Uw geld is nergens meer veilig

De windhandel in dotcomaandelen en de bedrijfsschandalen zijn geen toeval. De New Yorkse hoogleraar Robert Bell brengt grootschalig beursbedrog in kaart. Griezelverhalen voor élke spaarder.

Robert Bell, Beursbedrog – De windhandel op de aandelenmarkt. Arbeiderspers, 198 blz., 14,95 euro.

Wat betekent centrumlinks in landen als Duitsland en Groot-Brittannië? Dat blijkt gewoon de plaats waar zulke regeringen hun belastinginkomsten vinden, meer bepaald bij de middenklassen en de armen. Doorgaans vinden rijken wel manieren om belastingen te ontduiken. Dergelijke messcherpe observaties vinden we bij de vleet in Beursbedrog, het nieuwste boek van Robert Bell, hoofd van de vakgroep Economie aan het Brooklyn College van de City University of New York en gastdocent aan de Technische Universiteit Delft.

Het verwijt aan centrumlinks maakt hij ruim halverwege dit hoogst onrustwekkende relaas over grootschalige manipulatie van aandelenkoersen en andere duistere financiële kunstgrepen. Daar heeft hij het over de beruchte licenties voor derde-generatie-mobiele-telefonie, ook gekend als de UMTS-frequenties. De overheden hebben die frequenties geveild en er grof geld aan verdiend (tenminste, de overheden die er snel genoeg bij waren, België liep een smak geld mis). Op het eerste gezicht lijkt dat het geld halen waar het zit. Wie zo denkt, bekijkt evenwel niet het hele plaatje. De telecombedrijven betaalden waanzinnig veel voor de licenties, maar ze haalden dat geld op bij de pensioenfondsen en bij het spaargeld van hardwerkende burgers. Die burgers vertrouwen de telecomaandelen, omdat de koersen bleven stijgen. Die stijging was dan weer gebaseerd op het vooruitzicht van de snelle technologische evolutie en de vele winstgevende toepassingen ervan.

De regeringen konden zich in de handen wrijven, net als de zakenbankiers die verdienden aan de beursintroducties en de obligatieplaatsingen. Ondertussen had de doorsnee belegger er geen flauw benul van dat sommige zakenbankiers en nog enkele gehaaide aanzwengelaars van de telefoniehype een beproefd oplichtersmodel gebruikten: beginnen bouwen voor er een ontwerp is. Ze spiegelden een toekomst voor met een sterke technologie en gaven al ontzettend veel geld uit aan de licenties, maar zwegen zedig over het simpele feit dat die technologie nog niet eens in de ontwerpfase zat.

Schrijft Bell: “Neem bijvoorbeeld ‘s werelds grootste mobiele-telefonie-onderneming, Vodafone. In 2000 kocht die tien derde-generatielicenties, voor meer dan 14 miljard euro, maar gaf een jaar later toe dat haar technologie niet het datazendvermogen kon halen dat nodig is om videoclips uit te zenden of zelfs maar te voldoen aan de Engelse overheidsspecificaties voor een derde-generatielicentie.”

Fraude bij het Pentagon. Door hetzelfde principe van bouwen voor het ontwerp werden eerder al beleggers in de Kanaaltunnel gemolken. Het graven van de tunnel was al twee jaar aan de gang, terwijl het transportsysteem dat erin gebruikt zou worden, nog niet eens deugdelijk doordacht was. De tunnel kwam er uiteindelijk, maar dan wel tegen het dubbele van de kosten. Op die manier gaat het er niet zelden aan toe bij wapenleveringen aan het Pentagon. Bij de gigantische projecten voor de Amerikaanse defensie zijn er slechts twee stadia, zo grappen cynici: “Het eerste stadium – dan is het te vroeg om er iets over te kunnen zeggen. Het tweede stadium – dan is het al te laat om nog te stoppen.”

Bij de verkoop van spectaculaire nieuwe defensiesystemen, zoals een rakettenschild of een onoverwinnelijke bommenwerper, wordt veeleer een droom aan de man gebracht. Wie erin trapt, krijgt een Pentagon-over-de-balk-gooi-overeenkomst aan de broek gesmeerd. Het Pentagon trapt wel verdacht vaak in die val. Er zit dan ook een reukje aan, legt Bell uit. De leveranciers en bepaalde bureaucraten en politici spelen onder één hoedje. Noem dat gerust corruptie. Ondertussen betaalt de overheid zich blauw – met het geld van de belastingbetaler. Die belastingbetaler is als spaarder en belegger ook het grootste slachtoffer van de beursmanipulatie.

De president manipuleert de beurs. Bell toont aan dat bij de dotcomzeepbel en bedrijfsschandalen à la Enron gelijkaardige systemen gehanteerd worden als door de Pentagon-oplichters. Zelfs de belangenvermenging loopt parallel. Op de beurs gaat het dan niet langer om wapenexperts die zowel de politici moeten adviseren als verbonden zijn aan de leveranciers, maar om analisten die hun bevindingen herkneden tot ze passen in de lucratieve handel van de zakenbankiers.

Hoe dramatisch de aandelenkoersen ook gedaald zijn na het klappen van de dotcomzeepbel, er was nooit sprake van een heuse crash. De gestage daling lijkt keurig geleid. Lijkt? Bell zet ons op het spoor van de Presidentiële Werkgroep voor Financiële Markten, een commissie die sinds maart 1988 expliciet de opdracht heeft om de markt te sturen. Bell beklemtoont dat de werkgroep “wettelijke gemachtigd is de markt te manipuleren door fondsbeheerders en anderen aan te zetten tot koersopdrijving.”

Luc De Decker

De Amerikaanse Presidentiële Werkgroep voor Financiële Markten is wettelijk gemachtigd de markt te manipuleren door fondsbeheerders en anderen aan te zetten tot koersopdrijving.