Vlieg fit de vergadering in

Na een lange vlucht blijft er van de magie van het vliegen meestal weinig over. In de plaats komen slapeloosheid, prikkelbaarheid en vermoeidheid, kortweg, jetstress. Uiterst vervelend, vooral als u na uw vlucht meteen aan het werk moet. Hoe stapt u toch fit het vliegtuig uit?

Dat een lange vlucht niet in je koude kleren gaat zitten, hoeft niet te verwonderen. De lage luchtvochtigheid in de cabine zorgt voor uitdroging van huid en keel. Het passeren van de tijdzones brengt ons dag- en nachtritme in de war. En het lange stilzitten in de betrekkelijk kleine ruimte, is niet natuurlijk.

Dat lange stilzitten zou ook de oorzaak zijn van het zogenaamde traveller’ssyndrome. Tijdens lange vluchten – maar ook bij lang stilzitten in bus, trein of auto – kunnen zich bloedpropjes vormen die soms een trombose in de benen of een beroerte tot gevolg hebben. Vooral voor oudere mensen met hartproblemen, maar ook voor zwangere vrouwen, is medisch advies voor aanvang van een lange vlucht aangeraden.

Aerobics in je stoel

Alle luchtvaartmaatschappijen die intercontinentale vluchten verzorgen, wijzen op het belang van beweging tijdens de vlucht. Beweging zorgt voor een goede bloeddoorstroming. Dat verbetert dan weer de opname van zuurstof en voorkomt een suffig gevoel of vervelender nog: luchtziekte. Lufthansa, bijvoorbeeld, introduceerde Flyrobics. Direct na het opstijgen wordt een video getoond met eenvoudige stretchoefeningen die de passagiers in hun stoel kunnen nadoen. Ook het rondlopen door de cabine wordt, op de momenten dat het verantwoord is, gestimuleerd.

Ook tegen uitdroging kunt u zich op een eenvoudige manier wapenen. In de cabine van het vliegtuig is het zuurstofgehalte lager dan normaal omdat de luchtdruk kunstmatig hoog wordt gehouden. Hierdoor is de luchtvochtigheid soms net zo laag als in een woestijngebied. Het is dus heel normaal dat je last krijgt van een droge huid, droge ogen of een droge neus. Vochtinbrengende crèmes en oogdruppels werken doorgaans afdoende. Voor passagiers met contactlenzen is het aangewezen om tijdens de vlucht tijdelijk een bril te dragen. Daarnaast kan je alleen maar een fris gevoel behouden door genoeg te drinken. “Er is altijd voldoende water op een vliegtuig,” zegt HugoBaas, woordvoerder van KLM. “Maar het moet niet per se water zijn. Fruitsappen zijn een goed alternatief. Probeer wel koolzuurhoudende en alcoholische dranken te vermijden.” Het effect van alcohol is op grote hoogte twee tot drie keer zo sterk en het onttrekt ook vocht aan het lichaam.

Een tabletje tegen de jetlag

Ondanks genoeg drinken en bewegen ontkomt vrijwel niemand aan de bekende jetlag. En daar is niets aan te doen. Of toch? Hugo Baas: “Het is allemaal zeer persoonlijk. De één kan er goed tegen, de ander totaal niet. Als je naar New York vertrekt voor een conferentie van twee dagen, houd je je best zoveel mogelijk aan je vertrouwde Belgische tijdsschema. Maar bij een lang verblijf van bijvoorbeeld twee weken, zou je je zo snel mogelijk moeten aanpassen aan de tijd van je bestemming.”

Dat is gemakkelijk gezegd, maar hoe doe je het? De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie Nasa heeft berekend dat per tijdzone die je voorbij vliegt, het een dag duurt voor je lichaam zich heeft aangepast. Een vlucht naar Los Angeles (negen tijdzones vooruit) kost je dus negen dagen herstel. Uiteraard zijn het vooral de eerste dagen die het hardst tellen.

Wat in elk geval niet helpt, is direct na het landen zo lang mogelijk gaan slapen. De jetlag wordt immers niet veroorzaakt door vermoeidheid, maar door een verstoring van je circadiaans ritme. Dit ritme van 24 uur bepaalt ons dag- en nachtgevoel. Het hormoon melatonine, uit de pijnappelklier, is hiervoor verantwoordelijk. De productie van dit hormoon stijgt wanneer het donker wordt. Er is onderzocht of het mogelijk is om het dag- of nachtgevoel terug op orde te brengen door dit hormoon kunstmatig toe te dienen op het moment dat je er een tekort aan hebt. Want zou het niet handig zijn om een pilletje te kunnen nemen tegen de jetlag? Professor GertLaekeman, verbonden aan de Dienst voor Geneesmiddelenkennis en Geneesmiddelenvoorlichting van de KU Leuven en schrijver van het boek ‘Wat de bijsluiter niet vertelt’, over de werking van melatoninetabletten: “Drie dagen voor vertrek neem je, op het moment dat op de plaats van je bestemming de nacht zou aanbreken, een tablet melatonine in. Dus als je van New York naar Brussel vliegt, wat ongeveer zes uur tijdverschil is, dan neem je in New York om 18.00 uur je tablet in want in Brussel wordt het om 0.00 uur nacht. Je gestel begint zo langzaam te geloven dat de nacht om 18.00 uur begint in plaats van om 0.00 uur. En dat komt mooi uit, want binnen een paar dagen is dat ook zo. Na aankomst in Brussel, zou je dit nog enkele dagen moeten volhouden. Maar ook weer niet te lang, want anders word je op zeker moment in Brussel om 18.00 uur heel slaperig….”

Maar werkt het ook? De wetenschap is er nog niet uit, de resultaten van twee onderzoeken spreken elkaar tegen. U kunt natuurlijk altijd zelf de proef op de som nemen, want schadelijk is het spul niet. Professor Gert Laekeman: “In de Verenigde Staten is melatonine in doses van een halve milligram tot drie milligram vlot verkrijgbaar. In Europa is het iets moeilijker. In Nederland is er een soort gedoogbeleid waardoor je het hier en daar wel kunt krijgen. Maar in België is het verboden. Om het als geneesmiddel te kunnen laten registreren, moet een studie aantonen dat het middel werkt.”

Eet verstandig

En dan is er nog de omgekeerde methode. Zonlicht zou in principe de aanmaak van melatonine temperen. “Fel licht kan gebruikt worden om slaap uit te stellen,” staat te lezen op www. medinet. be. Op het moment dat je lichaam behoefte krijgt aan slaap, zou een dosis (zon)licht je lichaam ervan kunnen overtuigen dat het zich vergist. Je probeert dan eigenlijk de aanmaak van melatonine te beperken. Als u oostelijk gaat vliegen, en de dagen in vergelijking met België ‘korter’ zullen worden, bereidt u zich dan voor met zoveel mogelijk zon- of kunstlicht in de voormiddag. Maar als u westelijk gaat vliegen en de dagen juist langer gaan worden, moet u proberen juist in de namiddag van veel licht te genieten.

Toch blijft een kortstondige ontregeling van het slaap- en waakritme onvermijdelijk. Om deze cirkel te doorbreken en snel weer fit te zijn, is het van belang om de bloedsuikerspiegel te reguleren door zo licht mogelijk te eten. BritishAirways heeft onlangs besloten standaard de keuze te geven tussen een gewone en een zogenaamde WellBeing maaltijd met een laag vet- en zoutgehalte, geen rood vlees, suiker of genetisch gemanipuleerd voedsel en uitsluitend verse seizoensgroenten. Bij zowat alle maatschappijen kunt u overigens steeds een ‘andere’ maaltijd vragen: vetarm, zoutarm, koosjer of vegetarisch, het is allemaal mogelijk zonder dat daarvoor moet worden bijbetaald.

Marlies Klooster

De luchtvochtigheid in een vliegtuigcabine is soms zo laag als in een woestijngebied.