VLADIMIR POETIN, Rusland

Hoewel de Russische president Vladimir Poetin zopas nog preciseerde geen voorstander te zijn van een prijzenkartel voor gas, vindt hij het Iranese voorstel voor een ‘gas-OPEC’ het onderzoeken waard. Zo kunnen de leveringen door de twee houders van de grootste reserves van natuurlijk gas beter gecoördineerd worden. De bereidheid om met Iran zaken te doen, het afhouden door Vladimir Poetin van VN-sancties (ook al gunt Rusland Ahmadinejad evenmin een atoombom) en zijn steun aan de Palestijnse Hamasregering geven aan hoezeer George W. Bush en de Russische president steeds verder uit elkaar drijven. Bij zijn aantreden zei Bush dat hij Poetin diep in de ogen had gekeken en “een wijze en pragmatische bondgenoot” had ontmoet.

Na de implosie van de Sovjet-Unie werd de Russische energiesector onder Poetins voorganger Boris Yeltsin op chaotische wijze geprivatiseerd. Daaruit kwam een aantal immense fortuinen tevoorschijn van oligarchen. Als gewezen KGB-agent en met steun van dat netwerk verklaarde Poetin, nadat hij in 2000 staatshoofd werd, de oligarchen de oorlog. Best bekend is het opsluiten van Mikhail Khodorkovsky en het opdoeken van diens oliebedrijf Yukos. Ook bij het grootste olie- en gasbedrijf, Gazprom, werd grote kuis gehouden.

Poetin bracht de meest lucratieve business (zoals olie en gas, kernenergie, diamant, wapenproductie, grondstoffen, luchtvaart en transport) opnieuw onder staatscontrole en installeerde er zijn mannetjes. Tegen 2003 waren de topministers, de helft van de Russische veiligheidsraad en 70 % van alle belangrijke regionale overheden gewezen leden van de veiligheidsdiensten. Ze werden er financieel niet slechter van. Naarmate de olieprijs steeg, is de corruptie volgens de onafhankelijke Russische denktank Idem met 900 % toegenomen. Formeel is Rusland een meerpartijendemocratie, maar aan kritische media en opponenten wordt duidelijk gemaakt dat ze zich beter koest houden. Feitelijk voert Poetins partij, Verenigd Rusland, een alleenheerschappij. En zoals in Venezuela, worden de Russische staatsconcerns, volgens critici, almaar corrupter en minder efficiënt.

Joint ventures met buitenlandse bedrijven zijn mogelijk, ook in de energiesector, maar ze moeten zich meer en meer schikken naar de richtlijnen van het Kremlin. Gazprom eiste een groter aandeel op in een olie- en gasproject van Shell, Mitsui en Mitsubishi. Ook bij TNK-BP, een Russisch-Britse joint venture, voelen ze de bui hangen. Niettemin blijven buitenlandse directe investeringen toestromen – bijna 30 miljard euro in 2006, twee keer zoveel als in 2005. Anders dan Chávez, voert Poetin immers een succesvol macro-economisch beleid, zorgt hij voor politieke stabiliteit en de binnenlandse consumptie stijgt, ook buiten Moskou. De doorsnee-Rus stelt het vandaag beter dan in 1999, na een decennium van politieke chaos en economische achteruitgang.

Noch de populariteit van Poetin, noch de petrowelvaart heeft de president ertoe aangezet om zijn aanvankelijke hervormingsdrang verder door te duwen. Het binnenstromende oliemanna zette een domper op de diversificatie van de economie. Het land blijft bijzonder afhankelijk van de olieprijs en Poetins Rusland gedraagt zich steeds meer als een autoritaire oliestaat.

In maart 2008 eindigt Poetins tweede ambtstermijn. Hij verzekerde het Westen zopas dat hij de democratische regels respecteert en zich dus niet kandidaat zal stellen of een opvolger zal aanwijzen. Getipte presidentskandidaten zijn Dimitry Medvedev, een oud-collega van Poetin en voorzitter van Gazprom, en de huidige minister van Defensie Sergei Ivanov.

Nochtans is Poetin geen herboren Sovjetpotentaat. Er is in het Kremlin vandaag nauwelijks een spoor van communisme te bekennen. De huidige machthebbers, komende uit de veiligheidsdiensten, zijn er veeleer op gebrand de eenheid van het land te bewaren en Rusland zijn vroegere uitstraling als wereldmacht te garanderen. Moskou zit niet meer, zoals in de tijd van Yeltsin, met uitgestoken hand te wachten op westers geld. Oude Sovjetsatellieten, als Georgië en Oekraïne, moeten nu en dan eens voelen waar de wind vandaan komt. Poetin ontkent tegen die buurlanden het oliewapen te gebruiken (hij wil alleen naar marktconforme prijzen).

Keetschopper?

JA: Afhankelijkheid van energie wekt onrust in Centraal- en West-Europa. De veiligheidsdiensten zouden voor de presidentsverkiezingen hun kandidaat kunnen opdringen.

NEEN: Rusland is tot dusver een betrouwbare olie- en gasleverancier. Poetin belooft dat de presidentsverkiezingen grondwettelijk en democratisch zullen zijn.