Winnaar categorie Bedrijfsgebouw [1]:Vlaamse Milieumaatschappij

Het nieuwe gebouw van de Vlaamse Milieumaatschappij in Aalst is een opmerkelijk voorbeeld van sociale architectuur en stedenbouwkundige integratie.

Vlaamse Milieumaatschappij – Adres: Dokter De Moorstraat 24/26 in Aalst û Bouwheer: Vlaamse Milieumaatschappij – Architectuur: De Smet Vermeulen architecten – Stabiliteit: Lemco.

Het nieuwe gebouw van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) ligt naast de Dender, ten oosten van Aalst in de negentiende-eeuwse gordel. “Die uitbreiding van de stad kwam er tijdens de industriële revolutie. De economische activiteit was destijds geconcentreerd rond de Dender,” vertelt Henk De Smet van het Gentse architectenbureau De Smet Vermeulen, dat instond voor het concept van de nieuwe zetel van de Vlaamse parastatale instelling.

Langs de rivier verschenen fabrieken, een spoorweg en arbeidershuizen. Bij gebrek aan een coherent stedenbouwkundig beleid werd deze arbeidersgordel op een totaal anarchistische wijze ontwikkeld. “Dat het OCMW zich vervolgens in de buurt heeft gevestigd zonder advies van een architect te vragen, heeft de zaken er niet bepaald op verbeterd,” vervolgt Henk De Smet.

Onderhandelen werkt

De VMM had het oude OCMW-ziekenhuis al gekocht om er haar kantoren in te vestigen. Maar de beschikbare ruimte was hoe dan ook te klein om er alle activiteiten van de VMM in onder te brengen. Er werd dus op zoek gegaan naar uitbreidingsmogelijkheden. De meest functionele oplossing was de aankoop van het oude OCMW-rusthuis, dat ooit deel uitmaakte van het ziekenhuis

Probleem: dat rusthuis was in verregaande staat van verval. De architecten twijfelden er niet aan dat alles moest worden afgebroken. “Vandaag is het politiek verkeerd om een oud gebouw, hoe vervallen ook, met de grond gelijk te maken,” zegt De Smet. “De stad weigerde dan ook resoluut. We stelden de overheidsinstanties een deal voor: de tuin achter het rusthuis uitbouwen, de oude pastorie restaureren, een openbare doorgang in het midden van dit hermetisch gesloten blok maken en het geheel afwerken met een voorplein dat toegankelijk is voor de plaatselijke bevolking. In ruil zouden we het rusthuis volledig mogen herbouwen.”

Het voorstel werd aanvaard. Maar er moest ook nog onderhandeld worden met de bouwheer en met de buur, het OCMW. Zegt Henk De Smet: “Hier ligt volgens mij de echte originaliteit van het project: drie overheidsinstanties samenbrengen – de stad Aalst, de VMM en het OCMW – en erin slagen om ze verder te laten kijken dan hun eigen belangen. En om ons doel te bereiken, moesten we ook nog eens een tiental verenigingen van plaatselijke bewoners en organisaties die het patrimonium beschermen, overtuigen.”

De primeur van gerecycleerd beton

Omdat het gebouw bestemd was voor de VMM, werd er logischerwijze geopteerd voor een ecologische aanpak. Het werd volledig opgetrokken met gerecycleerd beton en was daarmee het eerste gebouw van dit type in België. Ander gevoelig thema vanuit milieustandpunt: het energieverbruik. In het dak werd zowat 30 cm isolatiemateriaal verwerkt. Met resultaat! “De verwarming vraagt niet meer energie dan in een grote villa,” stelt De Smet.

De kantoren op de twee hoogste verdiepingen zijn een voorbeeld van soberheid. “We zijn vertrokken van de stelling dat de gevel het lang moet uithouden, maar dat het interieur elke tien jaar kan worden veranderd. Vandaar dus de moduleerbare binnenindeling.”

Jo Jacoby

Jo Jacoby