Waarover maken we ons zorgen ?

“Concurrentie is oorlog. Alleen winnen telt. Niet Amerika of Azië, maar Europa is én blijft de beste plaats om te ondernemen. Amerikanen en Aziaten beseffen dat. Wij, Europeanen, zien het niet eens.” Professor Manfred Perlitz met een economische nieuwjaarsboodschap voor Europa.

Mannheim.

“Wie de pers wil halen, moet in Azië investeren. Maar wie geld wil verdienen, moet in Europa investeren.” Met die woorden citeert Manfred Perlitz (51j.) Jack Welch, de baas van het Amerikaanse General Electric.

Perlitz, professor Internationaal Management aan de universiteit van het Duitse Mannheim, voert een kruistocht voor Europa. Als gastspreker op de academische zitting ter gelegenheid van 50 jaar Fabrimetal sloeg hij de toehoorders meer dan eens met verbazing. Perlitz’ boodschap is er dan ook een van hoop. Hij verwerpt de idee van de “globalisering” van de economie. Er komt geen eengemaakte wereldeconomie, meent Perlitz, wel een geregionaliseerde waar de grote handelsstromen zich afspelen binnen enkele regionale blokken. Vandaag, zo ervaart Perlitz, lijkt iedereen al te weten welk regionaal blok het zal halen : Azië.

De professor denkt daar echter anders over : “Azië en de VS kunnen groeien zoveel ze willen, de komende decennia blijft West-Europa de beste plaats om te leven.” Daarvoor hoeven we ons niet eens in te spannen, meent de professor. Toch richt hij het wijsvingertje op : “Precies omdat we er niets voor moeten doen, ontstaat een vals gevoel van veiligheid. De West-Europese bedrijven moeten ophouden concurrentiestrijd te beschouwen als Olympische spelen. Concurrentie is oorlog. Alleen winnen telt.”

PAARD VAN TROJE.

Terwijl Europese ondernemers en politici klagen over de concurrentiepositie van West-Europa ontdekt Manfred Perlitz alleen maar redenen om het europessimisme naar de vuilnisbak der geschiedenis te verwijzen. “Van elke twee dollar die de VS investeert, gaat er één naar Europa. De Europese telecommarkt is met 25 % van de wereldmarkt de absolute nummer één ( nvdr. zie grafiek : Europa telt mee !), de Europese markt voor milieu- en energietechnolgie is goed voor nagenoeg de helft van de wereldmarkt. Waarover maken we ons zorgen ?”

De anderen hebben, zo meent Perlitz, al lang begrepen dat het in Europa te doen is ; alleen de Europeanen staren zich blind op verre, afgelegen gebieden. “Zuidoost-Azië tekent voor 2 % van de wereldeconomie. Gaan we daarop onze toekomst vergokken,” wil Perlitz weten. En hij pakt uit met hét paard van Troje waarmee Europa volgens hem het komende decennium alle andere wereldregio’s zal verslaan : de erfenissen.

“In Europa ontstaat de komende jaren, via erfenissen, de grootste overdracht van welvaart ooit,” becijferde Perlitz. “De voorbije vijftig jaar kende West-Europa de langste vredesperiode uit zijn bestaan. Een halve eeuw lang heeft de regio welvaart kunnen opstapelen. Die welvaart gaat rond de eeuwwende over naar de volgende generatie. De komende acht jaar worden 38 % van alle huizen in West-Europa geërfd. Meteen de grootste transfer van welvaart uit de wereldgeschiedenis.”

Hoe de economie wordt gestuwd door erfenissen blijft ons even een raadsel, maar Perlitz cijfert verder : “Het te erven volume bedroeg in 1987 in Groot-Brittannië 10 miljard pond, dit jaar wordt dat 25 miljard). Eén op veertig Duitsers die dit jaar erven, wordt D-mark-miljonair. Bij 40 % van de erfenissen in Duitsland is een bedrag van meer dan 8 miljoen frank gemoeid. En erfenissen zijn heel wat meer dan bakstenen. Elke erfenis creëert een waterval aan welvaartsoverdrachten. De kinderen erven het huis, de kleinkinderen het meubilair en de koelkast, neven en nichten verdelen de kleine huisraad. Wat niemand nog wil tenslotte wordt de avond vóór de vuilniswagen langskomt, meegenomen door een student of een migrant.”

NADEREND ONHEIL.

Toch verwittigt Perlitz voor naderend onheil. Immers, Europa mag de komende jaren dan al een draconische geldhoeveelheid van eigenaar zien veranderen, het blijft de vraag wat ermee zal gebeuren. Gaan de door erfenissen miljonair geworden Europeanen hun geld investeren in Europa of Azië ? Of gaan ze het oppotten ? En gaan de Europese bedrijven zich wentelen in gemakzucht of enig dynamisme aan de dag leggen ? Perlitz : “We zullen het nog vijftien jaar goed hebben. Maar als we intussen niks doen, volgt kort daarop de finale crash voor het oude continent.”

Wat Europa zowel zijn inwoners, de politici als de ondernemers mist, meent Perlitz, is dat onontbeerlijke trying harder-gevoel. “We leven niet als God in Frankrijk, we leven als God in Europa. Toegegeven, we zijn een perfecte tweederdemaatschappij : twee derde van alle Europeanen leeft uitermate comfortabel ; het overige derde ligt er gewoon uit. Dat ene derde wil nog wel harder werken, maar heeft daarvoor die twee derde nodig. En die twee derde zit op een veel te comfortabele stoel. Zij voelen niet de minste noodzaak om er nog eens in te vliegen. De Aziaten en de Amerikanen daarentegen proberen elke dag weer de lat te verleggen.”

HARDER WERKEN.

“Vraag eens aan een Aziaat waarom hij de komende tien jaar extra hard wil werken,” oppert Perlitz. “Hij zal antwoorden : voor een koelkast, een huis, een auto. Aan een Amerikaan hoeft die vraag niet eens te worden gesteld. Hij weet dat als hij niet elke dag weer die meerinspanning levert, hij niet zal overleven. Hij kent geen sociale zekerheid. Maar vraag eens aan twee derde van de Britten, Duitsers of Belgen waarvoor die de komende jaren tien in plaats van acht uur per dag willen wroeten. Een eenzaat wil dat misschien nog doen voor zijn ultieme droom, de zeilboot. De meesten echter zullen antwoorden dat ze tevreden zijn met wat ze hebben.”

Die ingesteldheid ervaart Perlitz ook binnen de Europese bedrijfswereld ; een houding die de Europeanen binnen een vijftiental jaar zuur zou kunnen opbreken. Perlitz : “Ik hoop dat de Europeanen de financiële middelen die de komende jaren via de erfenissen vrij komen, zullen gebruiken om in Europa te investeren. Maar ik denk dat het niet zal gebeuren. Ze zullen naar Azië trekken. Waarom ? Omdat ook Europese bedrijfsleiders kortzichtig denken. Europese bedrijven tekenen vandaag voor een relatief gezonde cashpositie. Dat geeft hen een zekerheidsgevoel zij het een vals. Hoe gezonder bedrijven ervoor staan, hoe minder risicovolle attitudes ze aan de dag leggen.”

WAARHEID IS ONGEWENST.

En, meent Perlitz, het is echt vijf voor twaalf voor Europa. “Te weinig topmanagers zien de noodzaak om het Europese bastion uit te bouwen. Gebeurt dat echter niet, dan vloeit straks alle geld én dus alle werk richting Azië. Wie iets wil veranderen, moet uitpakken met onpopulaire maatregelen. Dat is hét probleem : weinigen durven de waarheid naar buiten brengen. Managers doen het niet omdat ze bang zijn voor hun promotie ; politici uit angst om niet herverkozen te worden.”

Dus is het de professor die het woord verkondigt ? “Ach,” reageert Perlitz. “Ook professoren die luidop op obstakels wijzen, worden door de politieke én economische elite in het verdomhoekje geduwd. Dan ga je door het leven als een academicus.” Perlitz vindt trouwens dat er in Europa amper symbiose bestaat tussen de academische wereld en die van de ondernemers. “Als een Europese prof een goed idee heeft, vraagt hij zich af in welk tijdschrift hij een artikel kan publiceren. Zijn Amerikaanse collega zoekt een bedrijf dat zijn vondst kan commercialiseren.”

Trek die academische attitude door naar de bedrijfswereld en je ziet zelf wat de Europese ondernemers missen, meent Perlitz. “Europa is wereldwijd de nummer één op het vlak van technologische patenten. Maar we slagen er bijna nooit in om ze ook op de markt te implementeren, laat staan onze marktpositie te behouden. De Amerikanen kunnen dat wel. Zij hebben kaas gegeten van marketing. Wij niet.”

POLITICI HEBBEN AFGEDAAN.

De hamvraag bij dit alles is : wie redt Europa ? De professoren niet, zo weet Perlitz. “Alle economen ter wereld borduren voort op theorieën die straks hun eeuwfeest vieren. Maar ik zie nergens iemand uitpakken met een allesomvattende theorie die de problemen van het Europa van vandaag kan oplossen.”

De politici dan maar ? “Hun heerschappij is ten einde, hun impact veel te klein ; hoe erg ik dat ook vind,” verklapt Perlitz. “De macht van de politici stopt aan elke staatsgrens, een multinational bestrijkt de hele wereld. De omzet van Mitsubishi is groter dan het bruto nationaal product van Oostenrijk, General Motors realiseert meer omzet dan Turkije, Ford Motor haalt een grotere omzet dan Noorwegen, Shell haalt meer omzet dan de tachtig armste landen ter wereld samen. Zelfs economisch stellen staten niks meer voor.”

Dus moet alle heil worden verwacht van de Europese ondernemers ? “Ik meen van wel. Ook al kan ik hen geen pasklare tactiek aanreiken. Ik weet wel dat de Europeanen zich nu blindstaren op Azië terwijl ze in de eigen achtertuin, in Oost-Europa, schromelijk achterwege blijven. West-Europa is, uit pure overlevingsdrang, gedoemd om de economische omwenteling van Oost-Europa tot een succes te maken. Wie is daar nu de grootste investeerder ? De VS tekent er voor 29 % van alle investeringen, Zwitserland voor 15 % en Duitsland voor 10 %. West-Europa moet de economische omwenteling in Oost-Europa controleren ; dat is belangrijk voor de toekomst van het Westen ; veel belangrijker dan wat er gebeurt in het verre Azië.”

RUSSEN MET VALIEZEN.

En Perlitz waarschuwt voor het nieuwe rode gevaar : “We waren in het Westen altijd bang voor de Russen met hun tanks. Veel erger dan Russen met tanks zijn Russen met valiezen. Die kun je zelfs met de hoogste Muur niet stoppen.”

Erg moeilijk is het bovendien niet om enige welvaart te creëren in Oost-Europa, weet Perlitz : “De voormalige Sovjet-Unie telt 220.000 kilometer pijpleidingen. Vijftien procent van de gasproductie gaat er verloren door lekken en slechte dichtingen. Een vijfde van dat verlies is even groot als de totale gasexport van Rusland naar Duitsland. Breng dat verlies terug tot 2 à 3 % de norm in de VS en je schept uit het niets een enorme bijkomende welvaart.”

Kortom, de redding van Europa ligt in handen van de loodgieters ? Perlitz : “Laat het me weten wanneer u iets beters bedenkt.”

RON HERMANS

PROFESSOR MANFRED PERLITZ (UNIVERSITEIT MANNHEIM) Azië en de VS kunnen groeien zoveel ze willen, de komende decennia blijft West-Europa de beste plaats om te leven.