VRAAG OVERTREFT AANBOD. Mikrochips, gigadollars

Chips zijn, historisch gezien, een cyclische business. Vandaag te weinig, morgen te veel. Maar dit keer is het anders, menen analisten. Siemens is niet de enige die hen gelooft.

U merkt het zelf wel bij uw computerdealer. Geheugenchips voor pc’s zijn de jongste jaren merkwaardig stabiel in prijs gebleven, zo’n 1500 frank per megabyte. Reden : vraag en aanbod ontlopen elkaar maar nauw. Eén van de grootste Amerikaanse chipsproducenten, Texas Instruments deelde eind juli mee dat zijn hele produktie aan geheugenchips tot in september was uitverkocht. Hetzelfde gold voor die andere grote producent, het Japanse NEC. En het fenomeen beperkt zich niet tot alleen maar geheugenchips.

Over de hele wereld stijgt de vraag naar diverse types halfgeleiderchips. Er wordt keihard gewerkt om de produktie op te drijven. Van het Hsinchu Science Park in Taiwan tot de buitenwijken van Portland, Oregon en de Silicon Glen in Schotland laat de chipsindustrie geen enkele gelegenheid voorbij gaan om nieuwe “wafer fabs” op te zetten die tientallen miljarden kosten en elk miljoenen chips per maand kunnen produceren.

Dit jaar wordt er verwacht dat halfgeleiderfabrikanten voor meer dan 35 miljard dollar zullen investeren, tegen 22 miljard dollar in 1994. Intel, ‘s werelds grootste chipsbedrijf, alleen al zal 3,5 miljard dollar spenderen.

25.000 MILJARD.

De geschiedenis van investeringsuitspattingen bewijst dat de industrie van de halfgeleiders het risico loopt om geld in nieuwe fabrieken te pompen wanneer de vraag groot is, om daarna gekonfronteerd te worden met een daling van de marktgroei en een overschot aan produktiekapaciteit. Niet zo echter deze keer, menen de meeste industrie-analisten.

“Het is inderdaad anders ditmaal, ” beweert Daniel Klensken van Robertson Stephens & Company, een veteraan in de analyse van de halfgeleider-industrie. Hij zegt dat de verkoop van halfgeleiders wereldwijd zal stijgen van ongeveer 138 miljard dollar dit jaar naar 350 miljard dollar tegen het einde van dit decennium en tussen 800 miljard en 900 miljard dollar tegen 2005 (omgerekend in Belgische frank is dat een groei van 4000 tot 25.000 miljard in 10 jaar).

“De markt van de halfgeleiders kent een ongekende stijging voor het tiende opeenvolgende jaar en het ziet ernaar uit dat deze trend zich zal voortzetten tot het einde van dit decennium, ” zegt ook Vladi Catto, hoofdekonoom bij Texas Instruments.

Onlangs herzag Catto zijn schattingen betreffende de algemene stijging van de markt voor halfgeleiders, door een stijging van meer dan 30 % voorop te stellen voor dit jaar. Motorola, de tweede Amerikaanse chipsfabrikant, ziet een groei tussen 35 en 37 %.

Maar de grootste uitdaging voor chipsfabrikanten is het bijhouden van de bestellingen. Zelfs terwijl ze zwaar investeren in nieuwe fabrieken is de vraag nog groter dan het aanbod. Vooral het gebrek aan Dynamic Random Access Memory (Dram) chips voor het courante geheugen van computers beperkt de pc-produktie.

Volgens marktonderzoeker Dataquest veroorzaakt een grote vraag naar Drams (het grootste segment van de markt voor halfgeleidersgeheugens) een stijging van naar verwachting 52 % in de verkoop van uitrustingen voor de produktie van halfgeleiders (de werktuigmachines van de chipsindustrie).

UNIVERSEEL.

De vraag stijgt omdat de “inhoud aan halfgeleiders” in produkten gaande van computers tot wasmachines en vrachtwagens ook snel evolueert. Een BMW heeft momenteel 54 “mikrocontroller”-chips inclusief de kontrole-instrumenten voor ABS-remmen en airbags. Zo worden er ook in het gemiddelde Amerikaans gezin 50 mikrocontrollers in apparaten en elektronische toestellen aangetroffen.

De mobilofoonindustrie is ondertussen ook een grote konsument geworden van halfgeleiders. Volgens Dataquest Europe zal het aantal mobilofoons dat wereldwijd wordt afgezet, stijgen van 27,9 miljoen vorig jaar tot bijna 100 miljoen in 1999.

Een andere belangrijke faktor die de vraag naar chips beïnvloedt is de sterke groei in de pc-verkoop vooral multimediamachines die rond de Pentium processor van Intel worden gebouwd.

De pc-fabrikanten zijn de beste klanten van de chipsmakers en vertegenwoordigen ongeveer 25 % van de chipsverkoop wereldwijd. Door een rekordgroei van de pc-markt van 30 % dit jaar, wordt de halfgeleidersindustrie overspoeld met bestellingen. Vooral Japanse bedrijven die hun investeringen sterk beperkt hebben in de jaren ’90 door de zwakte van de Japanse nationale ekonomie, gooien zich nu weer in de strijd en spenderen veel geld aan nieuwe fabrieken.

INVESTERINGEN.

NEC, de tweede grootste fabrikant van halfgeleiders ter wereld, zal volgende maand beginnen met de bouw van een fabriek in Schotland (waarde 530 miljoen dollar). Het bedrijf, dat Dram chips en vooruitstrevende toepassingsspecifieke geïntegreerde circuits (Asics) zal produceren in de nieuwe fabriek, heeft bevestigd dat zijn volledige produktie van Dram chips voor dit jaar en voor een gedeelte van 1996 al gereserveerd is voor zijn klanten.

Fujitsu, de grootste computerfabrikant van Japan, meldde vorige maand dat het besloten heeft om een fabriek voor Dram chips van 1 miljard dollar op te zetten in Oregon. De nieuwe vestiging moet Fujitsu’s kapaciteit aldaar verdubbelen.

Acht weken geleden kondigde Hyundai Electronics aan dat het 1,3 miljard dollar wil investeren in een fabriek voor halfgeleiders, ook al in Oregon. Hyundai zou het eerste Koreaanse bedrijf zijn dat een geheugenchipsfabriek bouwt in de VS. Samsung, de voornaamste nationale rivaal van Hyundai, heeft weliswaar gelijkaardige plannen, maar nam nog geen beslissing over de plaats.

Desalniettemin overtreffen de Amerikaanse chipsfabrikanten nog altijd hun buitenlandse konkurrenten wat de uitgaven betreft. Volgens marktonderzoeker Integrated Circuit Engineering vertegenwoordigden Amerikaanse bedrijven vorig jaar 37 % van de 22 miljard dollar die de halfgeleiderindustrie wereldwijd investeerde.

De geplande fabriek van Siemens in de buurt van Newcastle-upon-Tyne, een investering van op termijn ca. 50 miljard frank, zal gespecializeerde geïntegreerde schakelingen (zogenoemde Asics) bouwen voor mobilofoons, telekom-uitrusting, intelligente kaarten en multimedia-toepassingen. In Villach (Oostenrijk) en Regensburg (D) investeert Siemens alles samen nog eens 16 miljard frank in zijn momenteel lukratieve chipsaktiviteiten. Tegen het jaar 2000 wil de groep haar halfgeleiderproduktie verdubbelen tot 8 miljard mark (bijna 170 miljard frank).

Wie meest uitgeeft, is Intel. De marktleider in processoren heeft vorig jaar een fabriek voor halfgeleiders opgezet in Ierland en breidt zijn produktie uit in Californië, Arizona en Nieuw-Mexico. Onlangs startte de eerste faze van een plan van 2,2 miljard dollar voor de bouw van twee grote fabrieken in Oregon.

SUBSIDIES.

Chipsfabrikanten worden zodoende achtervolgd door landen, staten en steden die allemaal industriële investeringen willen aantrekken en allerlei aanmoedigingspremies aanbieden. Maar andere overwegingen komen op de eerste plaats.

Basisvereisten zijn goede werkkrachten, betrouwbare openbare voorzieningen, gezonde lucht en overvloedige waterbevoorrading (de chipsfabriek van Fujitsu in Noordoost-Engeland, waar ook Siemens zijn 50 miljard frank grote investering plant, verbruikt 6000 ton water per dag). Chipsfabrikanten zoeken ook naar plaatsen die goed bereikbaar zijn voor leveranciers van chemische produkten en van uitrustingen die in de produktie van halfgeleiders worden gebruikt. De grootste chipsfabrikanten zijn zo invloedrijk dat ze deze verkopers naar nieuwe lokaties kunnen lokken. Vaak is het zo dat kleinere fabrikanten hen volgen en profiteren van de infrastruktuur die door deze pioniers werd aangelegd. Dit leidt tot clustervorming, zoals in Oregon waar verschillende bedrijven in de buurt van Intel komen produceren om gebruik te kunnen maken van de lokale infrastruktuur.

In tegenstelling tot de traditionele industrieën, worden fabrikanten van halfgeleiders niet aangetrokken door lage arbeidskosten. Arbeid vertegenwoordigt immers minder dan 10 % van de bedrijfskosten. Een grotere faktor is de afschrijving van de fabriek. De berekening is simpel. “Als je een investering doet van 2 miljard dollar, zal deze investering voor het grootste deel afgeschreven worden op vier jaar. Op 2 miljard dollar is dit een bedrag van 500 miljoen dollar per jaar daar kan je veel mensen voor aanwerven, ” zegt Craig Baratt, chief operating officer van Intel.

“Politiek en andere financiële stimulansen zijn veel belangrijker dan de struktuur van de salarissen, zegt Baratt.

Maar de belangrijkste vraag bij een investering in een chipsfabriek is nog altijd niet waar die er komt, maar wel wanneer. Nu elke waferfabriek zo’n miljard dollar of meer kost, is de voorspelling van de vraag naar chips een spel geworden met een zeer hoge inzet.

(c) Financial Times

WINST IN SILICIUM Multimedia en mobilofonie zijn een goudmijn voor chipsfabrikanten.