The Economist van 25 september stelde koudweg dat professoren aan Business Schools sceptisch en cynisch moeten zijn. Vorige week heb ik beloofd de handschoen op te nemen. Vandaag de eerste aflevering: Hoe cynisch is The Economist zelf?
De eindredacteur van The Economist is John Micklethwait. Samen met Adrian Wooldridge, een andere topjournalist van The Economist, schreef hij in 1995 het boek The Witch Doctors. Zij beloven in dit boek alle managementgoeroes – waaronder waarschijnlijk vele professoren – te ontmaskeren als oplichters, verkopers van bakerpraatjes en toverdokters. De auteurs houden dat welgeteld dertig pagina’s vol. De rest van het boek is de mooiste ode aan managementtheorie die ik ooit gelezen heb. Van oplichterij gesproken. Je belooft de lezer een kijkje achter de goocheltrucs om daarna te rapporteren dat er geen goocheltrucs zijn, dat de vrouw echt doormidden is gesneden. En dat soort mensen verwijt nu professoren dat ze meedoen aan een hype… die The Economist zelf mee veroorzaakte. Welk ander tijdschrift lanceert nu al honderd jaar schimpscheuten op alles wat maar enigszins afwijkt van de zuivere leer der volkomen superieure vrije markt?
Voor wie het vergeten is: The Economist gaf ook stemadvies om op George Bush te stemmen. Omdat de man toch zo’n goede leerling was in de klas, met zijn onvoorwaardelijke steun aan een van de spelers op de vrije markt, namelijk de grootaanbieders. Het pleidooi voor de vrije markt is voor The Economist enkel de verdediging van één partij, namelijk de aanbieders. Klanten lijken zelden of nooit belangrijk. Waarom moet een blad dat de vrije markt verdedigt altijd alleen maar de kant kiezen van de aanbieders? Of zijn wij het die in de les niet goed hebben opgelet toen de prof uitlegde dat economie draait om vraag én aanbod.
Ondernemingen kunnen heel veel goeds maar ook heel veel kwaads veroorzaken. En welke rechtspersoonlijkheid heeft een onderneming? Volledige en absolute verantwoordelijkheid? Niets van. Beperkte aansprakelijkheid! Limited of Ltd in het Engels. Hoe is dat ontstaan? In de Verenigde Staten werd een wet gestemd om de vrijgelaten slaven te beschermen tegen brutale processen van de blanken. Hoeveel zwarten hebben daarvan gebruikgemaakt? Welgeteld negentien! Maar niet minder dan 288 bedrijven zagen in die wetgeving een schitterende – maar volkomen oneigenlijke – mogelijkheid om te ontsnappen aan hun morele plichten. In een minimum van tijd waren er honderden, later tienduizenden bedrijven die zich verstopten achter ‘Inc’, de Amerikaanse tegenhanger van onze ‘beperkte aansprakelijkheid’.
Maar wie wil er nu in hemelsnaam zaken doen met een partner die al van voor de start zegt: hoe dit ook afloopt, wat er ook gebeurt, ik ben maar beperkt aansprakelijk? Tot voor kort moest ik mijn herkenbare voorbeelden beperken tot Sabena, Swissair, of Lernout & Hauspie. Voeg er dus nu maar Lehman Brothers, Fortis en General Motors aan toe. Of mocht u me echt niet willen begrijpen. Als een bouwfirma failliet gaat, midden in uw bouwproject, dan zegt de brave aannemer: ‘Ik ben failliet, trek uw plan.’ Hij zegt niet: ‘Een woord is een woord, desnoods kom ik zelf elke avond en elk weekend in uw bouw werken.’ Hij zegt zeker niet: ‘Mijn bedrijf is failliet, maar ik heb privé nog drie woningen, u krijgt er eentje.’
Nee, er heerst in het bedrijfsleven, net zoals bij de maffia, een dubbele moraal. Eentje die geldt voor u en mij, en eentje die geldt voor bedrijven. Want zij zijn ‘beperkt aansprakelijk’. Ze kunnen dus onmogelijk echt moreel handelen. Alle hoop op ‘corporate social responsibility’ wordt dus al door de keuze van de rechtsvorm vakkundig de nek omgedraaid. Dat model wordt tot het bittere eind verdedigd in een boek dat zowat alle economische vooruitgang toeschrijft aan het uitschakelen van risico’s (voor de eigenaar). Titel van het boek? The Company. De auteurs? Wie dacht u? John Micklethwait en Adrian Wooldridge…
Dat boek stelt dus dat de risico’s beheersbaar zijn (nogmaals: voor het bedrijf!) door deze rechtsvorm. Kun je het academici dan kwalijk nemen dat ze dat allemaal hebben gekwantificeerd? Wie ligt er dan aan de basis van de grote illusie dat alle risico’s waren uitgeschakeld? The Economist of de professoren die mathematische modellen hebben gebouwd? Als een patiënt hoge koorts maakt door besmet voedsel, dan ga je toch ook de elektronische thermometer geen verwijten maken?
Volgende week, een tweede aflevering van onze onvolprezen reeks ‘cynisme voor dummies’. Dan handelen we over managementmodes. Iets nuttigers is er niet.
PS. Gelooft u in de alleenzaligmakende kracht van de vrije markt? Wilt u de waarde kennen van het boek The Witch Doctors? Op Amazone.com koopt u het tweedehands voor 0,01 dollar. Dat ik het persoonlijk (o summum van cynisme) een van de beste en duidelijkste boeken aller tijden over management vind, is volkomen onbelangrijk, de markt heeft altijd gelijk.
Marc Buelens doceert management aan de Vlerick Leuven Gent Managementschool
Marc Buelens
Als een patiënt hoge koorts maakt door besmet voedsel, dan ga je toch ook de elektronische thermometer geen verwijten maken?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier