Whisky is back

Whisky zit in de lift, dat zeggen althans cijfers van het serieuze marketingbedrijf Nielsen. Niet alleen bij ons stijgt het verbruik opnieuw, maar vooral in de States is whisky ‘booming’. De jonge New Yorkers hebben er hun buik van vol om steeds maar opnieuw te horen hoe slecht roken en drinken wel kan zijn. John Campbell, directeur bij Allied Distillers : “They just want to enjoy life a little bit and they find the best way to do that is to enjoy a whisky and a cigar”.

TEKST : HARRY DE SCHEPPER

In deze nieuwe gedachtengang zijn whisky en whiskylikeuren opnieuw trendy. De stelling dat “whisky has shaken off a dusty, crusty image” is vooral te zien bij de jonge New Yorkers, voor wie het een must is alleen die clubs aan te doen waar een goede whisky, malt bij voorkeur, en een goede sigaar te verkrijgen zijn. Eertijds werd whisky gezien als een drank voor de oudere bezadigde man van middelbare leeftijd, die er af en toe alleen op uit trekt om een lijntje uit te werpen. Thans is het tij gekeerd. Jonge filmhelden en tv-sterren kunnen zich nog enkel in het New Yorkse nachtleven laten zien met een stijlvolle whisky in de hand. Ook heeft het succes van verschillende Schots getinte filmprenten zoals Braveheart en Trainspotting een niet te versmaden invloed gehad op het succes van whisky. Er wordt nu reeds meer maltwhisky verkocht in New York alleen dan in heel Engeland.

Bij J&B ziet men deze evolutie met veel plezier aankomen. “We moeten dan ook op onze hoede zijn. De nieuwe whiskyverbruikers zijn erg veeleisend geworden wat de kwaliteit betreft”, zeggen ze bij J&B. Het is dan ook dit merk dat de grootste sprong voorwaarts heeft gemaakt in de verkoopcijfers, zowel op onze markt als op de wereldmarkt.

J&B

is de afkorting van Justirini and Brooks. In 1749 installeerde Giacomo Justirini, afkomstig uit Bologna, zich als wijnhandelaar in Londen. Vrij snel ontdekte hij ook de handelswaarde van whisky, wat hem aanzette tot het ontwikkelen van zijn eigen blend of mengeling. Het succes bleef niet uit, zeker niet als ook het koninklijke hof interesse ging tonen voor zijn product. In 1831 werd het bedrijfje opgekocht door éne Alfred Brooks, die het omdoopte in Justerini and Brooks. Het legendarische logo was geboren.

Na de moeilijk periode van de prohibition, trachtte J&B door een intense promotiecampagne op de Amerikaanse markt door te dringen. Het marktaandeel, even onderbroken door WO II, steeg gestaag tot het merk uitgroeide tot de tweede best verkochte whisky op de wereldmarkt. De positie op de wereldmarkt werd nog verstevigd door de fusie van J&B met het gekende ginmerk Gilbeys, waarmee het samen IDV, International Distillers and Vintners, vormde. De laatste grote stap werd in 1972 gezet, op het moment dat de groep IDV in de schoot van het wereldomvattende Grand Metropolitan, de drank- en hotelgigant, opgenomen werd. De bijna onuitputtelijke financiële armslag van Grand Met biedt het bedrijf quasi onbeperkte financieringsmogelijkheden om grote partijen whisky te laten verouderen. Hierdoor beschikken ze bij J&B wellicht over de grootste reserves oude whisky.

J&B rare is een blended whisky, dus het resultaat van een mengeling. De kwaliteit van de blend is afhankelijk van de kwaliteit van de basisingrediënten, in dit geval malt– en grainwhisky’s. Zoals een maltwhisky uitsluitend op basis van zuivere mout vervaardigd wordt, is een grainwhisky het resultaat van één enkele distillatie van één bepaalde graansoort. Zo kunnen maïs, maar soms ook rogge en zelfs rijst, alhoewel de laatste van mindere kwaliteit, de basis vormen voor een grainwhisky.

Een blend staat of valt met het meesterschap van de blender. In de blend voor J&B rare verwerkt de master blender, Robert McElroy, 38 maltwhisky’s en 4 grainwhisky’s. Hij kan zich in ruime mate bevoorraden in de eigen maltstokerijen, die telkens over zeer oude partijen whisky’s beschikken.

De vier stokerijen

zijn Strathmill, dat uitsluitend malt stookt voor de J&B range, Knockando, Singleton of Auchroisk en Glen Spey. Ze liggen in het centrum van de wereldvermaarde whiskyzone Speyside, langsheen de Spey-rivier.

Maar McElroy doet ook jaarlijks in andere stokerijen al proevend zijn ronde. Alhoewel er meer geroken wordt dan geproefd en men terecht van noosings spreekt… Jaarlijks koopt hij grote of kleinere loten whisky op, die dan eventueel in het bedrijf van Strathleven, het zenuwcentrum voor J&B, in perfecte omstandigheden kunnen verouderen.

In een memorabele proeverij toonde McElroy aan op welke wijze de ene whisky gemengd met een andere, door synergie, uitgroeit tot een geheel dat meer is dan de som van de twee producten. Men kan zich dan ook onmogelijk voorstellen tot welk resultaat het mengen van 42 whisky’s zal leiden. Alleen het proeven en het ruiken kunnen enig idee geven van de complexiteit, maar men moet dan wel over een geoefende neus en smaak beschikken.

Van de 42 whisky’s, die Robert in zijn blend aanwendt, vormen 2 jonge graanwhisky’s het belangrijkste deel in hoeveelheid. Daaraan voegt hij minstens 2 goed verouderde graanwhisky’s aan toe. In volume bedraagt dit 60 % grain en 40 % malt. Het hart van de blend wordt gevormd door 3 jonge maltwhisky’s, waaraan 6 verouderde Highlands, 20 Speysides, 5 Lowlands en een vleugje van 4 verschillende Islay maltwhisky’s worden toegevoegd. Op deze wijze zijn alle Schotse whiskyzones in de blend vertegenwoordigd.

De Highland malts

zijn vrij zacht, erg aromatisch met een typische gerstgeur en toch robuust. Zij geven de blended whisky een bijna smeuïge toets mee. De Speyside malts, doorgaans de beste whisky’s, staan in voor de fijnheid, soepelheid of smoothness en vooral klasse van de blend. De Lowlands zijn eerder gaaf en rond van smaak en in de geur dringt een bijna snedig fruitachtig element door. De Islay zorgt dan weer voor het doordringende turfachtige, wat de Schotten zelf als peaty en smoky omschrijven. De jonge en verouderde graanwhisky’s, die in volume het sterkste aandeel hebben, worden in deze blend door de jonge en oude malt als het ware veredeld.

De goed uitgebalanceerde J&B-blend neigt eerder naar fijnheid en elegantie, eerder pittig dan bruut overweldigend. Robert McElroy zal er ook nauwlettend op toezien dat bij het kleuren van de whisky, door toevoeging van karamel, een uiterst minimale dosis gebruikt wordt zodat de smaak er niet door beïnvloed wordt. De J&B’s hebben dan ook, in vergelijking met vele soortgenoten, een blekere kleur.

Dankzij de voorraad zowat 3 miljoen vaten ontwikkelt de master blender van J&B sinds geruime tijd ook twee superblends, nl. de J&B reserve 15 years en de Ultima. Hiervoor gebruikt hij extra oude reserves, waarin voor de 15 years malt- en graanwhisky’s gebruikt worden, waarvan de jongste component ten minste 15 jaar oud is. Voor de Ultimate gebruikt hij uitsluitend malts : het is letterlijk het ultieme waar een blender van dromen kan.

Drambuie

is één van de meest vermaarde whiskylikeuren. Samen met het stijgende succes van de whisky op de wereldmarkt, stijgt ook het verbruik van likeuren die met whisky zijn aangemaakt. Het woord Drambuie kan niet Schotser klinken en men moet ook in het Schots de verklaring zoeken. Dram staat voor een pittig drankje, wat bij ons meestal omschreven wordt als een borrel. Buie is de afkorting van Buidheach, wat op voldoening of bevrediging wijst. Drambuie betekent dus letterlijk : de borrel die voldoening geeft. “Deze likeur is uniek in zijn soort, vaak nagemaakt maar nooit geëvenaard”, zegt Anne McKerrow, pr-woman van het bedrijf.

Het verhaal van Drambuie begint bij een zekere Captain John MacKennon. Die kreeg als beloning voor zijn steun aan Prins Charles Edward Stuart tijdens diens vergeefse strijd om de Engelse troon te veroveren, het familierecept van Charles’ persoonlijke kruidendrank. Gedurende 150 jaar werd dit drankje alleen in familiekring door de MacKennons gebruikt. Pas in 1906, als Malcolm MacKennon een wijn- en likeurbedrijf in Edinburgh opstartte, begint de indrukwekkende carrière van Drambuie.

De drank

bestaat sinds zijn ontstaan uit volgende componenten : uiterst streng geselecteerde en weinig geturfde pure single maltwhisky’s en grainwhisky’s, honing (afkomstig van een nabijgelegen boerderij), zelf gemaakte suikerrietstroop (hygiënisch erg belangrijk) en een kruidenessence. Dat laatste vormt het meest belangrijke onderdeel in de samenstelling. De essence wordt dan ook met de grootste nauwkeurigheid aangemaakt, maar tevens uiterst zorgvuldig geheim gehouden. Om de geheimhouding te verzekeren, is het recept uitsluitend in handen van de echtgenote van de bedrijfsleider. “De MacKennons gaan ervan uit dat mannen geen geheim kunnen houden”, zegt Anne McKerrow met een veelbetekenend glimlachje. De dame die vandaag het recept aanmaakt, is de kranige 70 jaar oude Mary MacKennon. Zij is de moeder van Duncan en Malcolm, de huidige joint managing directors. Bijna iedere twee maanden komt ze naar de fabriek, in Kirkliston (West Lothian), om voldoende essence samen te stellen, nodig voor de productie. In een totaal van de buitenwereld afgesloten labje gaat ze aan de slag met haar schoondochter, de echtgenote van Duncan. Deze is tevens haar opvolgster en wordt ingewijd in de geheimen van de kruidensamenstelling. “We weten wel welke kruiden er besteld worden, maar we weten niet of ze al dan niet gebruikt worden en nog veel minder in welke mate”, zegt Eric Foster, exportmanager van Drambuie. “Men kan dit procédé vergelijken met dat van een parfumeur, die nooit het geheim van zijn best verkopend parfum zal prijsgeven. De MacKennon-vrouwen verklappen dat geheim zelfs niet aan hun eigen man !”

Vandaag is Drambuie een met veel zorg gemaakt likeur, waar niets in het productieproces aan het toeval wordt overgelaten. Het merkwaardigste is wel dat de flessen alvorens met Drambuie te vullen, omgespoeld worden met… whisky. Het is ook één van die likeuren die zich minder goed leent tot allerlei samenstellingen of cocktails. Het is een sublieme cocktail op zichzelf, die vooral tot zijn recht komt om een succulente maaltijd af te sluiten. ” A real after-dinner dat op zichzelf als dessert kan genoten worden”, aldus nog Eric Foster. De enige toegeving waartoe men in Kirkliston bereid is, is het toevoegen van enkele ijsblokjes. Drambuie on ice is dan ook de nieuwe slogan. En diegene die het zoete component ietwat wil afzwakken, kan wat uitstekende maltwhisky aan de likeur toevoegen. De Schotten zelf noemen dit Rusty nail. Cheers !

Robert McElroy, master blender van J&B, alias Justerini & Brooks. De tovenaar van Strathleven.

Het hoofdkwartier van J&B in Strathleven : Drummier-castle. Noblesse oblige.

De eindproducten : J&B rare ; Reserve 15 years ; Ultima.