Verschillen hebben gevolgen

Verschillen tussen mensen hebben verregaande gevolgen. Als we die koudweg beschreven zien, vragen we ons af: moet dat nu echt? Neem een simpele persoonlijkheidstrek als extraversie. U weet wel: extraverten halen energie uit hun contacten (introverten uit hun ideeën), zijn vaak luidruchtig (een goede naam voor introverten is: ‘de stille mensen’) en voeren graag het hoge woord. Hun nadeel: ze eisen proportioneel te veel spreektijd op, ook over onderwerpen waar ze weinig verstand van hebben. Holle vaten klinken inderdaad vaak luid.

Wat blijkt uit Amerikaans onderzoek? Over hun hele loopbaan verdienen hoog extraverten zo’n 500.000 dollar meer dan het gemiddelde. De discriminatie van introverten begint al bij de selectiemethode. Nog altijd zweren sommige managers bij ongestructureerde interviews en verwarren ze zelfverzekerdheid met competentie. De wetenschap mag uitentreuren hebben aangetoond dat open interviews onbetrouwbaar zijn en vooral ruis opleveren, maar veel leidinggevenden (soms zelfs hr-managers) blijven zweren bij een methode die extraverten een onverantwoord voordeel oplevert.

Het loonvoordeel van de extraverten is vooral rechtstreeks. Hun persoonlijkheid heeft hen niet veel geholpen om een diploma te behalen, wat nog altijd de beste manier is om meer te verdienen. Met een diploma raak je verder in je carrière, maar de vlotte jongens en meisjes praten er zich omheen.

Dé persoonlijkheidstrek die, financieel tenminste, de mooiste carrièrekansen biedt, is zorgvuldigheid. Zorgvuldige mensen verdienen 750.000 dollar meer over hun hele loopbaan. Maar hier is het effect deels onrechtstreeks, want met die karaktertrek behaal je ook vlotter een diploma. Opvallend is dat we dat niet oneerlijk vinden. Wie gedisciplineerd, toegewijd en nauwkeurig werkt, mag een centje meer verdienen. Want het omgekeerde van die trek is iets negatiefs: stuurloosheid. Zorgvuldigheid lijkt bovendien een trek die je kunt ontwikkelen. Het omgekeerde van extraversie is niet negatief: stille mensen zijn vaak bedachtzame mensen, diepe denkers, creatieve geesten. Kun je de ene trek wél ontwikkelen, de andere niet? Ja en nee: persoonlijkheidskenmerken zijn vrij stabiel. Een deel is aangeboren of heel vroeg verworven, een deel kun je ontwikkelen. Net zoals in wiskundige vaardigheden kun je groeien in vriendelijkheid en toewijding. En de verhouding aangeboren versus aangeleerd is meestal half-om-half.

Bent u ambitieus? Wilt u veel geld verdienen? Hoop dan maar dat uw karaktertrek ‘vriendelijkheid’ niet al te sterk ontwikkeld is. Stoute jongens en meisjes schoppen het verder in Wall Street. Helaas is het effect ook hier vooral rechtstreeks. Niet de opleiding speelt een rol, maar misschien wel de jobkeuze. Wie erg vriendelijk is, zal zich goed voelen in een zorgbaan, en die banen betalen nu eenmaal minder goed. Ook dat vinden we misschien niet eens zo onrechtvaardig. Je kunt niet alles hebben in het leven: veel vrienden hebben én veel geld verdienen. De feiten spreken dat vaak tegen, maar ons rechtvaardigheidsgevoel wil het wel zo.

Een persoonlijkheidseigenschap die u zeker vooruithelpt, is het goede oude IQ. Slimme mensen schoppen het verder. Zelfs in groepen mensen met een universitair diploma raken de allerslimsten financieel nog verder. De profeten van het EQ hebben ons op het hart gedrukt dat emotionele intelligentie belangrijker is, maar dat sluit niet uit dat intelligentie wel degelijk een verschil maakt. Draai het gerust om: als twee mensen een even hoog EQ hebben, wint het hoogste IQ. Je merkt dat overigens steeds meer in de politiek. Slim zijn op zich is niet voldoende, maar het helpt wel. Los van mijn politieke voorkeuren stel ik vast dat het groepje premiers van België – gemiddeld uiteraard – toch wel een hoog IQ heeft.