Vakbond en ideologie. Vijf voor twaalf

De vakbonden dreigen de nieuwste ontwikkelingen op de arbeidsmarkt te missen. Kunnen ze nog mee of worden het fossielen uit een star verleden ? De Europese crème uit de wetenschappelijke wereld komt het in Brussel vertellen.

Als op donderdag 9 februari in Brussel het kongres over “vakbond en ideologie” van start gaat, moeten Willy Peirens (ACV) en Mia De Vits (ABVV) op de eerste rij zitten. Zwaargewichten uit de wetenschappelijke wereld zullen zich daar buigen over de positie van de vakbonden.

“De Belgische vakbonden, en zij niet alleen, dreigen de nieuwste ontwikkelingen te missen, ” werpt organizator Patrick Pasture van het Hoger Instituut voor de Arbeid (HIVA) een blik vooruit. “Op de groeiende diversiteit van de werknemersgroep en van de arbeidssystemen vinden ze moeilijk een antwoord. “

Het ABVV heeft in het recente verleden op dit vlak het zwakst gescoord. “De socialistische vakbond, ” zegt Pasture, “heeft steeds de nadruk gelegd op de klassenstrijd. Door die dichotomie in twee klassen heeft het minder aandacht gehad voor de diversiteit in de arbeidersklasse zelf. Migranten bijvoorbeeld waren tot voor kort werknemers als alle andere. Het ACV had wel een aparte boodschap voor hen en bouwde ook specifieke strukturen uit. Idem dito voor vrouwen. In de jaren ’70 heeft het ACV met die aanpak het ABVV op achterstand geplaatst. Maar die specifieke benadering is in de tweede helft van de jaren ’80 wat opgedroogd. “

Patrick Pasture ziet tekenen van zelfgenoegzaamheid. “Als de vakbonden niet meteen aansluiting vinden, dan is het te laat, ” zegt hij. “In Nederland en Frankrijk hebben de syndikaten zo de verschuiving van het centrale naar het ondernemingsniveau gemist. Dat heeft hen fel verzwakt en ze kunnen dat niet meer inhalen. In Nederland is het zelfs zo dat een wettelijke wijziging die de vakbond meer macht moet geven door meer taken toe te kennen aan de ondernemingsraad niets uithaalt omdat de vakbonden gewoonweg niet in staat zijn om hun taak op te nemen in die ondernemingsraad. “

RADIKALER ?

De recente kongressen van ACV en ABVV gaven weer ideologisch vuurwerk. Het ACV centreerde zijn kongres rond het tema “een vakbond van waarden”, het ABVV herbevestigde zijn radikale stellingen uit ’71. Patrick Pasture : “De ideologische scherpte is op lange termijn afgenomen, maar niettemin zijn er op- en neergaande fluktuaties. Vandaag lijkt de ideologie weer op te steken, maar welke richting we uitgaan, weet ik niet. Bij het ACV is er een heropleving van de kristelijke waarden, maar dat betekent zeker niet dat het terug een konfessionele bond wordt zoals in de jaren ’50. Bij het ABVV stond de retoriek rond de klassenstrijd vroeger centraal, maar die is geleidelijk naar de achtergrond verdwenen. Dat proces is echter nog niet voltooid en zeker niet verteerd. Of het laatste kongres een stap terug is naar het radikalere verleden of slechts een tussenhalte weg daarvan, is niet duidelijk. “

G.M.

PATRICK PASTURE (HIVA) De vakbonden zoeken geen antwoord op de nieuwste ontwikkelingen.