Volgt er nu een Poetin-boom?

V ladimir Poetin is president van Rusland. Maar hij heeft meer te vieren. Na een decennium van verschrikkelijke beroering is de Russische economie eindelijk bezig aan een ommekeer. Onlangs nog voorspelde de Moskovitische beursmakelaar Brunswick Warburg dat het Russische bruto binnenlands product (BBP) dit jaar met 5% zal stijgen. Die groei moet Poetin de nodige armslag geven om de hervormingen op lange termijn aan te pakken.

Tot nu toe bestond er een brede consensus over een groei van de Russische economie met 1% à 2% dit jaar. Waarom zo laag?

Het pessimisme van economen en investeerders maakt ze blind voor de positieve kanten. Algemeen wordt aangenomen dat de groei van de Russische industrie alleen toe te schrijven is aan het effect van de hogere olieprijzen en aan importsubstitutie, die wordt vergemakkelijkt door de grote ontwaarding van de roebel.

Aangezien de groei in Rusland vorig jaar 3,2% bedroeg en zelfs 8,8% haalde in het laatste kwartaal, houdt die redenering weinig steek. Olie en gas hebben dat herstel niet aangedreven. Integendeel, vorig jaar stagneerden ze. Belangrijke sectoren met een groei van 16% tot 22% waren de scheikundige industrie, lichte fabricage, pulp en papier en machinebouw. Met andere woorden: halfafgewerkte producten en eenvoudig maakwerk, sectoren die een econoom graag ziet uitbreiden in dit stadium van een herstelbeweging. Binnen elke sector stormen de beste ondernemingen vooruit, zoals het hoort wanneer een echte herstructurering plaatsvindt.

Een ander afgeleefd argument is dat de Russische groei oppervlakkig is en niet wordt aangedreven door investeringen. Maar het herstel in overgangseconomieën, van Estland tot Polen en Hongarije, is gewoonlijk exportgeleid. Investeringen hebben de neiging om het herstel te volgen omdat er zoveel onderbenut kapitaal aanwezig is. En toch stegen de investeringen in 1999 met 6% en blijven ze stijgen.

Het meest opgeblazen argument heeft te maken met de zwakke belastinginning in Rusland. Dit argument verbergt het echte probleem: overdreven overheidsuitgaven. Vorig jaar zette de regering orde op zaken in haar financiën door te snijden in verspillende en corrupte uitgaven, zoals subsidies aan ondernemingen. Het totale tekort op de overheidsbegroting werd beperkt tot 1,7% van het BBP. Dit jaar zal het bijna volledig zijn weggewerkt.

Ruilhandel en achterstallige betalingen, die al geruime tijd een belangrijk probleem vormen, gaan er ook op achteruit. Sinds de financiële krach van augustus 1998 zijn alle soorten achterstallen met twee derde gedaald in reële termen, de ruilhandel is met de helft achteruitgegaan. Een van de redenen was dat in 1999 bijna 10.000 verlieslatende Russische ondernemingen failliet gingen. De financiële krach leidde tot zware budgetrestricties in de Russische ondernemingen. Ze realiseerden zich dat ze geld moesten verdienen en dat leidde tot een snelle monetisatie. Rusland haalt nu toch enig rendement uit de aanzienlijke structurele hervormingen die het heeft doorgevoerd.

Het laatste voorwerp van bezorgdheid was de betalingsbalans. Rusland heeft een aanzienlijke buitenlandse schuldenlast, maar de jongste overeenkomst binnen de Club van Londen heeft de schulden uit het sovjettijdperk aan commerciële banken gehalveerd. Een soortgelijk akkoord zal waarschijnlijk ook tot stand komen binnen de Club van Parijs aangaande de regeling van schulden aan regeringen. De voorbije maanden zijn de Russische deviezenreserves stevig aangegroeid, zoals men kon verwachten in een land met een handelsoverschot van 33 miljard dollar vorig jaar, een bedrag dat waarschijnlijk zal aanzwellen tot ruim 40 miljard dit jaar.

Exit oligarchen.

Al die veranderingen luiden het einde in van het tijdperk van de oligarchen. Poetin heeft de oligarchen niet nodig om mediasteun te krijgen, om het communistische gevaar af te wenden of geheime staatsfinanciering te verkrijgen. Boris Berezovsky en de zijnen zijn voor hem lastposten en de meesten hebben zich al onderworpen aan Poetins wil. In de plaats rijst de ster van een nieuwe groep Russische zakenlui, vooral fabrikanten. Hun toenemende macht vormt een weerspiegeling van de stevige economische groei die gericht is op productie voor de markt, eerder dan op herverdeling van middelen. En dat houdt meteen een nieuwe vorm van politiek bedrijven in.

In oktober 1999 publiceerde het McKinsey Global Institute een belangrijk empirisch rapport over de Russische industrie. De conclusie was dat Rusland kan beschikken over voldoende reëel en menselijk kapitaal om een groeivoet van 8% per jaar te onderhouden en dat het probleem voornamelijk lag bij de distorties die veroorzaakt worden door een slecht werkend belastingsysteem en de afwezigheid van een grondmarkt. Het juridische systeem en het bancaire stelsel vormden geen belemmering in die fase van de ontwikkeling. Ze zullen wél belangrijk worden eens Rusland de volgende ontwikkelingsfase binnentreedt. Daarom dringen die nieuwe zakenlui aan op die hervormingen.

Poetin is geen groot denker of hervormer, maar hij is schrander en waarachtig populair. Waarschijnlijk zal hij meesurfen op de golf van economische groei en gebruik maken van de brede consensus die bestaat rond de noodzaak de staatsadministratie op te kuisen en het belastingregime te liberaliseren.

anders äslund