Wereldbank wil Gécamines saneren

Ondanks grote weerstand tegen bemoeienis van de Wereldbank kan de Franse consultancygroep Sofreco aan de slag om de vroegere Congolese mijngigant Gécamines te saneren.

Een nieuw verslag van de Congolese mensenrechtenorganisatie Asadho/ Katanga onder de titel ‘ Le pillage s’intensifie‘ (de plundering wordt alsmaar erger) brengt een striemende aanklacht tegen de grootschalige plundering van kobalt en kopererts uit het staatsmijnbedrijf Gécamines. ” Kabila en vele anderen worden geciteerd als betrokken bij het onttrekken van dividenden die Gécamines uit verschillende joint ventures, waaronder STL ( Société pour l’Exploitation des Terrils de Lubumbashi), zou moeten ontvangen,” schrijft Asadho. “Omdat daders die genoemd werden in VN-rapporten over de plundering van bodemrijkdommen ongemoeid bleven, gaat het frauduleus leeghalen van mijnen van Gécamines gewoon verder. Dat gebeurt met medeweten van politieke, militaire en juridische autoriteiten die maffiose netwerken in stand houden,” aldus Asadho.

Het rapport stelt dat mijnuitbaters geen belastingen betalen aan de staat, dat inkomsten uit joint ventures met Gécamines “systematisch worden afgeleid door regeringleden, met medeweten van het management van het staatsmijnbedrijf”. Asadho hekelt praktijken van mijnexploitanten uit Zimbabwe ( KMC), Australië ( Anvil), India ( Somika en Chemaf) en van de Belgisch-Amerikaanse combinatie STL. Over Entreprise Générale Malta Forrest ( EGMF) schrijft Asadho dat het zich ontpopt tot “een monopolie ten nadele van Gécamines”, omdat, aldus Asadho, EGMF zijn huidige sterke positie misbruikt voor het binnenrijven van alle nuttige productie-eenheden en rijke concessies van Gécamines”.

Het Asadho-rapport klaagt gevaarlijke milieuvervuiling aan en de wilde uitbating van zogenaamd heterogeniet (een uitzonderlijk rijk kobalterts in de bovengrond). De verdrievoudiging van de kobaltprijs in het voorbije jaar heeft een stormloop op gang gebracht van tienduizenden havelozen die voor opdrachtgevers zonder scrupules tegen een hongerloon naar heterogeniet graven. Geregeld geraken slachtoffers in galerijen bedolven. Er zou op die manier per maand 25.000 ton kobalt onttrokken worden aan Gécamines. Volgens een audit van IMC in opdracht van de Wereldbank was de officiële koperproductie in 2003 minder dan 10.000 ton koper of amper 2 % van de bijna 500.000 ton koper eind jaren tachtig. Kobalt was vroeger een uitzonderlijk rijk en goedkoop bijproduct van de kopergigant Gécamines.

Nieuw management

Na een openbare aanbesteding door de Wereldbank zal de Franse consultancygroep Sofreco, in alliantie met de Amerikaanse mijnconsulent John T. Boyd Company, belast worden met de vorming van een nieuwe internationale directie. De nieuwe managementploeg moet Gécamines saneren en een ontwikkelingsplan uitwerken voor een heropstart van de drastisch afgeslankte mijngroep. Het nieuwe Gécamines zal in concurrentie kunnen treden en/of samenwerkingsverbanden aangaan met privé-uitbaters.

Na een nieuwe internationale aanbesteding zullen andere consultancygroepen alle bestaande joint-venturecontracten evalueren. Contracten die strijdig zijn met de belangen van Gécamines en van de Congolese staat kunnen worden geannuleerd.

Het lijkt een delicate opdracht, want de weerstand is groot. Velen, tot in de hoogste kringen, houden het liever bij de status-quo. Zonder pottenkijkers.

“Terwijl de 15.000 werknemers van Gécamines al twee jaar zonder loon zitten, kunnen handelaren in heterogeniet 5 tot 10 miljoen dollar per maand opstrijken. Dat zijn bedragen waarmee je heel wat sleutelfiguren kan beïnvloeden,” zegt een cynische waarnemer, die om begrijpelijke redenen anoniem blijft. Maar ook de murw geslagen bevolking van Katanga blijft sceptisch tegenover buitenlandse bemoeienis, ook van de Wereldbank. “Nationalistische gevoelens worden opgeklopt, mensen weten niet meer wie te geloven, het ongenoegen neemt toe.” Voor het eerst is er ernstige ondervoeding in Katanga, de rijkste provincie van Congo.

eXtra informatie op www.trends.be Op de website vindt u het rapport ‘Le pillage s’intensifie’ over Gécamines.

Erik Bruyland