Tussen economische hervormingsdrift en politieke aarzeling

Na het opengooien van zijn economie haalde Egypte vorig jaar de beste groeicijfers uit zijn geschiedenis. Ook Belgische bedrijven willen die frisse wind in hun zeilen vangen, ondanks sociale onrust en politieke onzekerheid.

Er beweegt wat in Egypte, een land waarvan de economie tot voor kort vastgeroest leek door politiek immobilisme. Het land wordt overspoeld door petrodollars uit de Golfregio. Het verschil met vroeger is dat men daar een nuttige besteding probeert voor te vinden, onder meer door het promoten van publiek-private samenwerking. Er worden nieuwe wegen en havens aangelegd. In de jaren negentig was er lange tijd een liquiditeitscrisis en waren er geen buitenlandse deviezen beschikbaar. Dat is vandaag helemaal anders. Dat merkt ook Dieter Poleyn van Schréder, de Brusselse producent van openbareverlichtingsarmaturen met een veertigtal bedrijven wereldwijd. In oktober vierde Schréder de dertigste verjaardag van zijn vestiging in de havenstad Alexandrië; in 1984 kreeg het Brusselse bedrijf de opdracht om de Sueztunnel te verlichten. “De openbare aanbestedingen verlopen vlotter, minder bureaucratisch. Al kan het allemaal nog veel beter.”

Decennialang werd de import bemoeilijkt door hoge invoerrechten, maar de hervormingsgezinde regering van premier Ahmed Nazif heeft die in 2004 drastisch verlaagd en de douaneformaliteiten versoepeld. “We zien dat er een vraag is naar allerlei tweedehands materiaal uit Europa – dat gaat van auto’s en bussen over betonmolens tot hefkranen – en daar willen we op inspelen”, zegt Patrick Durot van Durot Shipping uit Antwerpen. Durot startte enkele weken geleden met twee schepen een regelmatige scheepvaartverbinding Antwerpen-Alexandrië, met tussenstops in andere havens van het Midden-Oosten. Een aantal Egyptische zeehavens werd de voorbije jaren geprivatiseerd en gemoderniseerd, mede door baggeraar Jan De Nul. Containervervoer en -overslag nemen gemiddeld 22 % per jaar toe. “Containers worden nu in drie dagen ingeklaard, vijf jaar geleden kon dat tot twintig dagen duren”, getuigt Michel Stevens van Safmarine Container Lines.

Behalve enkele Belgische hoteluitbaters, was Schréder lang de enige Belgische investeerder in dit meest bevolkte Arabische land. UCB Chemicals, De Neef Construction Chemicals en Safmarine Container Lines waren de schaarse Belgische bedrijven met een vertegenwoordigingkantoor. De Brusselse bouwgroep Besix, die in het land luxehotels bouwt en zeer actief is in de Golfstaten, werd in 2004 bijgesprongen voor een managementbuy-out door de Egyptische Orascomgroep. Surfend op de privatiseringsgolf, biedt een steenrijke bovenlaag zich nu aan als de uitgelezen lokale partner in op stapel staande projecten. Ze hebben de financiële armslag en zijn bereid investeringen te steunen.

Marktkansen

De nieuwe economische dynamiek is onmiskenbaar. In die mate dat de Wereldbank Egypte in haar Doing Business Report 2008 uitroept tot de beste hervormer wereldwijd. Al staat het land nog op de 126ste plaats van 178 landen, toch kreeg het hoge scores voor het gemak om een bedrijf te beginnen, het toekennen van vergunningen en kredietfaciliteiten, en voor respect van eigendomsrechten. Het resultaat van drie jaar hervormen is een groei van 7,1 % in 2007, mede aangezwengeld door lokale en buitenlandse investeringen in andere sectoren dan olie en gas. Geen wonder dat een handelsmissie onder leiding van prins Filip van 24 tot 28 mei het land bezoekt.

Omdat de dienstensector 52 % uitmaakt van het bruto binnenlands product en 12 % van de bevolking tot de rijke hogere klasse behoort, zijn er veel mogelijkheden voor de levering van uitrustingsgoederen, ICT, voedingsproducten en in de logistiek. Maar ook voor allerlei diensten in het opbloeiende toerisme, in de medische en de financiële sector en in de bouw liggen de kansen voor het grijpen. Zo hoopt Dupont uit Kortrijk met presentatiemateriaal en toonbanken in plexiglas zijn succes in Turkije over te doen bij Egyptische supermarkten en in de horeca.

Met een aandeel van ongeveer 10 % in het bbp en 55 % van de exportopbrengsten in 2006, was olie jarenlang de belangrijkste industrie. Niettemin ziet het ernaar uit dat Egypte vanaf volgend jaar een netto-importeur wordt. De lagere olieproductie wordt gecompenseerd door enorme gasvondsten. Het land is de op vijf na grootste lng-exporteur ter wereld. Er wordt jaarlijks ongeveer twee miljard dollar geïnvesteerd in olie- en gaswinning en -verwerking, in raffinaderijen, transmissie en distributie. FOS&S uit Geel, producent van optische vezelsensoren (om parameters zoals temperatuur, vervorming, vochtigheid en druk te meten) denkt, na een succesvolle handelsmissie eind vorig jaar in Qatar en Bahrein, aan de slag te kunnen voor de controle van olie-installaties en gasleidingen, het bewaken van stuwdammen en van grote bruggen. Didier Humbert van Vulga uit Kraainem mikt met dakdichtingsproducten op oliebedrijven en de expanderende bouw- en woningmarkt.

Verbeterd zakenklimaat

Milieu staat hoog op de agenda. De behoefte aan kennis en innovatieve technologie om de groeiende milieuproblemen op te lossen, is groot. Waterleau uit Herent zag die niche al acht jaar geleden en opende een kantoor met twintig mensen. “Onze Egyptische ingenieurs bewerken niet alleen de lokale markt voor waterzuivering en huisvuilverwerking, we bestrijken van hieruit ook de rest van de wereld”, vertelt Willy Gils. Egyptische ingenieurs zijn de helft goedkoper dan Belgische. De beschikbaarheid van ingenieurs en opgeleid personeel is nochtans een nijpend probleem in Egypte wegens een decennialange mismatch tussen het schoolsysteem en de behoeften aan technisch talent.

“De hele markt van het Midden-Oosten is zodanig krap, dat de lonen inderdaad stijgen en er heel wat verloop is”, zegt Gils. “Als internationaal bedrijf biedt Waterleau echter interessante perspectieven.” De regering is zich bewust van het probleem en het overheidsagentschap ITC (Industrial Training Centre) betaalt in een aantal bedrijfstakken tot 80 % van de kosten van opleidingsprogramma’s. Daarnaast richt ITC in samenwerking met Siemens regionale opleidingscentra op voor ingenieurs en heeft het technische scholen opengesteld voor privébedrijven om daar hun personeel bij te scholen.

Er waait sinds kort ook een nieuwe wind door het Gafi (General Authority for Investment and Free Zones). Om buitenlandse investeerders sneller en efficiënter wegwijs te maken, werd een centraal loket geïnstalleerd ( one stop shop). Met succes, want Egypte is sinds enkele jaren de belangrijkste magneet voor directe buitenlandse investeringen in Afrika. Hoewel er gesleuteld wordt aan minder bureaucratische obstakels, beweren bui- tenlandse investeerders dat het allemaal nog vrij stroef kan lopen. Geduld is nog altijd een mooie deugd in het land. Goed juridisch advies is in Egypte duur maar onontbeerlijk en zoals in alle Arabische landen helpt een sterke vertrouwensband met een lokale partner.

Sociale en politieke onrust

Volgens de kredietverzekeraar Delcredere zijn de risico’s veeleer van commerciële dan van politieke aard, maar anderen wijzen op elkaar tegenwerkende krachten: enerzijds de modernistische hervormers en anderzijds een soort tegenkabinet binnen de regering van premier Nazif. Die laatste groep is zich bewust van het gemor onder de bevolking, van wie meer dan 30 % onder de armoedegrens leeft en 13 % daar net boven. Zij leven van voedsel- en energiesubsidies die de regering geleidelijk wil afbouwen. Omdat ze duur zijn, inefficiënt en ten koste gaan van noodzakelijke financiële middelen voor onderwijs en gezondheidszorg in een land waar 50 % van de mensen jonger is dan 25 jaar.

Uit een Wereldbankstudie blijkt bovendien dat meer rijke families dan armen profiteren van de subsidies. Met stijgende voedselprijzen en een inflatie schommelend tussen 11 en 14 % in de voorbije maanden, konden rellen niet uitblijven. De meerderheid van de bevolking heeft niet het gevoel dat ze beter kan worden van de economische dynamiek: “We zitten opnieuw in de situatie van vóór de revolutie van Nasser in 1952, toen 1 % van de bevolking alle welvaart in handen had”, zegt een Egyptenaar.

Daar bovenop neemt politieke onzekerheid toe rond de opvolging van de 80-jarige president, die geen vice-president heeft aangewezen. Steeds meer ziet het ernaar uit dat zijn zoon Gamal Mubarak, die achter de schermen mee de politieke agenda bepaalt, de troonopvolger wordt. De 43-jarige Gamal vertoefde in de Angelsaksische bankwereld en stuurt mee de economische hervormingen. Hij ligt zeer goed bij de Amerikanen, maar kennelijk veel minder bij het gewone volk. (T)

Door Erik Bruyland