Waarom Johan Cruijff rookt

Tot mijn grote verbazing zag ik jaren geleden op de televisie Johan Cruijff na een wedstrijd een sigaretje opsteken. Ik heb altijd gedacht dat naast gouden benen en een briljant inzicht, onbezoedelde longen onmisbaar zijn om het ver te schoppen. Niet dus. Ballerina’s en balletdansers roken ook vaak, zo blijkt uit recent Amerikaans arbeidsmarktonderzoek. Ik kan me niet voorstellen dat ze met gestrekte benen en een peuk achteloos in de mondhoek hoog door de lucht scheren. Volgens het Amerikaanse onderzoek is dat helemaal niet zo tegenstrijdig. Voetballers, balletdansers en rokers hebben een ding gemeen: ze vinden het heden belangrijker dan de toekomst. Cruijff en Nureyev hebben een vak gekozen waarin ze op jonge leeftijd veel geld kunnen verdienen en wel zullen zien wat ze doen als ze veertig worden.

Tijdvoorkeur.

Mensen die het heden belangrijker vinden dan de toekomst en vandaag willen verdienen en uitgeven hebben een hoge tijdvoorkeur. Mensen die rekening houden met de toekomst, sparen of investeren voor later, hebben een lage tijdvoorkeur. Krekels hebben een hoge tijdvoorkeur, mieren een lage. Rokers hebben ook een hoge tijdvoorkeur: het genot van een sigaretje nu is belangrijk. De ellende is voor later, veel later. In de opvoeding proberen we bij kinderen het aangeboren verlangen naar onmiddellijke voldoening af te zwakken en leren hen af en toe iets in het spaarvarken te stoppen. Dat lukt soms wel en soms niet. Wat we overhouden is een samenleving waarin verschillende mensen verschillende tijdvoorkeuren hebben. Die verschillen in tijdvoorkeur zijn belangrijk op de markt van spaargelden en leningen. Maar ook bij de keuze van een beroep en het opsteken van een sigaretje.

Over boekhouders en boksers.

Jonge mensen rollen niet zomaar in een beroep. Ze kiezen een beroep dat bij hen past, dat aansluit bij hun vaardigheden en hun voorkeuren. Kiezen voor een bepaald beroep is ook kiezen voor het moment dat de buit wordt binnengehaald. Dat kan twee kanten opgaan. Er zijn beroepen waar het grote verdienen aan het begin van de loopbaan komt. Waar je op je twintigste, hooguit je dertigste al kan binnen varen. Dat geldt bijvoorbeeld voor topsporters. En er zijn beroepen waar de groei van het arbeidsinkomen geleidelijk gaat, waar je pas na je vijftigste de top haalt. Boekhouders bijvoorbeeld, pieken later dan boksers. Ongeduldige mensen willen alles nu en kiezen voor roken en een beroep dat hen pijlsnel naar het hoogtepunt brengt. Geduldige mensen kiezen voor een rookvrij bestaan en een beroep waarin ze langzaam groeien. Dat is de theorie. Klopt die ook met de cijfers?

In een onderzoek maakten Amerikaanse onderzoekers gebruik van individuele gegevens van duizenden werknemers die ze over een groot gedeelte van hun beroepsleven hebben gevolgd. Ze weten wat die werknemers jaar na jaar hebben verdiend. Ze onderscheiden vroeg- en laatbloeiers. Vroegbloeiers kiezen voor een beroep waarbij het arbeidsinkomen op jonge leeftijd snel oploopt en bij het ouder worden inzakt. Laatbloeiers hebben een beroep waarbij het inkomen in het begin bescheiden is maar dat gestaag blijft groeien en pas op hoge leeftijd de top bereikt. Vroegbloeiers zijn werknemers waarvan het inkomen in de eerste jaren snel groeit omdat ze zich helemaal geven, hun aangeboren talenten laten gelden, misschien zelfs roofbouw plegen en bereid zijn risico’s te nemen. Laatbloeiers bouwen langzaam op. Die nemen banen waarin ze eerst in zichzelf investeren en ervaring opdoen. Hun beloning komt aan het eind. Pas dan gaat hun zorgvuldig opgebouwde menselijk kapitaal renderen. In hun statistische analyses onderzochten de Amerikaanse deskundigen of er onder de vroegbloeiers relatief meer rokers zitten dan onder de laatbloeiers. Dat blijkt inderdaad significant te verschillen: vroegbloeiers roken vaker dan laatbloeiers.

Dus Johan Cruijff rookt niet ondanks het voetbal, maar omdat hij voetbalt. Tenminste, dat was vroeger zo. Ook bij vroegbloeiers komt de wijsheid met de jaren. Toen Cruijff als coach van FC Barcelona tijdens een wedstrijd op de Spaanse televisie een lolly in de mond stak in plaats van een sigaret haalde hij meteen de internationale pers. Lollymaker Chupa Chupps is hem daar nog altijd dankbaar voor.

jules theeuwes