‘Volgend jaar vallen de banken weer onder de normale regels’

De Europese Commissie is niet van plan nog lang oogluikend toe te staan hoe banken staatssteun krijgen. Joaquín Almunia, de commissaris voor Mededinging, wil volgend jaar weer de gewone regels toepassen. De Belgische banken zijn gewaarschuwd.

Sinds februari 2010 waakt Joaquín Almunia over de concurrentie binnen de Europese Unie. Of het nu gaat om concurrentieverstorende akkoorden, wangedrag van dominerende ondernemingen of concurrentievervalsing door onwettige subsidies, de Spaanse socialist houdt een oogje in het zeil. Zijn diensten hebben heel wat werk aan de winkel, want elk jaar moeten meer dan duizend nieuwe zaken onderzocht worden. Daaronder ook de dossiers van Dexia, KBC, Electrabel en de luchthaven van Charleroi.

TRENDS. U hebt de kredietcrisis van nabij gevolgd, eerst als commissaris van Economische en Monetaire Zaken en vervolgens voor de Mededinging. De economische toestand is nog altijd broos. Wil dat zeggen dat uw diensten zich minder onverzettelijk tonen als het gaat over de grote principes van de mededinging?

JOAQUÍN ALMUNIA. “Absoluut niet! Als de economische moeilijkheden zich opstapelen, moeten de voorwaarden geschapen worden om de economie dynamischer, innovatiever en concurrentiëler te maken, de economische moeilijkheden te overwinnen en werkgelegenheid te creëren. Dat vraagt een strikte toepassing van de concurrentieregels, vooral omdat de controle op de overheidssteun een van de pijlers is die het herstel moeten ondersteunen.”

Sommigen vinden dat het Europese mededingingsbeleid moet hervormd worden. Voelt u die noodzaak ook aan?

ALMUNIA. “Wat moet er zo nodig hervormd worden? Ik veronderstel dat ondernemingen die deel uitmaken van een kartel pleiten voor een hervorming van ons beleid om het te kunnen uithollen… De meest doeltreffende hervormingen zijn diegene die ons beleid versterken. Op dit ogenblik trachten we de onderzoeksprocedures voor kartelvorming te verbeteren om alle betrokken partijen meer rechten te geven: het recht op verdediging, inzage in het dossier en de klachten, enzovoort. Dat moet de ondernemingen die betrokken zijn in een kartel een beter inzicht geven in onze bedoelingen. Tegelijk zijn we meer dan ooit vastbesloten om ten strijde te trekken tegen afspraken. In de komende maanden zullen we daar verschillende beslissingen over nemen.”

Moet het systeem van de klikpremies niet herzien worden? De aangever blijft vaak ongestraft, ook al maakt hij doorgaans deel uit van het kartel…

ALMUNIA. “Het is een perfect legitieme en doeltreffende manier om kartels aan te pakken. Vergeet ook niet dat de klikker nog altijd getroffen wordt door de uiteindelijke beslissing en dus vragen om compensatie kan verwachten. Ik moedig de ondernemingen aan om kartels aan te geven vooraleer wij ze aan het licht brengen.”

Wint de consument wel als een kartel opgedoekt wordt? De opbrengst van de boetes gaat toch naar de Europese Commissie?

ALMUNIA. “De consument kan altijd een aanvraag tot schadevergoeding indienen bij de rechtbank. We zijn overigens ook bezig met het dossier van de collectieve vordering.”

Dat project is een monster van Loch Ness. Hoopt u het te kunnen afwerken?

ALMUNIA. “Het is moeilijk om de collectieve vordering in te voeren omdat er verschillende nationale procedures naast elkaar lopen. Vooraleer er initiatieven kunnen genomen worden, moet in de Commissie nog gediscussieerd worden over de uitwerking van een samenhangend dossier, want die problematiek betreft niet alleen het mededingingsrecht. Zodra dat gebeurd is, zal ik voor de collectieve vorderingen voorstellen doen die specifiek te maken hebben met concurrentie. Wat alvast zeker is, is dat de uiteindelijke procedure niet te vergelijken zal zijn met de Angelsaksische class action. Die geeft te veel aanleiding tot excessen. Ik wil tegen 2012 een en ander in concrete vorm gegoten zien.”

Vindt u dat in een onzeker economisch klimaat de kwetsbare sectoren moeten worden beschermd?

ALMUNIA. “Bescherming is pas nuttig als er een agressor is. Anders gaat het om economisch protectionisme. Tegen wie moet wie beschermd worden?”

De koopwoede van Chinese investeerders misschien? Komt er een Europese instantie die toezicht houdt op buitenlandse investeringen, zoals in de Verenigde Staten?

ALMUNIA. “Heel wat Europese landen hebben al zo’n instituut. Ik vind dat de inschatting van veiligheidsaspecten eerder nationaal dan Europees moet gebeuren. Ik wijs erop dat de controleregels voor fusies al bepalen dat een lidstaat een operatie kan verbieden om veiligheidsredenen, ook al hebben wij goedkeuring gegeven.

“Het is een feit dat de Chinese autoriteiten niet hetzelfde investeringskader met dezelfde garanties en voorwaarden bieden. Samen met Karel De Gucht, de commissaris voor Handel, hebben we dat punt op de agenda geplaatst. Wij moeten ons model naar derde landen uitvoeren, niet omgekeerd.

Kunnen openbare diensten nog wel voldoende verzekerd worden op een concurrentiële markt?

ALMUNIA. “Zeker. Om een betere concurrentie te verzekeren op de markt zullen we trouwens de bijzondere verplichtingen herzien die wegen op elk openbaar organisme dat staatssteun geniet. Ik heb het dan niet over kleine lokale of sociale diensten, die vormen geen probleem. Openbare diensten zoals we die vinden in de spoorweg-, ener- gie-, telecom- en de waterzuiveringssector hebben in de interne markt een commerciële dimensie aangenomen, terwijl ze toch nog altijd financiële hulp krijgen. Op die oude staatsmonopolies moeten we ons concentreren. Het is ons doel om de openbare instanties te helpen om die diensten efficiënter te maken zonder de begroting te bezwaren. Daarom hebben we nieuwe, eenvoudige en duidelijke regels opgesteld die beter aangepast zijn aan de omvang en de aard van die diensten. Die herziening komt er nog voor het einde van het jaar. Het zal evenwel niet gemakkelijk zijn: de openbare diensten zijn in de Unie verre van eenvormig.”

Intussen werd de financiële sector bijna 4500 miljard euro toegeschoven om uit de crisis te geraken. Vormt die Europese hulp eigenlijk geen onwettige, of ten minste toch een ongerechtvaardigde staatssteun?

ALMUNIA. “Dat bedrag werd de lidstaten ter beschikking gesteld om hen te helpen de banksector te herstructureren. Die steun was nodig om de risico’s voor het banksysteem te verzachten. Als er in de automobielsector een onderneming failliet gaat, dan zijn haar concurrenten opgetogen. Niet zo in de banksector, waar het gevaar van besmetting reëel is.”

Wordt de kraan van de overheidssteun aan de banken dichtgedraaid of loopt die nog door tot 2012?

ALMUNIA. “Sinds vorig jaar zijn we begonnen met de afbouw van de steunmaatregelen. In principe moest het hele stelsel eind 2010 verleden tijd zijn, maar gezien de economische omstandigheden hebben we besloten om dat programma van uitzonderlijke steun te verlengen. Na de zomer bekijken we de zaak opnieuw en eind november zullen we daarover een besluit treffen dat we vanaf 1 januari 2012 zullen toepassen.

“Ik ben me ervan bewust dat rekening moet gehouden worden met de resultaten van de stresstests van de Europese banken en met de evolutie van de schuldencrisis, maar zelf ben ik voorstander van een postcrisisregime waarbij we een nieuw kader opbouwen op basis van onze ‘normale’ regels voor staatssteun.”

Zullen de resultaten van de stresstests en de schuldencrisis u er niet toe brengen om de eisen (terugbetaling, afstand van activa, enzovoort) die aan de banksector gesteld worden te herzien?

ALMUNIA. “Het is uitgesloten dat de eisen nog eens versoepeld worden. Hun verplichtingen werden al eens verzacht bij de invoering van de zogenaamde bijzondere regeling. Vanaf 2012 keren we terug naar het normale regime en dan zal ons beleid opnieuw strikter zijn.”

Is de recente verkoop door Dexia van zijn divisie ‘financial products’ van aard om u gerust te stellen of verontrust het model zelf van de bank u?

ALMUNIA. “We hebben nog niet alle informatie gerkegen over het nieuwe herstructureringsplan. We zullen het model van Dexia bestuderen zodra we een volledig beeld hebben.”

Hoe beoordeelt u het plan van KBC om uit de crisis te geraken?

ALMUNIA. “Ook daar zitten we nog in de aanloopfase. Ik kan u alleen maar zeggen dat, als de maatregelen die KBC treft zijn businessmodel niet aantasten, als de lasten van de herstructurering correct verdeeld worden en als dat allemaal gebeurt zonder de concurrentie te vervalsen, wij bereid zijn om erover te praten.”

Wat vindt u? Zijn Dexia en KBC verwende kinderen of banken die genieten van een uitstel van executie?

ALMUNIA. “Het zijn financiële instellingen die net als de andere op een bepaald ogenblik nood hadden aan overheidssteun, wat een herstructurering veronderstelt om te vermijden dat de belastingplichtige in hun plaats betaalt. Ons werk voor de reorganisatie van de financiële instellingen concentreert zich vooral op enkele landen: Griekenland, Ierland, Portugal, Spanje en Duitsland. Als uiteindelijk blijkt dat er geen andere mogelijkheid is, zijn faillissementen onvermijdelijk. We moeten ook het gevaar van moral hazard beperken, dat optreedt als banken die zich beschermd weten nog meer risico’s beginnen te nemen. Op een bepaald moment moet de banken duidelijk gemaakt worden dat ze moeten betalen voor hun fouten”.

VALÉRY HALLOY

“We moeten ons concentreren op de oude staats-monopolies””Premies geven aan verklikkers is een perfect legitieme en doeltreffende manier om kartels aan te pakken”

“Op een bepaald moment moet de banken duidelijk gemaakt worden dat ze moeten betalen voor hun fouten”