Weer een kater voor Daems

De Belgische overheid moet bijna 7 miljard frank extra ophoesten om de renovatie van het Berlaymont-gebouw te financieren.

Al sinds het begin van de jaren negentig is het Berlaymont-gebouw in Brussel een werf. Maar de oplevering wordt telkens uitgesteld. Nu is de oplevering voorzien voor het einde van dit jaar, maar slechts 13% à 20% van de werken is klaar, ruwbouw en gevel buiten beschouwing gelaten.

Het dossier is een zootje. Het regent schadeloosstellingen, de advocaten hebben het overgenomen van de mensen op het terrein. Sommigen beschuldigen Berlaymont 2000 _ in handen van de Regie der Gebouwen (70%) en het bankenduo Artesia/Fortis (30%), tevens geldschieters voor de hele operatie _ ervan een “paranoïde” beleid te voeren. De contractuele starheid leidt tot een totale sclerose van het project.

Om zijn tekortkomingen te verdoezelen, heeft Berlaymont 2000 naar verluidt zelfs het analyserapport, dat de Franse onderneming Technip in september 1999 uitvoerde, gecensureerd. Dat blijkt althans uit documenten die werden gestuurd naar het comité van juridische experts dat door de rechtbank werd aangesteld. Tussen de eerste en de laatste versie van het document is de tekst veel zachter geworden: het grootste deel van de kritische commentaar over het interne management van Berlaymont 2000 werd weggegomd.

Het ongeluk wil echter dat Tractebel Development Engineering de knoeiboel bevestigt in zijn audit van mei 2001: “Alles lijkt te verlopen alsof Berlaymont 2000 zich voorgesteld heeft rechtstreeks te kunnen overstappen van de voorprojectfase naar de fase van de uitvoeringsstudies en daarmee een cruciale stap over te slaan, namelijk de precieze en gecoördineerde beschrijving van de uit te voeren werken.” Die zet draaide uit op een catastrofe.

Er bestaan grote spanningen tussen Berlaymont 2000 en de hoofdaannemer Europconstruct (een tijdelijke vereniging van Bouygues Belgium en Strabag), die de verantwoordelijkheid voor het fiasco en de complete ontsporing van de kosten en de leveringstermijnen op elkaar afschuiven. “De gerechtelijke beslissingen en de lopende betwistingen maken een normale werking van de werf onmogelijk,” zeggen de experts van Tractebel.

Wanbeheer

“Mismanagement. Dat is alles wat ik nog te horen krijg,” windt Luc Kint zich op. Hij is de voormalige directeur van de Regie der Gebouwen die in juni tot gedelegeerd bestuurder van Berlaymont 2000 werd gebombardeerd. “Wie per dag vijftig beslissingen moet nemen, kan er van op aan dat er zeker twee flaters tussenzitten. Daarom heb ik een geïntegreerde cel opgericht waarin zowel Berlaymont 2000, Europconstruct als Tractebel zetelen en die ervoor moet zorgen dat de problemen in kaart worden gebracht. De cel moet in elk geval een deel van de HVAC-werken opnieuw toewijzen.” HVAC staat voor verwarming, ventilatie en airconditioning.

Maar dat roept juridische vragen op. Op 8 november kreeg Berlaymont 2000 van de rechtbank een fikse veeg uit de pan. Het werd veroordeeld tot een schadevergoeding van 4,96 miljoen euro (200 miljoen frank) aan de tijdelijke vereniging Fac-Alia (waaronder Fabricom), die in 1999 uit de HVAC-werken werd gesloten. De bouwheer gaat in beroep. Sommige juristen voorspellen dat Berlaymont 2000 nog meer van dit soort scenario’s staat te wachten als de firma alweer nalaat de regels over openbare aanbestedingen aan zijn laars te lappen.

De warboel is compleet: de onderaannemers _ zowel zwaargewichten als een boel KMO’s _ moeten een vertraging van twee jaar in de uitvoering van de werken slikken. “Voor een aantal ondernemingen staat hier de helft van hun jaaromzet op het spel,” zegt een onderaannemer. Berlaymont 2000 zou nu wel een inspanning leveren om degenen die al zijn begonnen met de werken sneller te betalen om de financiële druk wat te verlichten. Maar dat is veel te laat. Voor de regeling van de claims (schadevergoedingen voor het overschrijden van de termijnen) en de juridische geschillen is wellicht 75 à 100 miljoen euro (3 à 4 miljard frank) nodig.

Hoe gaat Berlaymont 2000 die factuur ooit betalen? Niemand weet het. De financiële structuur wordt ook steeds wankeler. Eind 2000 volstonden de inkomsten van de onderneming al niet meer om de schulden op minder dan een jaar terug te betalen.

Met zijn magere kapitaaltje van 250.000 euro (10,1 miljoen frank) en een renovatiekredietlijn van 328,46 miljoen euro (13,25 miljard frank), exclusief een erfpacht van 68,17 miljoen euro (2,75 miljard frank), is Berlaymont 2000 verplicht te gaan onderhandelen met zijn bankiers-aandeelhouders over een uitstel van de vervaldata.

Half miljoen euro aan meerkosten per dag

Vooral bijkomende middelen zijn nodig. De jongste officiële schatting van de renovatiekosten bedraagt 500 miljoen euro (20,2 miljard frank), in de hypothese dat de werf kan worden opgeleverd op 31 december 2003. Die schatting is al lang niet meer actueel. Kint geeft dat zelf toe en verwijst daarbij naar een aantal indirecte kosten. De minimale financiering die van de kredietinstellingen moet verkregen worden, bedraagt 171 miljoen euro (6,9 miljard frank), rekening houdend met de claims.

“Een half miljoen euro aan meerkosten per dag, dat is een correcte schatting als je rekening houdt met de tussentijdse interesten en de vervangende huurwaarden,” zo verzekert ons iemand die nauw betrokken is bij het dossier. Berlaymont 2000 was in zijn jongste jaarverslag een pak optimistischer en had het over een financiële weerslag van slechts 173.525 euro (7 miljoen frank) per dag.

Zij die zich het meest zorgen maken, pleiten voor een structurele oplossing: de werf voorlopig stilleggen, een bouwheer aanstellen die losstaat van Berlaymont 2000 om eindelijk een gecoördineerd project uit te werken, alle geschillen in der minne regelen en opnieuw vertrekken vanaf een gezonde basis.

Op financieel vlak veronderstelt dat een rechtstreekse ingreep van de federale overheid ten belope van verscheidene miljarden franken. De banken, die sinds het begin van de werken op rozen zitten, zouden bereid zijn om de onderhandelingstafel te verlaten als beloning voor het laten voortbestaan van Berlaymont 2000. En niemand durft zich het tegenovergestelde scenario voor te stellen: dat de regering de handen aftrekt van Berlaymont 2000 en van het balkon toekijkt hoe de meest symbolische werf van de hoofdstad van Europa in elkaar zakt.

C.S./Eric Pompen

Prijsplaatje van de Berlaymont-operatie: 59 miljard frank.