‘Vlaanderen moet een visie op energie ontwikkelen’

In de meeste politieke partijprogramma’s wordt energie beschouwd als iets dat er is en er altijd zal zijn. De Vlaamse energieregulator VREG roept op tot actie.

Maak een top vijf van grootste hinderpalen om buitenlandse investeerders naar Vlaanderen te lokken, en de kans is groot dat onze energiekosten daarin prijken. Maar amper zes maanden voor de Vlaamse en federale verkiezingen is het in de partijprogramma’s en de teksten van de recente politieke congressen lang speuren naar een visie op het energiebeleid.

Onvoorstelbaar, vinden André Pictoel en Kurt Deketelaere, gedelegeerd bestuurder en voorzitter van de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG). “De sense of urgency ontbreekt volledig. Terwijl een aantal fundamentele zaken dringend moet worden bekeken. Je kunt de energiebevoorrading, een vrije energiemarkt, en ecologische en sociale bescherming maar garanderen als Vlaanderen weet wat het wil en hoe het die wil in realiteit moet omzetten.”

De onafhankelijke instantie lanceert mede daarom een memorandum voor de volgende Vlaamse regering. Daarin schetst ze de marktsituatie en de concurrentie, geeft ze uitleg bij het beheer en de uitdagingen voor de energienetten, en beschrijft ze wat de positie van de regulator is en moet zijn volgens de Europese richtlijnen. Deketelaere: “Het gaat niet op dat politici instemmen met Europese regelgeving, en vervolgens, wanneer ze moet worden geïmplementeerd, beginnen te steigeren omdat ze minder controle behouden.”

Grenspalen

De VREG stelt in zijn memorandum vragen, “maar het is aan de politici om de antwoorden te geven”. En de regulator presenteert er ‘grenspalen’: concrete standpunten die het speelveld afbakenen. De VREG is bijvoorbeeld geen voorstander van een fusie tussen de netbeheerders Eandis en Infrax omdat dat de mogelijkheden om de operaties en de tarieven te benchmarken zou verminderen.

“Onze zorg is dat we in een goed kader ons werk kunnen doen”, stelt Pictoel. “De zesde staatshervorming voorziet in een belangrijke verschuiving van het federale niveau naar de deelstaten.” Zo moet de rol van Atrias, het nieuwe, centrale marktsysteem voor data-uitwisseling in de energiemarkt, beter worden omschreven. “Voor ons als regulator is het belangrijk dat die informatie doorstroomt”, stelt Pictoel. “Hoe complexer die processen worden gemaakt, hoe duurder en lastiger het wordt voor de leveranciers. De drie gewesten hoeven niet hetzelfde beleid te voeren, maar in de wetgeving zou wel moeten staan hoe ze die informatie op dezelfde manier moeten doorgeven.”

Nettarieven

Het heetste hangijzer is de discussie over de distributienettarieven. Vanaf 1 juli 2014 wordt dat een bevoegdheid van de gewesten. Sinds enkele maanden werken twee mensen aan de voorbereiding van een nieuw tariefsysteem. Eén van hen kwam er via aanwerving voor zes maanden, de andere via een interne verschuiving. “Dit zijn dossiers waar je niet de eerste de beste academicus op kunt zetten”, benadrukt Pictoel. “We dreigen achter te blijven. Brussel heeft al twee mensen extra, in Wallonië zijn drie mensen al een jaar bezig. Hopelijk zorgt de Vlaamse regering snel voor versterking.”

Het gaat om een erg belangrijk dossier. De federale tarieven zijn bevroren, maar de kosten van de netbeheerders, onder andere voor openbaredienstverplichtingen en groenestroomcertificaten, blijven intussen wel oplopen. De factuur voor de consument zal stijgen. Met hoeveel, dat hangt af van de totaalsom die de netbeheerders nog moeten recupereren — de VREG wacht nog op de berekeningen van de federale energieregulator CREG — en van de wijze van aanrekening. Eerdere ramingen maken gewag van 500 miljoen tot 1 miljard euro.

“Hoewel we pas bevoegd zijn vanaf 1 juli 2014, zijn we wel al begonnen met consultaties en kennisopbouw”, stelt Deketelaere. “Zonder die kennis kunnen we geen vernieuwende beslissing nemen. Ideaal zou zijn dat Vlaanderen nu een decreet klaarmaakt dat onmiddellijk na de bevoegdheidsoverdracht in werking treedt. Dat is tenminste wat Wallonië en Brussel doen.”

De VREG-toplui willen sowieso de tariefmethodologie herbekijken. “Eén van de zwaarste posten voor netbeheerders zijn de openbaredienstverplichtingen. Ik heb begrip voor ecologische en sociale bijsturingen, maar de vraag is of de invoering, financiering en verrekening daarvan allemaal via het energiebeleid en de energiefactuur moeten gebeuren. Dat kan ook via andere federale of regionale maatregelen. De nettarieven moeten idealiter de kosten van het netbeheer weerspiegelen.”

Slimme netten en eigen werking

Het memorandum besteedt ook aandacht aan slimme netten. “Daar is een wettelijk kader nodig”, meldt Pictoel. “Voor nieuwbouw, renovatie en bij de vervanging van meters zijn de meerkosten beperkt. Die zouden nu al moeten kunnen worden geplaatst.”

Een belangrijk aandachtspunt voor de regulator is ook de eigen werking. Europa eist volledige onafhankelijkheid, én voldoende middelen. “Daarom willen we rechtstreeks onder het parlement vallen”, stipuleert Deketelaere. “Dat betekent: ons budget van het parlement krijgen, en aan het parlement rapporteren. Zo kunnen we ons onttrekken aan het Vlaamse administratief-organisatorische gebeuren. Nu wordt de gedelegeerd bestuurder geëvalueerd door de minister, terwijl dat eigenlijk door de raad van bestuur moet gebeuren.”

Pictoel: “We bestaan intussen twaalf jaar, maar tijdens deze legislatuur is ons activiteitenpakket fors gegroeid. Het wordt tijd voor een herverdeling: administratief werk, zoals de toekenning van groenestroomcertificaten, hoort bij de administratie, en marktorganiserend en -controlerend werk is voor de regulator.”

LUC HUYSMANS

“Ik heb begrip voor ecologische en sociale bijsturingen, maar moeten die allemaal gebeuren via het energiebeleid en de energiefactuur?”