficiëntie. Intussen is het systeem overgenomen door alle petroleummaatschappijen.

Mijnwerkers worden doetjes

Edward de Bono beperkt zich overigens niet tot de economische wereld om zijn ideeën te verspreiden. In Groot-Brittannië krijgen werkloze jongeren een opleiding van zes uur waarin ze geleerd wordt na te denken. Dat heeft de aanwervingsgraad met 500 % opgekrikt. En De Bono houdt zich ook bezig met het onderwijs. In Malta heeft de regering een programma ontwikkeld om jongeren van vijf tot zeventien jaar in de staatsscholen te leren volgens de technieken van De Bono te denken.

“De leerlingen worden zelfstandiger en actiever. Ze stellen zichzelf vragen en winnen aan zelfvertrouwen. Scholieren die moeite hebben met hun studieprogramma ontdekken zo dat ze toch de gave hebben om na te denken,” merkt de Maltese lerares Shirley Atie op.

De Bono lijkt zowat overal door te sijpelen, zelfs in de Zuid-Afrikaanse mijnen. Dankzij zijn methodes is onder de ongeletterde arbeiders het aantal gevallen van agressie op het werk drastisch teruggeschroefd.

Edward de Bono heeft zelfs zijn intrede gedaan in de gevangenis van Malta: “Ik heb een groep gedetineerden gevraagd te kiezen tussen vrijen met een mooi meisje, 20.000 pond op hun rekening of de vrijheid. Ze kozen allemaal voor de vrijheid,” beschrijft hij. “Nochtans had ik hen erop gewezen dat 70 % onder hen recidivisten waren. Ze zeiden ook dat ze geen werk zouden vinden als ze de gevangenis buitenkwamen. Ik heb ze dan voorgesteld om zelf een bezigheid te ontwikkelen. We hebben de creativiteitstechnieken gebruikt om na te gaan wat ze zouden kunnen doen.”

Uit die oefening is een houten hersenbrekertje ontstaan dat verkocht wordt voor 2 euro. We hebben het uitgeprobeerd en het is een boeiend speeltje dat zijn prijs meer dan waard is. De gevangenen trachten het nu te commercialiseren. Wie voelt zich geroepen?

Marie Brandeleer

“Argumenteren is de domste manier van onderhandelen.”

Na een denksessie met De Bono boorde Shell niet langer verticale putten in de aardbodem, maar putten met bochten. Dat verzes-voudigde de efficiëntie.