Wat tv-reeksen ons over de wereld leren

‘ Winter is coming’. Voor kenners is het onmiddellijk duidelijk waar dit korte zinnetje naar verwijst. Regelmatig komt de aankondiging terug in Game of Thrones, de succesvolle tv-reeks. Dominique Moïsi bracht vele uren door met het bekijken van zorgvuldig geselecteerde tv-series. Hij verwerkte zijn bevindingen in een boek: La Géopolitique des séries ou le triomphe de la peur. Niet vanzelfsprekend voor een eminentie in internationale relaties en geopolitiek, een academicus die door Raymond Aron aan Henry Kissinger aanbevolen werd. Maar precies dat intrigeert.

Naast Game of Thrones, besteedde de 69-jarige Moïsi uren aan het uitkijken van House of Cards, Downton Abbey, Homeland, maar ook het Noorse Occupied. Zulke reeksen noemt hij “fenomenen van mondialisering”. Ze worden wereldwijd bekeken, ondertiteld, vertaald. Van Brazilië tot in het Verre Oosten krijgt de kijker dus hetzelfde te zien. Op zich is het fenomeen niet nieuw, meent hij. Niet zonder ironie haalt hij het voorbeeld van Dallas aan, een reeks die de nataliteit in menig ontwikkelingsland naar omlaag kreeg. Of Derrick, dat de Oost-Duitsers liet verstaan dat het westerse model te verkiezen was. Toch is de situatie vandaag anders.

Dat tv-reeksen almaar meer succes kennen, heeft verschillende verklaringen. Om te beginnen is er hun intrinsieke technische kwaliteit. De modernste technologie maakt schitterende effecten mogelijk, en die snufjes zijn niet langer voor films gereserveerd. En enkele erg talentvolle scenarioschrijvers hebben hun weg naar de tv gevonden. Ten slotte mag de impact van het productiehuis HBO niet miskend worden.

Er is echter meer aan de hand, stelt Moïsi. “Reeksen zijn een vast onderdeel van onze cultuur geworden”, schrijft hij. Vandaag zijn ze wat Flaubert, Dickens of Balzac voor de 19de eeuw waren. “Zoals men de wereld niet kan begrijpen zonder aandacht te hebben voor de verschillende dimensies van emotionaliteit, zo kan men deze emoties vandaag niet begrijpen als men deze reeksen negeert.” De herkenbaarheid die de kijker erin ontwaart, acht hij essentieel. Het brengt ons weer bij het begin. Is de uitspraak ‘winter is coming‘ niet symbolisch voor de manier waarop de mensen tegen de toekomst aankijken, vraag hij retorisch. Of neem de insteek van het Noorse Occupied. Tegen een achtergrond van energieschaarste, staat het assertieve en agressieve Rusland dat de facto Noorwegen bezet. Het land, geen lid van de EU maar wel van de NAVO, wendt zich tot de VS, maar die houden de boot af. Gedonder met Moskou kunnen ze missen als kiespijn, wat een verdere inmenging in de kwestie onmogelijk maakt. De parallellen met een groeiend isolationisme van de VS zijn onmiskenbaar.

Game of Thrones noemt Moïsi “een versnelde synthese van de internationale betrekkingen”. Homeland is dan weer de meest “internationale” van de bekeken reeksen. Terwijl House of Cards de meest “politieke” van de vijf is. Het initiatief van Moïsi is even verrassend als origineel.

Dominique Moïsi, La Géopolitique des séries ou le triomphe de la peur, Editions Stock, 2016, 195 blz., 20,20 euro

MICHAËL VANDAMME