“We mogen Bush dankbaar zijn”

Dat de aarde opwarmt, is zo goed als zeker. George Bush ligt er niet wakker van, en of de rest van de wereld er iets aan wil doen, moet blijken op de klimaatconferentie die op maandag 29 oktober in Marrakech begint. Staatssecretaris voor Energie Olivier Deleuze wil er als EUûvoorzitter in elk geval geen mal figuur slaan.

België zette op de conferentie van Kyoto zijn handtekening onder de verbintenis om zijn CO 2-uitstoot tegen 2008-2012 met 7,5% te verminderen in vergelijking met 1990. “En dat objectief is onbespreekbaar,” zegt Deleuze terwijl hij op tafel klopt. België blaast op dit ogenblik echter nog 10% meer CO 2 de atmosfeer in dan in 1990. Dat zal zo blijven als er niets wordt ondernomen. En dus werkt Deleuze volop aan een nationaal klimaatplan. “Het zou vreemd zijn dat het land dat de Europese Unie voorzit in Marrakech geen nationaal klimaatplan zou kunnen voorleggen.” Wil de regering die deadline naleven, dan moet het plan op de ministerraad van morgen, 26 oktober, de zegen krijgen. Vraag is of Deleuze de nodige politieke meerderheid vindt, want de staatsecretaris had zich eerder al sterk gemaakt dat het plan in juni 2001 goedgekeurd zou worden.

Kent de opwarming van de aarde geen grenzen, dan moet Deleuze in het klimaatplan toch afrekenen met een een specifiek Belgische kwestie: de verdeling van de inspanningen tussen de gewesten. Vlaanderen vroeg Wallonië, rijk aan zware industrie, de grootste CO 2-besparing te doen. “De gewesten zijn het niet eens over de verdeling van de inspanningen tegen 2008-2012,” aldus Deleuze. “Wel zijn ze het eens over een intermediaire doelstelling tegen 2005: dan mag België nog hoogstens het CO 2-niveau van 1990 halen. Alleen Brussel moet nog akkoord gaan.”

TRENDS. Tussen die doelstelling voor 2005 en de doelstelling die België in Kyoto ondertekende, gaapt nog een diepe kloof. Is die overbrugbaar?

OLIVIER DELEUZE (STAATSSECRETARIS VOOR ENERGIE). “Kijk, de klimaatproblematiek is iets nieuws. Het is een fictie om de impact van maatregelen te becijferen. Ik ben bio-ingenieur, en ik ken de limieten van de wetenschap. Bijvoorbeeld: de regering subsidieert investeringen in rationeel energieverbruik vanaf 2002 voor een bedrag van 37 miljoen euro (1,5 miljard frank). Ik kan doen alsof, en daar een cijfer opplakken van hoeveel CO 2-uitstoot ons dat zou besparen. De realiteit is dat we al doende zullen moeten leren. In 2005 zullen we beter kunnen inschatten hoe ver we staan. Een akkoord voor de periode 2008-2012 zal dan veel makkelijker te sluiten zijn.”

Is een energietaks een van de hoekstenen van het nationale klimaatplan?

DELEUZE. “We moeten eerst de voorwaarden van een CO 2-taks definiëren. Dient de taks om de CO 2-uitstoot te verminderen, dan dient hij niet om de schatkist te stijven. Men mag niet op verschillende konijnen tegelijk jagen, of je vangt er geen enkel. Wat zal bovendien het verband zijn tussen de convenanten ( nvdr – een vrijwillige overeenkomst tussen het bedrijfsleven en de overheid om de uitstoot te beperken) en de CO 2-taks? De energietaks is een middel, geen doel. Leidt een convenant tot hetzelfde doel, mij goed, dan hoeft een energietaks niet.

“We moeten ook nagaan wat de gevolgen van een taks zijn voor de zwaksten in de samenleving. De BTW op steenkool bijvoorbeeld bedraagt nu 6% in plaats van 21%. En hoe gaan we vermijden dat de industrie over de grenzen heen vlucht? Geen politicus in Europa, van donkerblauw tot donkergroen, wil maatregelen nemen die de fabrieksschouwen naar het buitenland verplaatsen. Je verliest jobs, maar je verliest geen CO 2: je verpláátst de uitstoot. Ik weet dat ik me met deze stelling niet populair maak, maar op termijn zal het onmogelijk zijn om tegen de opwarming van de aarde te vechten zonder een verschuiving van de fiscaliteit van werk naar energie. Werk kost te veel, energie te weinig.”

Krijgt kernenergie een rol in het klimaatplan? Kernenergie produceert immers geen CO 2 en lijkt dus een Kyoto-vriendelijke energiebron.

DELEUZE. “Wereldwijd draaien er nu 430 kerncentrales. Die leveren 17% van de wereldvraag naar elektriciteit. Als kernenergie een rol wil spelen in de strijd tegen het broeikaseffect, dan moeten er viermaal meer centrales komen, en hebben we er ongeveer 1700. Ik ben heel blij dat er geen centrales stonden in Servië, Kosovo, Tsjetsjenië of Afghanistan. Ik denk niet dat de wereld veiliger zal zijn met 1700 centrales.

“Wat België betreft, dien ik een wetsvootstel in ter bevestiging van de regeringsverklaring om centrales die veertig jaar oud worden te sluiten. De beslissing om te stoppen is niet zo vreemd: slechts twee landen in Europa, Groot-Brittannië en Frankrijk, zijn nog niet zo ver. De eerste centrale die in België dan dichtgaat, is Doel 1 in 2014. Tihange 1 volgt in 2015. Het Kyoto-protocol heeft het echter over een beperking van de CO 2-uitstoot tegen 2008-2012. Het nucleaire uitstapscenario heeft dus geen enkele impact op de Kyoto-verbintenissen van België. Natuurlijk is het probleem niet opgelost op 1 januari 2014.” ( lacht)

Wat staat er dan te gebeuren?

DELEUZE. “Wat zegt de Ampère-commissie ( ndvr – een groep experts die de energiehuishouding van België heeft doorgelicht)? Dat de vervanging van onze kerncentrales door gasgestookte steg-centrales een meeruitstoot van 16 megaton CO 2 per jaar veroorzaakt. Die meeruitstoot kan gecounterd worden door een stabilisering van de vraag naar elektriciteit. Alleen, de vraag naar elektriciteit groeit elk jaar nog met 2% per jaar. Dus moeten we op de eerste plaats de vraag beheersen. Ik heb net een internationale offerte uitgeschreven voor een studie over de vraagbeheersing in België.

“Er is ook groene energie. Ik weet ook wel dat windmolens, biomassa, zonne-energie en dergelijke tegen 2010 voor maximaal 6% van onze energiebehoefte kunnen instaan. Maar België zal door de opening van de elektriciteitsmarkten groene stroom kunnen importeren. De vrijmaking van de energiemarkt heeft ook als voordeel dat de reservecapaciteit voor groene stroom niet uitsluitend in eigen land moet worden voorzien. Dat maakt groene energie goedkoper.”

De capaciteit om elektriciteit in te voeren in België is momenteel wel beperkt.

DELEUZE. “Klopt. Die flessenhals schreeuwt om een oplossing. Het is aan de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas ( Creg) om een businessplan uit te tekenen voor de ontwikkeling van het hoogspanningsnet in België en daarbuiten. We hebben nieuwe ondergrondse hoogspanningslijnen nodig.

“De invoercapaciteit is echter gekoppeld aan de transitcapaciteit van elektriciteit door België. Als de Belgische deur tussen Frankrijk en Nederland wordt opengezet, dan is het hoogspanningsnet hier op slag overbelast. Soms stroomt tot zeven keer de normale capaciteit over het net, en dat is erg gevaarlijk. Zet de de deur dus niet open voordat de transitproblemen opgelost zijn, want anders gaat het licht uit. België betaalt als centrum van het Europese grid de rekening voor de transit van elektriciteit in een vrijgemaakte markt. Voordat we dus een grotere deur bouwen, eis ik op Europees niveau eerst een regeling over wie de kosten voor een grotere transitcapaciteit zal betalen. Wie geniet van de capaciteit, moet ervoor betalen. Betalen de buurlanden niet, dan heb ik geen probleem met gesloten grenzen voor elektriciteit.”

De invoercapaciteit aan de Franse grens zal vanaf volgend jaar geveild worden. Is dat de juiste manier om de beschikbare invoercapaciteit onder de gegadigden te verdelen?

DELEUZE. “Die veiling is geen goede oplossing. Ten eerste doet een veiling de capaciteit niet stijgen. Ten tweede is het niet onmogelijk dat iemand ( nvdr – Electrabel) ál de beschikbare invoercapaciteit opkoopt, zodat de markt gesloten wordt. Zo’n strategie kost niet eens zo veel. Ik vind het niet normaal dat de prijzen voor de grootverbruikers de jongste maanden met 30% gestegen zijn. Ik heb boze brieven van bedrijven gekregen.”

Om terug te keren naar de klimaatconferentie in Marrakech: verwacht u de VS nog aan de onderhandelingstafel?

DELEUZE. “Ik hoop het, maar ik verwacht hen niet. De laatste keer dat ik Amerikaanse vertegenwoordigers ontmoet heb, twee weken na de aanslagen van 11 september, verkondigden ze dat de VS geen beslissingen zou nemen die de nationale belangen zouden schaden.”

Kunt u begrip opbrengen voor de houding van de Amerikanen?

DELEUZE. “Neen. En ik denk dat die houding ook niet goed is voor de economie van de VS. Landen die het eerst Kyoto implementeren, bouwen een competitief voordeel op. Bedrijven die het eerst producten op de markt brengen die rekening houden met de klimaatopwarming, zullen de concurrentie een stap voor zijn.”

Een veelgehoorde kritiek, ook in België, is dat Europa hypocriet is, terwijl Amerika er tenminste eerlijk voor uitkomt dat het het Kyoto-protocol niet lust.

DELEUZE. “We mogen George Bush dankbaar zijn dat hij Kyoto verwierp. Bush heeft op die manier alle landen gemotiveerd om hun deel van de inspanningen wél te leveren. Tot voor Bonn was het niet duidelijk of de wil er was om het Kyoto-protocol uit te voeren. Velen hadden gedacht dat het in de prullenmand zou belanden. Nu is die wil er wel, zeker in Europa. Wat een schande zou het trouwens zijn als Europa zijn doelstellingen niet haalt. Europese regeringsleiders hebben verschillende keren hardop gezegd Kyoto te ratificeren en na te leven. Maar Europa zál zijn doelstelling halen. De CO 2-uitstoot was in 1999 met 4% gedaald tegenover 1990. Dat is weliswaar grotendeels te danken aan de sluiting van de steenkoolmijnen in Groot-Brittannië en aan de Duitse eenmaking. Maar het is niet zo dat Europa niets doet.”

Redeneert de VS niet dat ook Europa de eigen economie niet met een handicap zal opzadelen, en Kyoto dus niet zal ratificeren?

DELEUZE. “Een aantal mensen denkt dat de aarde plat is. Je mag hen satellietfoto’s tonen en ze zullen je zeggen dat die foto’s getrukeerd zijn. Dat de VS terugkrabbelt, is een slechte zaak op milieuvlak, maar heeft onder meer voor België gunstige economische gevolgen. De vraag naar emissierechten zal afnemen nu een van de grote kopers uit de markt is gestapt. De verwachte prijs voor het recht om een ton CO 2 uit te stoten, is al met een factor vier gedaald. Dat is goed nieuws voor België, dat emissierechten zal kopen.”

De ondernemersorganisatie Unizo stelt dat verhandelbare emissierechten betekenen dat alleen de rijken nog kunnen vervuilen.

DELEUZE. “Is Unizo tegen de markt? Moeten we de verhandelbare emissierechten dan afschaffen? Met hoeveel zullen de kosten dan stijgen om Kyoto uit te voeren? De uitdaging is al groot genoeg, laten we dus de kosten zo laag mogelijk houden. De zwavelbeurs in de Verenigde Staten bewijst dat verhandelbare rechten wérken. Schaf de handel in CO 2 af, en Kyoto is dood en begraven. Ik verkies een levend akkoord boven een perfect maar dood akkoord.”

Daan Killemaes

“De energietaks is een middel, geen doel. Leidt een convenant tot hetzelfde doel, mij goed, dan hoeft een energietaks niet.”

“We mogen geen maatregelen nemen die de fabrieksschouwen naar het buitenland verplaatsten. Je verliest jobs, maar geen CO 2.”