WILT U EEN UNIE? GEBRUIK DAN DE MUNT

De euro als fundament van de unie, het lijkt op het eerste gezicht een slecht idee. Hebben we dan geen eurocrisis achter de rug? Landen als Italië en Spanje moesten de voorbije jaren zware speculatieve aanvallen doorstaan, en vorige zomer scheelde het niet veel of Griekenland lag uit de euro.

En toch. “De Europese Unie zou een karig geraamte zijn zonder de euro”, zegt Hans Geeroms, professor Europees beleid aan de KU Leuven en het Europacollege in Brugge. “Aan de munt hangen een hoop instellingen en regels vast. Denk maar aan de Europese Centrale Bank, het Stabiliteitspact met zijn begrotingsregels, of het Europese noodfonds ESM. Neem dat allemaal weg, en je houdt weinig meer over dan een interne markt en buitenlandse handel. Het is de euro die de unie maakt. Willen we de unie versterken, dan moeten we de monetaire unie verdiepen.”

Dat verdiepingswerk is momenteel bevroren, aldus Geeroms. “Het Noorden en het Zuiden vinden elkaar niet. Volgens Duitsland functioneert een muntunie op strenge begrotingsregels, concurrentiekracht en hard werken. Het Franse model huldigt de solidariteit. Als failliete banken of door crisis getroffen lidstaten de muntunie bedreigen, dan moeten geldpotten klaarstaan om de nood te lenigen. Misschien is Duitsland bereid tot solidariteit als het ervan overtuigd is dat iedereen de regels naleeft. Maar dat is niet het geval. Ondanks flagrante en jarenlange overtredingen van het Stabiliteitspact door Frankrijk en Spanje kwamen er geen sancties.”

Het voortbestaan van de euro vereist een combinatie van het Duitse en het Franse model. Maar de een zal pas bewegen als de ander dat doet, zegt Geeroms. “Duitsland zal de geldpotten pas willen vullen als Frankrijk zijn risico op faillissement verkleint, door bezuinigingen, een kleiner overheidsbeslag en meer productiviteit.”

De beweging zal er pas komen bij een crisis, zoals dat gewoonlijk gaat in de EU, zegt Geeroms. “Aanleidingen voor een crisis zijn er genoeg: een zuiders euroland dat zijn schulden niet meer kan betalen, een grote verkiezingsoverwinning van een eurosceptische partij of een brexit. Er is nog nooit een lidstaat uit de EU gestapt. De Britse uitstap zal voor grote onrust op de financiële markten zorgen. Bondskanselier Angela Merkel en president François Hollande zullen verplicht zijn een grote verklaring af te leggen over de behoefte aan een verdere uitbouw van de EU. En ze mogen het niet bij woorden laten, anders begint de onrust opnieuw.”

De zaak is niet gewonnen, maar ook niet hopeloos. “Merkel, Hollande en de Italiaanse premier Matteo Renzi willen de euro houden”, zegt Geeroms. “Dat voelde je enkele weken geleden al, toen er vooruitgang kwam in het Griekse dossier. Duitsland weigert niet langer te spreken over een schuldherschikking voor de Grieken. Een implosie van de muntunie betekent een implosie van de EU. Geen enkele Europese leider wil die verantwoordelijkheid nemen. Dat heeft ook weinig zin. Als de EU er niet was, dan moest je haar morgen toch opnieuw uitvinden.”