Enkele weken geleden kregen in Vacature.com enkele voorstanders van grafologie (weer eens) de kans te vertellen dat ze true believers zijn. De argumenten komen hierop neer: ‘Ik heb er goede ervaringen mee’, ‘Alleen zeer ervaren grafologen kunnen grafologie toepassen’, ‘Eerst was ik sceptisch, maar nu geloof ik er ook in’, ‘Er zijn veel charlatans op de grafologenmarkt’, ‘In Frankrijk is het algemeen aanvaard, maar de Nederlanders staan veel sceptischer’. Uiteraard haastte het deskundige selectiebureau zich te zeggen dat het grafologie nooit op zich zou gebruiken, maar dat het andere instrumenten moet bevestigen.
Elvis Presley leeft.
Het staat iedereen vrij te geloven wat hij wil. Sommigen geloven in reïncarnatie, in graancirkels, dat Elvis Presley nog leeft, dat de aarde plat is en dat beleggen op de beurs je altijd rijk maakt, dat je een gratis gsm krijgt als je tien boodschapjes doorstuurt en dat er soms bezoekers van Disneyland Parijs aan de oevers van de Seine worden teruggevonden met het pijnlijke besef dat ze een nier kwijt zijn.
Maar grafologie is geen graancirkel. Er worden belangrijke beslissingen genomen over de toekomst van sollicitanten op basis van een geloof. En mensen die dergelijke analyses doorvoeren en gebruiken, laten zich professioneel vergoeden voor hun praktijk. Een professional heeft de deontologische plicht zijn beslissingen te onderbouwen. Anders is hij een oplichter, een charlatan of een goedmenende leek.
Laten we even naar de argumenten kijken van de grafologen. Ten eerste hebben ze er goede ervaringen mee. Dat is voor de betrokkenen een sterk argument. Wat je voor je eigen ogen hebt zien gebeuren, maakt altijd een diepe indruk. Ik heb me ooit nog zelf beziggehouden met grafologie, kwestie van op party’s en familiefeesten eens iets anders te doen dan trucjes met een muntstuk. Ik moet bekennen dat de ervaring indrukwekkend was. Het handschrift van mijn vader, mezelf en een collega lazen als een open boek. Ik werd bijna ook een believer. En als entertainment is er niets leukers dan grafologie.
Maar een selectiemethode is geen entertainment, maar een professioneel instrument. De discussie over grafologie, of laten we zeggen het gebruik van horoscopen, is dus geen kwestie van geloof of ongeloof, maar een kwestie van een positief antwoord op de eenvoudige vraag: is dit selectie-instrument voldoende betrouwbaar? Ronald Reagan was een intensief gebruiker van horoscopen. Als een zo competent Amerikaans president horoscopen gebruikt, moet er toch iets in zitten. En lezer, ik kan u geruststellen, er zijn letterlijk tientallen onderzoeken geweest die hebben nagegaan met dubbel blind tests (zoals een medicament in de geneeskunde wordt getest) of horoscopen ‘werken’. En de resultaten zijn telkens opnieuw, telkens opnieuw, negatief. Horoscopen zijn bijgeloof.
Er zijn studies die aantonen dat sommige sterrenbeelden in de lagere school beter presteren dan andere. Namelijk het sterrenbeeld Waterman. Vergeet alleen niet dat deze kinderen worden geboren in het begin van het jaar en dus zo’n elf maanden ouder zijn dan hun Boogschutter-vriendjes. Een heel verschil in de lagere school.
En hoe zit dat met grafologie? Hoeveel studies zijn er die aantonen dat grafologie betrouwbaar is? Een eenvoudig onderzoek bestaat erin eenzelfde geschrift te geven aan bijvoorbeeld vier grafologen en de mate van overeenstemming te bepalen. Laten we zeggen dat 80% overeenstemming een absoluut minimum zou moeten zijn. De vraag is dus niet: heeft Marc Buelens op basis van zijn eenmalige ervaring in familiekring recht van spreken of heeft grafologiegoeroe mevrouw Blanche op basis van haar jarenlange ervaring (dat heeft mijn buurvrouw voor haar horoscoop overigens ook) recht van spreken, maar hebben de believers op grote schaal dergelijk onderzoek verricht?
Laat mij onmiddellijk een antwoord geven in hun plaats. Neen, dat hebben ze niet gedaan, dat hebben wetenschappers gedaan. En het antwoord laat zich raden. De resultaten vallen keer op keer ferm tegen. Grafologie voldoet niet aan de elementaire professionele eisen die men aan een selectie-instrument mag stellen. De believers hebben uiteraard mirakels gezien, sterke verhalen voor aan de koffietafel. Wetenschappers zijn het beu onderzoek hierover te publiceren. Je kan blijven zoeken naar het geheugen van water.
Lees uw horoscoop.
Maar daarmee is de kous niet af. Grafologen moeten kunnen aantonen dat zij op basis van een betrouwbare meting (met een onbetrouwbare kan je uiteraard niets doen) relevante uitspraken kunnen doen over individuen. Geïnteresseerd in de resultaten? Lees uw horoscoop.
In ons seminarie executive decision making trachten we de deelnemers duidelijk te maken dat ze moeten leren een onderscheid maken tussen ‘filters’ en ‘basisratio’s’. Dat is voor ons brein blijkbaar een moeilijk onderscheid. De belangrijke vraag is niet wat de filter ons vertelt (weze dat nu Marc Buelens of mevrouw Blanche), de vraag is niet hoe betrouwbaar die personen wel lijken op basis van hun rijke, eenzijdige of andere ervaringen, maar de vraag bij onderbouwde besluitvorming is: wat zijn de basisverhoudingen? Wat is het percentage juiste beslissingen dat via grafologie totstandkomt, in vergelijking met andere methoden?
Blijft nog de onvolprezen doch o zo ervaren mevrouw Blanche. Hier heb ik aan de professionele selectiebureaus slechts twee vragen. Als u echt gelooft dat niet de grafologie, maar de grafologe het verschil maakt, hoe hebt u ooit in het verleden, buiten de sterke verhalen en de getuigenissen, kunnen beslissen dat mevrouw Blanche wél de ware is en de heer Noir slechts een charlatan? En een tweede vraag: als mevrouw Blanche morgen verongelukt, gaat u dan in naam van uw hooggeprezen professionalisme en onvolprezen deontologie onmiddellijk al uw klanten verwittigen dat het (voorlopig) gedaan is met grafologie? Of gaat u dan op zoek naar mevrouw Blanche-bis? En hoe zal u weten dat u de ware hebt gevonden?
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier