TUINKAMERS. Het vijfde seizoen

Nu het gure weer aanklopt, verleggen we het tuingebeuren

naar beschutte oorden. Van oudsher overwinteren vorstvrezende planten in oranjerieën of wintertuinen. We

brengen een bezoek aan enkele parels, droomkamers

tussen huis en tuin, hedendaagse veranda’s en klassieke

conservatories. Ze vangen niet zozeer het groen onder

een stolp, maar bezorgen het wonen een nieuw raffinement.

LUC DE DECKER

FOTO’S : MARNIX VAN ESBROECK

Ze heeft ons leven veranderd ! De gastheer poneert het als een kwinkslag, even diep gemeend als speels. Zijn vrouw beaamt met een twinkeling in de ogen. Of is het de weerspiegeling van de aangestoken kaarsen in de smeedijzeren kroonkandelaar, die met eenvoudige kettingen in de nok van de veranda verankerd werd ? Een met ylang-ylang geparfumeerde kraal uit Madagaskar hangt met perfekt berekende nonchalance gedrapeerd over de luchter.

Hij heeft het wel degelijk over de recent bijgebouwde aanleunveranda, waarover de fluweelzwarte zachte winteravond nu neerdwarrelt. Tijd om de wierookstokjes, meegebracht uit Tibet, aan te strijken. Terwijl de terracotta met het levende bamboegordijn op het oker betegelde terras traag weg wiegt in het donker, walst de gastheer een Noorditaliaanse wijn. “Gevonden op de zuidflanken van de Karnische Alpen, een fel onderschatte streek, ” oordeelt hij. Net als het huis, werd ook de veranda getooid met de stijlvolle herinneringen van vele reizen. Boven een dressoir vinden we een vreemde, maar geslaagde kombinatie : Chinese borden uit de Ming-periode verbroederen met even autentiek Delfts porselein. Een imposant houten Sepik-beeld uit Papoea Nieuw-Guinea, getooid met slagtanden van wilde zwijnen, kijkt nors naar de Russische honingpot en de 17de-eeuwse Vlaamse bierkannen. “Neen, dat is geen jeneverkruik, maar een bouillotte, een bedkruik uit de Provence, ” korrigeert hij, terwijl onze aandacht al opgeëist wordt door een serie Afrikaanse beelden en maskers (die in de winter plaatsmaken voor sierpompoenen). Aan de bakstenen muren (de vroegere buitenmuren) hangen werken van Edgar Tytgat en Jan De Winter die de tuinkamer subtiel ‘erotizeren’.

De veranda

bevindt zich op een ongewone plaats : aan de noordkant van het huis, de enige mogelijkheid. “Dat heeft voordelen, ” heeft mevrouw ervaren. “Zelfs in een lange hete zomer wordt het huis erdoor niet opgewarmd. Een zonwering hebben we niet nodig. ” Echt groot is de ruimte bepaald niet, maar een benepen gevoel krijgt men allerminst. Daarvoor zorgt de hoogte, bijna vier meter. Zelfs de keuze van het bleke, warme frammeré-hout heeft een verruimend effekt. “We weten dat het een grijs patina krijgt, maar dat kan je vermijden door een jaarlijkse laag natuurlijke houtbescherming, die vlug en eenvoudig aangebracht kan worden. “

De spiegels en de relatief vele meubels, dragen ook hun vergrotende invloed bij. In de rotanstoelen bij de sobere houten tafel, is het lekker zitten. “De kinderen maken hier hun schooltaken en wij lezen hier vaak. “

Een serie hoge, weelderig groene planten geven ook deze veranda de flair mee van de heuse wintertuin. Vooral de kamerlinde maakt indruk. In de zomer staan vele planten, zoals de citroenboom, de oleander, olijfboom, datura en palmboom op het terras.

De grootste verrassing

ligt verscholen achter een groene binnenhaag. Aan de westzijde stulpt de veranda uit, een soort doorgedreven erker die ook buiten achter een heg van bamboegroen, cryptomeria en andere bladerenpracht schuilgaat. Een omvangrijke ronde jacuzzi nodigt uit om zich te laten verwennen. Het bad heeft een inhoud van duizend liter en kent een dubbel stuwsysteem : met lucht- en waterbubbels. “Zelfs als er straks sneeuw ligt, schuiven we gewoon de deur open en je voelt je heerlijk buiten. ” Onze gastheer en -vrouw versmaden de joie-de-vivre niet. Al laten ze behoorlijk wat zweetdruppels achter bij de volgende plantenrij : dieper in deze ruimte stuiten we op een paar fitness-toestellen en een Turkse hamam. Ook hier vallen de kaarsen, kandelaars en etnische kunst op. Bij de jacuzzi vinden we onder meer een vruchtbaarheidsmasker uit Mozambique, sponzen uit Griekse en Turkse wateren, en kina-schelpen. Met deze oeroude munt uit Papoea Nieuw-Guinea kopen mannen zich ook vandaag nog een vrouw. Op de naburige Trobriand-eilanden kiezen de meisjes echter zelf hun man. Van één van hen hangt hier een verleidelijk rokje aan de muur…

De papyrusplanten dragen bij tot de haast tastbare tropische sfeer. In de verandaruimte ernaast knettert de houtkachel. Prompt wordt onze droom aan gruizelementen geslagen. Alleen voor wie hier woont, kan hij verder gaan. “Als u wilt dat uw dromen werkelijkheid worden, word dan wakker, ” spoorde Piet Theys ooit aan. Of hoe een veranda een leven verandert ?

Een volgende droom

wordt dagelijks beleefd in Lummen. In een rustig weidelandschap staat een oude lemen hoeve. Tien jaar geleden kochten Jenny en Marc Guns het als buitenverblijf, om te verpozen na de drukte in hun schoenhandel in het Diesterse centrum. Vijf jaar later besloten de prille dertigers er permanent te gaan wonen. De leefruimte was wel wat krap. Maar hoe bouw je bij zonder een monument schade te berokkenen ? Een veranda leek uitgesloten. De sfeer zou verpest worden. Bovendien heeft de hoeve niet eens fundamenten.

“We wilden absoluut een wijnkelder, ” getuigt Marc. “Ook dat leek onmogelijk. Het enige wat kon, was die een beetje weg van de gevels te graven en er dan toch maar een veranda boven te plaatsen. ” Wie dit leest, verdenkt het paar allicht van een estetisch en architekturaal vergrijp. Met die hoge dosis skepsis trokken we naar Lummen. De verrassing was des te groter. Het gedurfde experiment resulteerde niet alleen in een technisch huzarenstuk, maar ook in een harmonieus pièce de resistance. Het pittoreske karakter bleef intakt.

Er werd geopteerd voor een conservatory in Victoriaanse stijl, die schuin achter het huis aangebouwd werd (nadat fundamenten en versterkingen aangebracht werden om verzakkingen te vermijden). Het notenkleurige meranti-hout buiten vloekt zeker niet met de steunbalken in de lemen muren. Binnen werd het hout vieux rose gebeitst. Een halfronde uitbouw met waaiervormig dak verbindt de hoeve met de veranda, die zoveel mogelijk naast het gebouw staat. De muur tegen de tuingrens bestaat uit steen, zodat de privacy bewaard wordt. Ook het lange zadeldak is dicht aan die kant. Dat werd opgeknapt met dezelfde houtsoort. Koperen goten en afvoerpijpen wijzen op de afwerking.

Dat merken we ook aan het gezandstraalde patroon in het glas, aan de koperen sloten en aan het met de hand bewerkte hout. Elke hoek werd nauwkeurig afgerond. Een muizetand-rand onder het dak en een anti-vogelrustkam op de nok verzoenen het rustieke met een vleugje niet-pronkerige sjiek.

Binnen

is het pas echt naar adem happen. In de vieux rose omgeving met de gekraste Venetiaanse muren valt eerst de schouw op. “Gevonden in een klooster in de Loire-streek, ” kommentarieert Marc. Bij deze 17de-eeuwse natuursteen past de ruwe vloer, die uit Boergondië gehaald werd. De aankleding en de meubels getuigen haast van stilistische waaghalzerij, maar het geheel bekoort en schenkt de ruimte een warme sereniteit. Een kast en tafels uit oude Vlaamse boerderijen staan er naast een Victoriaans salon en een doorleefde teak-bank. De zithoek bestaat uit simpele skai-zetels. “Die niemand meer zou willen, ” lacht Jenny. Een plaid erover verricht een wonder. Kreativiteit loont.

Ook de accessoires en de antieke dekoratie getuigen van durf en smaak. Een samovar brengt een zweem oosterse exotiek binnen, terwijl mijnlampen de eigen streekgeschiedenis beklemtonen.

Hoge palmen en fraaie valencia’s in de nok zorgen voor voldoende groen. De hortensia brengt ook bloem binnen. Maar we vinden ook citroen- en sinaasbomen. Zo belanden we letterlijk bij de oorsprong van de naam oranjerie. Daarmee begon de veranda-historie in onze contreien al in de 17de eeuw, alhoewel aanvankelijk het dak gesloten bleef. Pas na de industriële revolutie in de 19de eeuw bloeide de ruimte open dankzij hoger smeedwerk en sterker glas.

De tuin, ommuurd door een boerenbeukenhaag en verfraaid met kastanjelaars, versterkt de rustieke sfeer. Toch is deze realizatie ook een hypermodern technisch mirakel. Dat uit zich in het zonwerend veiligheidsglas, de luchtbevochtiging en zelfs in de gesofistikeerde sloten. Het dakglas is bestand tegen een val van de Pottelbergse dakpannen van de hoeve. Het glas in de wanden krijg je zelfs met stevige hamerslagen niet verbrijzeld. Zo geeft deze schijnbaar kwetsbare kamer een veilig gevoel.

Terug naar

de bron, naar de serre die omgetoverd wordt tot zowel een vijfde seizoen voor de planten als een extra kamer daarvoor reden we naar het Antwerpse. “Iedereen raadde het me af en wilde een houten of veel liever nog aluminium veranda bouwen, maar ik wilde enkel een stalen raamwerk, ” vertelt de gastvrouw. “En ik wou ze niet aan de zuidkant, nog zo’n idee dat iedereen wilde veranderen. Uiteraard krijg je meer zon in het zuiden. Vergeet echter niet dat de veranda dan ontzettend opwarmt in de zomer en de afkoeling tegengaat. Nu staat ze in het westen en kan je zalig genieten van de ondergaande zon. Overdag hebben we overigens geen tijd om er uit te blazen. “

De dame is smoor op haar wintertuin. “Goedkoop is zo’n projekt zeker niet. Je moet goed weten waaraan je begint. Als alles naar wens verloopt, krijg je echter biezonder veel terug. Het is vakantie thuis. Je gaat echt anders wonen. Maar zie het liever niet als een uitbreiding van het huis. Dan loop je misschien frustraties op. Het gaat immers niet om meer, maar om anders. “

Haar keuze voor de ijzeren oranjeriestijl werd niet alleen ingegeven door haar groene vingers. “Ik ben een tuinliefhebber, maar noem het zeker geen passie. Daarvoor heb ik te weinig geduld. ” Haar droom begon al te rijpen in de middelbare school. “Ik zat op internaat in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, waar een schitterende art nouveau-wintertuin staat. Die heeft me zozeer begeesterd dat ik enkel nog iets in die zin wou. ” De palmen, ficus en de korven met somptueus bloeiende azalea’s brengen die sfeer terug. Alleen de bougainvillea ontbreekt. Op de chaise-longue, tussen het groen, kijkt ze wel eens naar de vogels of de sterren. “Dan zie je de wereld anders, groter. “

Deze dromer

staat echter stevig met beide voeten op de grond. Ze geeft gretig tips over de praktische problemen. Zo vindt ze een bliksemafleider onmisbaar. Kondensatie, zo typisch voor de serre, wordt vermeden door de dubbele beglazing en de klapramen in het dak, die de verluchting regelen. Vloerverwarming vindt ze een aanrader, op voorwaarde dat je voor onderhoud of herstel de vloer niet hoeft op te breken. Bij de kaarsen in de smeedijzeren luchter ontmoeten we dan weer de romantische dame. Ook de vloer stemt sereen. De granieten glans weerspiegelt de sterrenhemel.

Een ijzeren wenteltrap leidt naar de bar op de eerste verdieping van het huis. De hoge oranjerie reikt immers tot het dak. “Ideaal om feestjes te geven, ” glimlacht onze gastvrouw. Op het gelijkvloers wandel je van de wintertuin in een salon met vleugelpiano. De klanken zweven in de hoge halve zeshoek, die de veranda vormt. De (roestvrije, geverfde) stalen konstruktie rust op lage gemetste muren met een stugge arduinen vensterbank rondom. Ook daar is alweer plaats voor planten. “En bij een feestje schuif je tafels en stoelen aan de kant en ga je daarop zitten. ” Worden de fraai romige gordijnen dan niet morsig ? De gastvrouw lacht : “Dat is goedkope balenkatoen. Ik hang ze er zelf aan. De meetlat komt er niet eens bij kijken. Drapages hoeven immers niet exact symmetrisch te hangen. ” Blijkbaar worden wintertuinen bewoond door kreatieve dekorateurs.

Watergroen

met rose, die kleur overheerst in de meranti-houten Victoriaanse veranda aan de Engelse mansion. Smeedijzer en rotan dragen de meubelen. Van achter het glas hebben we zicht op de bossen en op de stoeterij Meritt. De naam werd ontleend aan het dialekt voor Meerhout. De dravers zijn de passie van Jean-Baptist Claes, oprichter van de modeketen JBC. We ontmoeten er ook Karel Dierick, gedelegeerd bestuurder van verandabouwer Mini-Flat, de marktleider in ons land. Dierick is tevens voorzitter van de Nationale Federatie van Verandakonstrukteurs. “We groeperen de aannemers die garanties geven. Een veranda is immers een one shot-verkoop. Voor konstrukteurs is het dus verleidelijk om goedkoop materiaal te leveren. Pak de poen en vlucht. Zulke misbruiken willen wij tegengaan. “

België is het verandaland bij uitstek. Jaarlijks worden er ongeveer 17.000 gebouwd. De geschiedenis en een prachtige serie voorbeelden beschrijft ondernemer Dierick in zijn verandaboeken. Zijn jongste, Exclusieve veranda’s, werd eerder dit jaar gepubliceerd door uitgeverij Coda. Bij dezelfde uitgever verscheen in 1992 een algemener opgezet boek, dat momenteel alleen nog in het Frans te vinden is : La Véranda sous toutes ses facettes – Une oasis de paix entre la maison et le jardin.

De handelsingenieur, die na een management buy-out eigenaar werd van Mini-Flat, licht de jongste tendens toe : “De ijzeren oranjerie. Waarmee we eigenlijk een historische cirkel sluiten. Of niet helemaal. De Romeinen hadden al serres. Ze bewaarden er in de winter exotische groenten en vruchten. Tijdens de Italiaanse renaissance werd dat gebruik weer opgediept. In de 17de eeuw maakte de oranjerie opgang in heel West-Europa, al zijn het uiteraard de Engelsen die voor de doorbraak zorgden. Het was ook een statussymbool. Vergeet niet dat de veranda als verruiming van het huis nog niet zo lang geleden zijn sociale revolutie kende en door technische verbeteringen in ieders bereik kwam. “

Bij stoeterij Meritt vinden we een perfekte realizatie van de nagestreefde sfeer. Gastvrouw Irène drukt het beknopt uit : “Die extra kamer was niet echt een noodzaak. Eens ze er was, zijn we echter steeds meer hierin komen wonen, zowel in de zomer als de winter. Het is heel aangenaam omdat je je middenin de tuin waant en toch knus binnen zit. “

De afgebeelde tuinkamers werden gerealizeerd door Mini-Flat. Tel : (011) 40.20.74.

Dubbele tuinkamer op het terras aangebouwd. De champagne staat klaar bij de jacuzzi achter tropisch bamboegordijn. De lindeboom brengt de herfst in huis binnen.

Conservatory als bijgebouw bij een oude lemen hoeve. Boergondische vloer, kloosterschouw uit de Loire-streek, vieux rose gebeitst hout en gekraste Venetiaanse muren.

Een oranjerie in stalen raamwerk, met spiegelende granieten vloerstenen. Het gaat niet om meer, maar om anders.

Victoriaanse veranda aan een Engelse mansion. Watergroene en rose tinten die verder uitdeinen op het terras.