Wissel van de wacht

De nieuwe Duitse coalitie van christendemocraten en liberalen moet omzichtig te werk gaan.

Laat me regeren met de liberalen en Duitsland zal zich snel herstellen van de recessie. Dat beloofde kanselier Angela Merkel. Tijdens de federale verkiezingen in september zegden de Duitsers de ‘grote coalitie’ van christendemocraten (CDU-CSU) en socialisten (SPD) op. De CDU regeert nu met de liberale FDP. In 2010 bestaat de belangrijkste opdracht van de zwartgele tandem erin om de belofte van Merkel in te lossen en een programma voor Duitsland te lanceren dat opzienbarend is, maar toch voldoende onschuldig voor een kiespubliek dat op zijn hoede is voor radicale hervormingen.

Het wordt niet gemakkelijk. De recessie liep formeel ten einde in het tweede kwartaal van 2009, maar 2010 wordt een jaar waarin de Duitsers ze nog voelen. De economie groeit met zowat 0,5 procent tegenover een daling van meer dan 5 procent in 2009 en de werkloosheid schiet omhoog. Die nam tot nog toe maar matig toe dankzij overheidssubsidies voor arbeidsduurvermindering en omdat de bedrijven weigerachtig stonden tegen de afdanking van hooggeschoold personeel. Het aantal werklozen neemt toch toe van 3,5 miljoen in 2009 tot 4,1 miljoen in 2010, voorspelt het federaal bureau voor arbeidsbemiddeling. Een pijnlijke stijging tot het niveau van het begin van 2007, maar wel een pak minder dan gevreesd.

Merkels aanbod van zwartgele balsem was nooit erg overtuigend. De duidelijkste verkiezingsbelofte van de twee winnaars was dat ze de belastingen voor gezinnen en bedrijven zouden verlagen. De FDP wilde radicale veranderingen in de inkomstenbelasting en kleine correcties aan de vennootschapsbelasting en de successierechten. Maar die doelstelling staat haaks op de noodzaak om het federale begrotingstekort terug te schroeven – dat in 2010 waarschijnlijk een recordhoogte bereikt – en op de onwil van Merkel om nog iets toe te voegen aan de economische stimuli die ingevoerd werden door de grote coalitie. Volgens de wet moet de regering het structurele tekort tegen 2016 terugbrengen naar 0,35 procent van het bbp. In 2010 zal de belastingvermindering dan ook bescheiden zijn.

Merkel wil eigenlijk een ondernemingsvriendelijker klimaat zodat bedrijven hun investeringen opvijzelen, jobs creëren en daarmee de groei op lange termijn aanzwengelen. De FDP is daarbij veel enthousiaster dan zij. Ze heeft al haar veto uitgesproken over sommige bedrijfsvriendelijke ideeën van de liberalen, zoals het voor kleine bedrijven gemakkelijker maken om werknemers te ontslaan. De grootste verandering schuilt wellicht in wat zwartgeel niet zal doen. De grote coalitie heeft rustig eerdere hervormingen afgebikt om ze af te zwakken, de werkloosheidsverzekering bijvoorbeeld. Daar komt nu waarschijnlijk een einde aan.

Merkels nieuwe regering flirt op twee vlakken met de controverse. Om het banksysteem weer gezond te maken, moet ze de negen quasipublieke Landesbanken, die een groot deel van de toxische producten in Duitsland aanhouden, hervormen. Eigenlijk heeft Duitsland er maar één nodig om in de Wholesale-behoeften van de spaarbanken te voorzien, maar de eerste ministers van de deelstaten hebben zich tot nog toe verzet tegen elke fusie. De nieuwe regering moet daaraan een mouw passen. Om de energiekosten en de uitstoot van koolstof af te bouwen, willen CDU en FDP dat de nucleaire centrales openblijven tot na 2022. Een vorige regering had de deadline op 2010 gelegd en de niet-sluiting kan straatprotest uitlokken.

Het buitenlandse beleid wordt minder ontvlambaar nu Guido Westerwelle, de voorzitter van de FDP, de SPD’er Frank-Walter Steinmeier vervangt als minister van Buitenlandse Zaken. Het is niet uitgesloten dat Duitsland iets meer naar Amerika neigt en minder naar Rusland. Duitsland komt onder druk te staan om zijn bijdrage aan de oorlog in Afghanis-tan te verhogen en mee te werken aan een verstrakking van de sancties tegen Iran. Nu de verkiezingen voorbij zijn, stelt de regering zich iets flexibeler op. Maar er staat alweer een andere stembusgang voor de deur. De coalitie van CDU en FDP in Nordrhein-Westfalen, de dichtstbevolkte deelstaat, moet in mei de confrontatie aangaan met de gehavende SPD. Pas daarna zal zwartgeel echt kleur bekennen.

DE AUTEUR IS CORRESPONDENT VAN THE ECONOMIST VOOR DUITSLAND.

y Door Brooke Unger

2010Merkels zwartgele balsem was nooit erg overtuigend.