Terug naar Tigris en Eufraat

Sir Michael Palin voorstellen hoeft nauwelijks. Veelreiziger, schrijver, televisiepresentator en lid van Monty Python, het Britse gezelschap dat in de jaren zeventig aan humor een nieuwe dimensie gaf. Vandaag is hij vooral bekend om zijn internationaal gelauwerde reisdocumentaires.

Hij schreef boeken over zijn reizen naar onder meer de Noord- en de Zuidpool, de Sahara, de Himalaya en Noord-Korea. Over Irak heeft hij een nieuw boek klaar. De keuze lag voor de hand: wat ooit de bakermat van de beschaving was, is na tal van oorlogen verworden tot het rijk van de duisternis.

Palin volgt de beddingen van de Tigris en de Eufraat, en dat levert een reisverhaal vol anekdotes op. Dat het aan de grens met Turkije liefst vier uur in beslag neemt om wat papieren na te kijken, zorgt voor wrevel. Met dat soort controles zal hij ook verderop voortdurend geconfronteerd worden. Eindeloze veiligheidscontroles vergen eindeloos geduld, sakkert hij. In het door oorlog zwaar geteisterde Mosul ziet hij het begin van de wederopbouw met geld van de Unesco. In Kirkuk ontdekt hij gigantische olieraffinaderijen. In Tirkit, de geboortestad van Saddam Hoessein, waar hij ook zijn paleizen had, ervaart hij enkel storende nervositeit. Overal merkt hij bij de bevolking, zeker en vast bij de jongeren, een grote hang naar alles wat met het Westen te maken heeft: van de Engelse muziek tot de klassieke jeans.

Bagdad is een hoogtepunt. In de Iraakse hoofdstad ontdekt hij een prettige en levendige sfeer, spijts de littekens van vroeger en de immer dreigende spanningen tussen soennieten en sjiieten. De machtige buur Iran hangt altijd als een schaduw over het land. Babylon noemt hij een tegenvaller wegens te toeristisch en te commercieel. De historische site met die naam als een klok wordt overschaduwd door buren als Karbala, Hillah en Najaf.

Aan het einde van zijn reis en van zijn boek blijft Palin met gemengde gevoelens achter. Een land met gigantisch veel potentieel, maar waar opeenvolgende oorlogen de energie uit de uitgeputte bevolking hebben gezogen. Gemengde gevoelens zijn er ook over de hoge mate van ongeletterdheid onder de Iraakse bevolking. En dat duaal denken overheerst finaal ook over Saddam, die het land dat nu de facto in meerdere landen en door clans beheerste regio’s is uiteengevallen, destijds samen wist te houden.