‘Waarom is er zoveel weerstand tegen systematisch verworven kennis?’

”Waarom zou mijn opinie (overigens snel bevestigd na een search op Google) minder waard zijn dan die van een ander mens, een expert genaamd?’ Die anti-rationele en pseudo-democratische houding is een gevaarlijke ontwikkeling.’ Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Voor Vlaanderen associeer ik een anti-intellectuele houding met wijlen Steve Stevaert. Met zorgvuldig ingestudeerde oneliners – hij beschikte over een netwerk van aanbrengers – schakelde hij de intellectuele tegenstanders uit. Hij slaagde er haast perfect in professoren voor te stellen als van de werkelijkheid vervreemde sukkelaars. Hij had wijsheid geleerd achter de tapkast, en die woog uiteraard veel zwaarder dan wat professoren in hun dikke boeken lazen en schreven. Zo won hij haast op voorhand elk debat met de inwoners van de ivoren toren.

Wat me in hoge mate verontrust, is de afkeer van de expert, de drager van moeizaam en systematisch verworven kennis. Onlangs hoorde ik in een podcast een acteur uitleggen dat hij pas begreep wat de Eerste Wereldoorlog was, toen hij de dagboeken van zijn grootvader las. Hallo, Sophie De Schaepdrijver? Hallo, de honderden degelijke geschiedkundige werken over de Eerste Wereldoorlog? Staan daar dan leugens of belachelijke anekdotes in? Of bedoelde de man dat hij pas toen de immense pijn van de gewone soldaat heeft gevoeld? Maar dat is nog wel iets anders dan ‘begrepen’. Toch houden zulke overtuigend gebrachte verhalen vaak een vreemde boodschap in: wat je niet persoonlijk ervaart, is niet ‘echt’. Wat wetenschap brengt, is fake news. Wantrouw experts, de vazallen van de wetenschap.

Van alle vakgebieden is de economie het meest gewend niet serieus te worden genomen. ‘ The dismal science‘, zeggen de Britten. Als je aan drie economen een advies vraagt, krijg je vier verschillende, waaronder twee contradictorische keynesiaanse adviezen. Ook daar lijkt het ‘gezond verstand’ het te halen van gedegen expertise. Bill Gates, Warren Buffett, Elon Musk… ze doen het gewoon. De economie floreert op het hoogste niveau, toch lijkt er geen academische econoom bij te pas te komen. Ondernemers, believers, mensen die dingen in beweging zetten, halen het van de geleerde.

Elke dag opnieuw zien we nochtans hoe betrouwbaar de vruchten van wetenschap zijn, hoe nauwkeurig de voorspelling zijn van bijvoorbeeld zonne-eclipsen (vergelijk dat maar even met de nauwkeurigheid van je horoscoop), we vertrouwen ons lot toe aan onze smartphones, de remmen van onze auto’s, de veiligheid van ons drinkwater, we vestigen onze hoop op de evidicence based geneeskunde bij een kankerbehandeling. Wie onder u legt liever zijn lot in handen van de heilige Franciscus, tarotkaarten, en wie bestrijdt liever zijn kanker met het drinken van een heksenbrouwsel? Hoe spectaculairder de wetenschappelijke resultaten en hoe belachelijker de ‘oplossingen’ van bijna alle alternatieven, hoe sceptischer mensen wel lijken te staan tegenover een wetenschappelijk rationeel wereldbeeld.

Ik weet het: experts kunnen ook blunderen, zijn soms ook eenzijdig of bevooroordeeld, laten zich soms omkopen. Maar op haast alle gebieden van de samenleving zie je hoe experts scoren. Een moderne psychotherapeut is stukken beter dan de freudiaan en zijn sofa, de moderne diëtist is stukken beter dan zijn confrater in 1970, je tandarts is superieur aan zijn voorgangers van enkele decennia geleden. Waarom is er dan zoveel weerstand tegen systematisch verworven kennis? Volgens mij (maar pas op: ik heb enige expertise in die zaken, wantrouw mij dus al maar) speelt ons onvervreemdbare recht op een eigen opinie een centrale rol. Wij volgen niet slaafs de opinie van anderen, wie die ook zijn, maar hebben het recht, zelfs de plicht op een eigen mening. We krijgen likes voor onze ongefundeerde emotionele commentaar op Oekraïne, artificiële intelligentie, waterschaarste, gelukkig zijn, euthanasie en de economische rol van gastarbeiders. En dat is een democratisch recht. Waarom zou mijn opinie (overigens snel bevestigd na een search op Google) minder waard zijn dan die van een ander mens, een expert genaamd. Die anti-rationele en pseudo-democratische houding is een gevaarlijke ontwikkeling.