Vlaanderen zond zijn zonen uit

In de rusthuizen van de Vlaamse missie-orden brengen de oudste nog levende missionarissen hun laatste dagen door. Het team van het BRTN-programma “Document” ging hen opzoeken en laat hen het relaas doen van de kultuurschok die ze destijds te verwerken kregen.

De oudste missionarissen vertrokken in de jaren dertig naar onze toenmalige “duurbare kolonie”. De belangrijkste doelstelling van hun reis was de “zwartjes” bekeren tot het ware geloof.

Paters-missionarissen waren meestal afkomstig uit eenvoudige, vaak kinderrijke gezinnen, meestal ook uit een rurale omgeving. De kloosterorden rekruteerden graag in dat milieu omdat ze het boerenleven zagen als een goede voorbereiding op het sobere leven in de brousse. In de seminaries kregen de kandidaat-missionarissen vooral godsdienstleer en filozofie voorgeschoteld. Echt voorbereid op de vervreemdende tocht naar het Zwarte Kontinent waren ze niet.

” Document” laat de gepensioneerde paters terugblikken op hun werk in Zaïre tijdens de koloniale tijd. De focus ligt daarbij op de konfrontatie tussen de westerse beschaving en de inlandse kulturen en samenlevingsvormen. Hoe gingen ze tewerk bij hun bekeringswerk ? Was hun houding ten opzichte van de inlandse kultuur helemaal afwijzend of bestond er toch een zekere vorm van begrip ? Waren zij voor de inlanders blanken als alle andere kolonialen ?

Het centraal gedeelte van de dokumentaire gaat precies over die kultuurschok die zowel de paters als de plaatselijke bevolking ondergingen. Van de geïnterviewde paters leren we in deze dokumentaire onder meer dat ze geleidelijk aan waardering kregen voor de inlandse kultuur en dat ze stilaan veel dichter bij de plaatselijke bevolking kwamen staan dan de andere kolonialen. Niet in het minst omdat ze in het raam van hun bekeringswerk zich de plaatselijke taal eigen maken, waardoor ze de rijkdom van de beeldspraak, de overlevering en de geschiedenis van de Kongolezen leren kennen. Ze bekijken de inlander niet alleen als een teoretisch gegeven maar als een gelijke. Niet omdat dat volgens het evangelie zo hoort, maar omdat ze in de praktijk meer en meer zelf opgaan in de Afrikaanse leefwereld.

De paters in Kongo zo blijkt uit de reportage werken wel samen met de koloniale overheid maar velen keuren tegelijkertijd de apartheid tussen zwart en blank af. Veel eerder dan de staat ook, gaf het missiesysteem de inlanders de kans om middelbaar onderwijs te volgen. Het droeg daardoor wezenlijk bij tot de sociale promotie van de oorspronkelijke bevolking.

RUDI MACKINTOSH

TV1, maandag 12 februari, 20 u.35.

Missionarissen in Zaïre Document laat gepensioneerde paters terugblikken op hun werk tijdens de koloniale tijd.