‘Wij willen ons geld terug’

De afschaffing van de euro. Dat is het radicale doel van de pas opgerichte partij Alternative für Deutschland. Haar boodschap slaat aan bij een deel van de publieke opinie dat overtuigd is dat het betaalt voor de rest van Europa.

Onder de vergulde luchters van de immense balzaal van het Intercontinental in hartje Berlijn is de ondergang van de euro misschien wel begonnen. Op zondag 14 april om 7 uur in de morgen staan daar al 1400 militanten van Alternative für Deutschland (AfD) op de parketvloer te dringen om de oprichtingsconventie van hun partij bij te wonen.

We zien vooral tweed kostuums, dassen en grijzende haren. De bijeenkomst wordt gevormd door mannen van een zekere leeftijd, academici, juristen, artsen, ambtenaren, ingenieurs en kmo-leiders. “Het is de middenklasse die hier bijeenkomt, de middenklasse die genoeg heeft van belastingen en die vreest almaar meer te moeten betalen om de euro te redden”, roept Max Rapp uit. De 58-jarige architect is sinds drie weken een aanhanger en is voor de gelegenheid overgekomen van de andere kant van het land.

En hier is het dan, hun grote project, het ‘alternatief’ waar ze zo vurig naar verlangen: de verdwijning van de eenheidsmunt. In de wandelgangen komen dezelfde argumenten altijd terug. Velen zeggen gekwetst te zijn door de tot nazikarikatuur verworden Angela Merkel tijdens betogingen in Griekenland. “De euro verdeelt de volkeren in plaats van ze te verenigen”, betreurt Heiner Garbe, een dikbuikige zestiger die een briefje van 100 Duitse mark op zijn jasje gespeld heeft, als ware een militair ereteken.

Net als de anderen maakt hij zich zorgen over de miljarden aan financiële garanties die Duitsland biedt aan zijn buren uit het zuiden, die er maar op los leven en niet in staat zijn hervormingen door te voeren. “We gaan veel later met pensioen dan de Grieken en toch moeten wij hen er weer bovenop helpen”, foeteren Nadine en Katherine, de twee blonde benjamins van de vergadering, die hun vader vergezellen.

Er is ook het lagerentebeleid van de ECB dat in Duitsland de spaarders zwaar benadeelt. Ze maken zich zorgen over het niveau van hun spaarcenten. En dan zijn er nog de ‘herhaalde overtredingen’ van het Verdrag van Maastricht, waarin om het even welk solidariteitsmechanisme ten gunste van staten die in de schulden steken, verboden werd. Voor deze rechtzinnige Duitsers komt dat neer op plichtverzuim.

Es geht los

Samen met de hoera’s en ovaties die de toespraken voortdurend onderbreken, stijgt vooral ook de vreugde van de deelnemers op. Ze voelen zich niet langer van elke politieke vertegenwoordiging verstoken. In Duitsland wordt de opbouw van Europa en de euro om historische redenen aangevoeld als een waarborg voor de vrede. Voor de regeringspartijen is dat een onwrikbaar dogma. De meeste van die nieuwe militanten voelden zich niet op hun gemak of werden genegeerd in hun vroegere partijen. Met name de CDU van Angela Merkel, de liberalen van de FDP of de sociaaldemocraten van de SPD.

Heel wat Duitsers zochten een andere thuishaven. Die vonden ze bij de nobele onbekende Bernd Lücke, professor aan de universiteit van Hamburg. Begin maart doorbrak hij het taboe door een anti-eurobeweging in gang te zetten. De vijftiger met de babyface stond 33 jaar bij de CDU geregistreerd. Hij heeft vijf kinderen, oogt discreet en op zijn cv prijkt geen enkel door verkiezing verkregen mandaat. Op het eerste gezicht is hij geen charismatische leider. “Ik ben opgestaan omdat de euro Europa vernietigt. Dat is mijn plicht, als burger en als specialist van macro-economische vraagstukken.”

In elk geval treedt hij op het goede moment op de voorgrond. De partijen die zich aan het einde van de jaren negentig verzetten tegen de eenheidsmunt gingen al snel over de kop, maar het AfD surft op de crisis. In enkele weken rijfde de partij 7500 leden binnen en kreeg daardoor een flinke naambekendheid. Volgens een recente peiling is een kwart van het kiezerskorps bereid voor een eurosceptische partij te stemmen.

Lücke spreekt zijn publiek toe als een ware volkstribuun. “We zijn niet rechts of links, wij zijn de partij van het gezond verstand”, stampt hij erin. En als hij vraagt of zijn organisatie moet opkomen voor de verkiezingen van 22 september, brult heel de zaal: ‘Es geht los!Es geht los!‘

Noord- en Zuid-euro

Voor het zover is, zijn er nog wat hindernissen. In de eerste plaats zijn er de administratieve formaliteiten om deel te nemen aan de verkiezingen die voor 15 juni vervuld moeten worden. Dat betekent de oprichting van een lokale partijafdeling in elk van de zeventien Länder. Daar moeten telkens 2000 handtekeningen verzameld worden en kandidaten voorgedragen worden.

Daarnaast moeten ook namen aangetrokken worden die bij het grote publiek bekend zijn. Op dit ogenblik zijn er dat slechts twee. De liberale econoom Joachim Starbatty, een van de vier universiteitsprofessoren die geregeld de Europese beslissingen aanvecht bij het Grondwettelijk Hof in Karlsruhe, en Hans-Olaf Henkel, gewezen topbedrijfsleider en een gerespecteerde figuur bij onze oosterburen. Hij werd nochtans enigszins voor het blok gezet. “Ik was op vakantie op de Galapagos toen de partij werd opgericht. Ik wist van niets, maar ze hebben me d’office op de lijst van hun steunpilaren gezet. Ik heb besloten om er bij te blijven omdat ik hun ideeën deel.”

De generale staf van het AfD moet ook een duidelijke strategie voor de afschaffing van de euro uitstippelen. Sommigen neigen daarbij naar een terugkeer naar de nationale munten, anderen pleiten voor een geleidelijke terugtrekking van de zuiderse landen, en nog anderen voor de creatie van twee euro’s, een Nord-euro en een Süd-euro.

Beschuldiging van populisme

Het is vooral de strijd om het imago die moeilijk dreigt te worden. “De tegenstanders, en ook de media, omschrijven de AfD als een bende populisten. In Duitsland is dat de beste manier om elk krediet te verliezen”, zegt Nicolaus Heinen, Europaspecialist bij Deutsche Bank. Lücke heeft lucht gekregen van dat gevaar. “Elke aanvraag tot lidmaatschap wordt onderzocht om te vermijden dat anciens van extreemrechts ingeschreven worden.” Symbolisch werd tijdens het congres een oude man die een Duitse vlag schuin over zijn bruin hemd gedrapeerd heeft bijna uit de zaal gezet toen hij wild met een zwart-rood-gouden vlag boven zijn hoofd begon te zwaaien. Daardoor trok hij de aandacht van de tientallen aanwezige fotografen.

Tegelijk werd elke discussie over het partijprogramma van maar 3,5 pagina’s van meet af aan uitgesloten, in naam van de efficiëntie. Dat is verwonderlijk voor een beweging die vol lof is voor de rechtstreekse democratie en die de ‘ontaarding van het Duitse parlementarisme’ aanklaagt. Hetzelfde programma voorziet overigens in een restrictief immigratiebeleid, dat handig voorgesteld wordt als een manier ‘om de kandidaat-immigranten te beschermen tegen de risico’s dat ze slecht geïntegreerd raken’.

Een zaak is zeker, de politieke nieuwkomers verontrusten de gevestigde partijen. Merkel mag dan al populair zijn als nooit tevoren, haar aanhangers hebben tegen het kleine AfD het zware geschut bovengehaald. Want zelfs als ze de kiesdrempel van 5 procent niet haalt, dan nog zou de partij voldoende kiezers kunnen afsnoepen van de CDU en haar bondgenoten van de FDP en de CSU om hen te verzwakken of zelfs naar de oppositie te verwijzen. Dat is een paradox voor een formatie die vooral samengesteld is uit gevestigde conservatieven.

“Het is een risico dat we moeten nemen. De CDU en de sociaaldemocraten zitten op dezelfde pro-Europese golflengte. Als we hen aan het wankelen brengen, oefenen we invloed op hen uit”, zegt een enthousiaste Michael Wichtrey, een jonge veertiger, voor wie ‘deelnemen aan het congres al een manier is om onze woede te tonen aan onze bewindslui’. Overi- gens wil Lücke in de strenge houding van Merkel over Cyprus al een eerste teken van zijn invloed zien. Meer nog dan een intrede in het parlement, ligt daar ongetwijfeld zijn echte doel.

STÉPHANIE BENZ (L’EXPANSION) IN BERLIJN

“We zijn niet rechts of links, wij zijn de partij van het gezond verstand” Bernd Lücke, AfD

In Duitsland wordt Europa om historische redenen aangevoeld als een waarborg voor de vrede. Voor de regeringspartijen is dat een onwrikbaar dogma.