Wat hebben afgebouwde inschakelingsuitkeringen, degressieve werkloosheidsuitkeringen, verplichte gemeenschapsdienst, begeleide leefloners, gestroomlijnde banenplannen, de pensioenhervorming, een strenger brugpensioen, een loopbaanrekening en een taxshift met elkaar te maken? Het zijn allemaal recente, gloednieuwe of aangekondigde politieke maatregelen die de biotoop van werkzoekenden en kansarmen op onze arbeidsmarkt beïnvloeden.
Daarmee is veel gezegd, want het is een hele rij van moeilijke, complexe en delicate materies. Het bewijst dat de bewindvoerders, op alle niveaus, typisch Belgische fenomenen van uitkeringsafhankelijkheid, hardnekkig achtergestelde doelgroepen en zeer kleverige werkloosheidsbodems durven aan te pakken.
Maar daarmee is ook weinig gezegd, want wat ontbreekt, is een globale visie die de verschillende schakels aaneensmeedt in een ketting die consistent en consequent de inzetting van niet-actieve personen in onze economie maximaal bevordert.
Een vermindering van de werkloosheidsuitkering zal pas renderen als ze op het juiste moment komt om een werkzoekende te prikkelen de sprong naar werk te maken. Ze zal nog beter renderen als tegelijkertijd begeleiding en ondersteuning klaarstaat om die sprong te helpen maken. Ze zal helemaal niet renderen als ze een verloren werkloze alleen maar in de portemonnee treft. Die schuift dan uiteindelijk van werkloosheid naar OCMW, om daar een nieuw probleem te worden.
Banenplannen zullen altijd banen opleveren. Maar ze zullen maar bijdragen tot nettobanencreatie als ze worden ingezet voor werkzoekenden die anders geen emplooi konden vinden en voor jobs die anders het daglicht niet zouden zien. Gemeenschapsdienst voor werklozen is een restoplossing of een tussenoplossing om problematische werkzoekenden de realiteit van werk en de vaardigheden van werken te laten ondervinden en aan te leren. Maar indien niet juist omkaderd in een algemene begeleiding naar werk, zal het vooral een nieuw zijspoor of eindspoor zijn. Geen opstap naar regulier werk en geen meerwaarde voor de arbeidsmarkt, met nog meer kosten.
Loopbaanrekeningen zijn potentieel formidabele instrumenten voor een leeftijdsbewust personeelsbeleid, een betere loopbaanplanning en langere loopbaaneindes. Maar de rekening zal maar echt kloppen als ze doelmatig wordt gevuld en voorwaardelijk wordt besteed met het oog op ondersteuning op kritieke loopbaanmomenten, in het bijzonder bij ontslag, loopbaanverlenging en werkloosheid. Een loonlastenverlaging via een belastingverschuiving is prima voor de banencreatie, maar zal pas duurzaam werken wanneer ze geen speciale sectoren of groepjes dient en dus geen nieuwe muren optrekt die het brede veld van de tewerkstelling in ons land kunstmatig verkavelen.
Veel van de verzuring en ophef rond de genomen, voorgenomen en aangekondigde ingrepen zou kunnen worden omgezet in ambitie en vertrouwen. Dat kan door de maatregelen op te nemen in een overkoepelende strategie die de modaliteiten en de praktische uitwerking van de vernieuwingen op elkaar afstemt, allemaal met het oog op daadwerkelijke werkkansen. Ik pleit er al jaren voor in de werkloosheidsverzekering een mentale switch te maken richting werkverzekering. Dat betekent dat je werkloosheidsuitkeringen, werklozenbegeleiding, loonlasten, ontslagvergoedingen, leefloon en andere uitkeringen bijeensteekt in twee communicerende vaten: één voor inkomen en één voor toeleiding naar werk of een andere activiteit. De timing en wijze van de besteding wordt dan gecentraliseerd en gecoördineerd, binnen politieke lijnen, met meer aandacht voor de persoonlijke situatie. Er kan ofwel meer naar inkomen, ofwel meer naar activering gaan, afhankelijk van de noden.
Dat geeft een doelmatiger en krachtiger instrument. Het maakt van de broodnodige modernisering van de werkloosheidsuitkeringen, van het arbeidsmarktbeleid, van de loopbanen, van de pensioenen en van de loonlasten één sterke machine met één gemeenschappelijk doel: veel meer mensen veel langer de kans bieden economisch actief te participeren in onze samenleving.
Marc De Vos is directeur van denktank Itinera en doceert aan de UGent.
MARC DE VOS
Een loonlastenverlaging via een belastingverschuiving is prima voor de banencreatie, maar zal pas duurzaam werken wanneer ze geen speciale sectoren of groepjes dient.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier