Vergeten riool wordt blitse toegangspoort

De Brussels Kanaalzone begint uit te groeien tot de ruggengraat van de stedelijke vernieuwing in de hoofdstad. Privé- en openbare vastgoedspelers surfen op de ontwikkeling van de strategische ader.

Omzoomd met overblijfselen van een rijk industrieel tijdperk loopt het Kanaal als een open riool van het zuidwesten naar het noordoosten dwars door Brussel. Dat moet en zal veranderen, al is de weg nog lang en bezaaid met hindernissen. Tussen de site van Tour & Taxis – waar volgende week de vastgoedbeurs Realty plaatsvindt – en de slachthuizen van Anderlecht, vormt het Kanaal de verbinding tussen Sint-Jans-Molenbeek en Brusselse wijken als het Begijnhof, de Kaaien, Dansaert, Zenne en Anneessens. Het loopt erdoorheen, maar wordt nog altijd ervaren als een barrière, een muur.

Oorzaken zijn er genoeg: de te lage waterstand, de onderbenutting van de waterloop voorbij de haven, de schaarse comfortabele overgangen voor voetgangers en de eindeloze werven. De toegankelijkheid tot het Kanaal en het vooruitzicht op activiteiten die rechtstreeks verband houden met het water laten te wensen over, de kortstondige periode van het zomerse Brussel Bad-evenement niet te na gesproken.

Papieren plannen

De jongste jaren waren er tal van moedige privé-initiatieven die de inwoners aanspraken en de aandacht van de autoriteiten trokken. De huidige opstapeling van projecten en het snelle tempo waarin ze het beeld van de stad zichtbaar veranderen, vereisen de uitwerking van een studie die getuigt van visie maar die ook politiek realistisch is. Om op zo’n schaal vernieuwend in te grijpen in de stadsplanning is het van primordiaal belang paal en perk te stellen aan de anarchie. Bij de overheid horen we dat ze zich – eindelijk – bewust is van het probleem. Daaraan zijn de talrijke privé-initiatieven overigens niet vreemd, vooral als ze een mediastorm veroorzaken over de identiteit van bepaalde buitenlandse investeerders.

“Het Kanaal is de ruggengraat van de huidige en toekomstige ontwikkeling van Brussel”, waagt minister-president Charles Picqué (PS) tegenwoordig te zeggen. En hij voegt eraan toe dat eind mei een ‘kanaalstudie’ in gang gezet wordt. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest maakt dan het winnende team bekend van een aanbesteding die dateert van oktober 2011. De winnaar moet richtlijnen uitwerken voor harmonieuze bouwactiviteiten ‘met zicht op het Kanaal’ en daarmee het nieuwe imago van de hoofdstad vorm geven.

Intussen schiet de Up-site-toren van Atenor sneller dan zijn schaduw uit de grond. Maar rond de plannen van Project T&T voor een duurzame wijk en een park van 10 hectare tegenover Tour & Taxis is het dan weer verdacht stil. Er wordt gesproken over een krachtmeting tussen de stad Brussel en de privépartners over de geplande bestemmingen in de ruime vergunning die al weer twee jaar geleden verleend werd. Dat was trouwens de eerste vergunning waarbij geëist werd dat een maximum aan woningen op de site komt.

De gedelegeerd bestuurder van Atenor, Stéphan Sonneville, geeft aan dat de overheid getalmd heeft bij de uitwerking van een studie over de Kanaalzone. “In 2005, bij de aankoop van de grond die nu de werf voor Up-site is, verwachtte ik niet zoveel discussie over de torens, een type van bouwwerk dat overeenstemt met de gewenste verdichting. De demografische boom was trouwens op dat moment nog niet zo’n item…”

Atenor heeft ook nog het ambitieuze project City Docks aan het Biestebroeckdok in Anderlecht in zijn agenda staan. Andere opmerkelijke initiatieven zijn de renovatie van de Binnenvaartschool, het Havenhuis aan het Becodok en de reconversie van de brouwerij Belle-Vue in een Meininge-hotel door de nv Nelson Canal.

De sterren strijken neer

Onlangs heeft het Brussels Kanaal zelfs de interesse gewekt van een Franse beroemdheid. Acteur Christophe Lambert, de compagnon van Sophie Marceau, heeft zijn oog laten vallen op een reconversieproject voor de oude Anderlechtse brouwerij Atlas aan de Raymond Vander Bruggenstraat. In de oude toren komen een honderdtal appartementen en enkele kunstateliers.

Die reconversie is trouwens niet de enige impuls voor de wijk: het project maakt deel uit van een groter geheel dat de naam ‘Les Rives Anderlecht’ meekreeg. Twee jaar geleden werd het al met groots vertoon voorgesteld op Realty. Een team rond het architectenkantoor Philippe de Bloos Architecture, de projectontwikkelaar Project², de bouwgroep Denys en de nv Les Rives (Edtih Lieckens) zal instaan voor de realisatie van drie omvangrijke projecten. Iets van het goede te veel misschien? “De werven zullen druppelsgewijs tot stand komen”, zegt Philippe De Bloos. “Als alles volgens plan verloopt, zullen we tegen september 2012 over de vergunningen beschikken voor de brouwerij en begin 2013 over die voor het Shelleiland.”

Besix en Gewest doen het samen

In de dynamische ontwikkeling rond het Kanaal kan een privaat-publiek partnership misschien de toon aangeven. Het Gewest (de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM)) en Besix Real Estate Development (Besix RED) beschikken over aangrenzende percelen (elk 30 are groot) aan de Ninoofsepoort, een strategische plek die al decennialang ligt te verkommeren. Onlangs ondertekenden ze een overeenkomst. Een primeur, zegt Charles Picqué: “De publieke en de privépartner cofinancieren een richtschema dat tot doel heeft de site een globale stedenbouwkundige en architecturale samenhang te bezorgen.”

Aan publieke kant werd het grote geschut bovengehaald met Charles Picqué als grote gewestelijke planner, Brussels staatssecretaris Christos Doukeridis, die belast is met het gedeelte huisvesting, en de voorzitter van de BGHM, Thomas Ryckalts, die optreedt als bouwheer en eigenaar. Ook aan privézijde wordt er heel wat gewicht tegenaan gegooid: de CEO van de Besix-groep Johan Beerlandt chaperonneert Gabriel Uzgen, de nieuwe gedelegeerd bestuurder van Besix RED.

De eigenlijke uitwerking van het richtschema wordt toevertrouwd aan de BGHM. Tegen het einde van 2012 moeten de actoren de studie goedkeuren. “Het gaat niet echt om een partnership, maar eerder om de wederzijdse wil om een breuk te lijmen”, zegt Gabriel Uzgen. Voor het deel van de huisvesting zegt Besix RED overigens dat het ‘gematigde’ prijzen zal kunnen hanteren. Om de plek commercieel te positioneren zal de kaart van de nabijheid tot het stadscentrum uitgespeeld worden, die aantrekkelijker is dan de band met Molenbeek.

Volgens Charles Picqué kan zo’n project alleen overeind blijven als er een win-winsituatie is. Iedereen is alvast bereid te geloven in die nieuwe stedenbouwkundige ‘snellijm’. Maar de aanvang van de werf is pas voor 2016 gepland en Johan Beerlandt wijst erop dat hij de grond tien jaar geleden al aankocht. Hij lacht groen bij de gedachte dat hij nog een half decennium moet wachten vooraleer hij de funderingen uit de grond zal zien rijzen…

PHILIPPE COULÉE EN CÉCILE VANDERNOOT

Het is van primordiaal belang paal en perk te stellen aan de anarchie.

“Het kanaal is de ruggengraat van de huidige en de toekomstige ontwikkeling van Brussel” Charles Picqué (PS)