Tegen de bierkaai

De diamantstad werkt zich moeizaam door de vele vastgoeddossiers. Over de wig tussen droom en werkelijkheid.

De Metropool wordt de volgende jaren andermaal niet gespaard van bouwwerven. De aanleg van de HST, het herinrichten van pleinen en straten, het Horta-project, de commerciële ontwikkeling van de Meistraat, de heropstanding van de oude Rex-vestiging en de creatie van een vrachtwagencentrum zullen, naast tal van andere projecten, de aandacht trekken. Aan plannen geen gebrek.

Toch stelt schepen van Ruimtelijke Ordening, Mieke Vogels (Agalev) zich vragen over de traagheid en de machteloosheid van het overheidsapparaat. “De stedebouwkundige autonomie van de steden slinkt. De gemeente is op veel vlakken gereduceerd tot boekhouder van de hogere overheden. We kunnen zelfs de komst van lunaparken niet beletten. Zelfs al zijn wij en de bewoners er tegen. De stad heeft zich altijd verzet tegen lunaparken en voerde ethische argumenten aan in de Vlarem-vergunningen. Tot een lunaparkmogol naar de Raad van State trok en die de stad ongelijk gaf. Nu worden we overspoeld met aanvragen. Ruimtelijke ordening zit momenteel in een verschrikkelijke wettelijke impasse. Vlaams minister Baldewijns zegt terecht dat er paal en perk moet worden gesteld aan de stedebouwkundige afwijkingen. Intussen zitten we wel met een stapel onaangepaste plannen. Vroeger konden hiervoor ad hoc-oplossingen worden gezocht. Nu is het enorm moeilijk om dingen te veranderen. Het gevolg is dat we constant met futiliteiten bezig zijn, terwijl we eigenlijk de grote lijnen van de ruimtelijke ordening zouden moeten vastleggen.”

HUILEN MET DE PET OP.

Eén van de voorbeelden die Mieke Vogels grijze haren van frustratie bezorgt, is een dossier voor een rusthuis voor gepensioneerde schippers aan het Eilandje. “De initiatiefnemer heeft een project ingediend dat ik mooi vind. Bovendien kan hij rekenen op subsidies. Toch moet ik zijn aanvraag weigeren omdat het rusthuis niet beantwoordt aan de strikte stedebouwkundige voorschriften. Ik kan er niets aan doen.”

De eindeloze traagheid van de administratie loopt volgens haar eveneens de spuigaten uit. “Na elf maanden discussie zijn we er eindelijk in geslaagd om de structuurschets van de Noorderlaan goed te keuren. De ruimtelijke ordening werd er chaotisch. De komst van Décathlon is nu definitief en ook een mega- Brico zag er het daglicht. We kregen veel aanvragen voor projecten, gaande van grootschalige winkelketens tot megadancings. Dit behoort nochtans niet tot de roeping van de buurt. Ik wil er geen tweede Boomsesteenweg van maken. De terreinen zijn voorbehouden als kmo- en industriezone en niet voor detailhandel.”

Mieke Vogels trekt haar conclusies uit de impasse. Voor de ontwikkeling van het Nieuw Zuid schuwt de stad detailuitwerkingen. Er wordt gewerkt op basis van allesomvattende schetsen. Momenteel loopt er een wedstrijd voor het ontwerp van het nieuwe Gerechtsgebouw op die plaats. Het vroegere project om de magistraten een prestigieus onderdak te verlenen op de Kaaien lijkt definitief begraven. “De ontwikkeling van de Vlaamse en de Waalse kaai blijft voorlopig in de droomfase steken. Door de goedkeuring van het Urban-project is de (financiële) aandacht enigszins afgeleid naar de stationsbuurt,” bekent Vogels.

EUROPESE INFUSIE.

Deze Europese fondsen moeten de achterliggende straten van het Astridplein nieuw leven inblazen. De Van Wesembekestraat wordt opgefleurd met een Chinese boog en wordt autovrij. De heraanleg van het Konings- en het Sint-Jansplein vervoegen het lijstje van gedeeltelijk door Urban-geld gesubsidieerde projecten. Mieke Vogels ambieert nog steeds om in deze legislatuur de noordzuid-/oostwestas aan te pakken en de IJzeren Brug eens en voor altijd te dumpen. Richting Borgerhout kunnen de Kerkstraat en de Carnotstraat rekenen op een heraanleg.

Twee grote projecten aan de stationsbuurt nemen intussen concretere vormen aan. Enerzijds het Hyatt-hotel aan het Astridplein en anderzijds het nieuwe Rex-complex. Toch zou het commerciële gedeelte van de Rex niet zo goed lopen. De promotoren grepen tot hun ontgoocheling naast de vestiging van Virgin Megastore, dat verkoos zijn toevlucht te nemen in het Century Center.

Voor het overige is de nabije toekomst van de buurt in één woord samen te vatten : een werf. Mieke Vogels : “We verwachten dat de NMBS op 1 december haar bouwaanvraag voor de HST indient. Het tracé van de trein en het Astridplein zullen er bijgevolg de volgende jaren niet echt fraai bijliggen.”

STAP VOOR STAP.

De stationsbuurt heeft in ieder geval geen tekort aan dynamiek. Kan dit ook worden gezegd van de ontwikkeling van het Eilandje ? “We staan niet verder dan verleden jaar,” moet de schepen toegeven. “Achter de schermen wordt nochtans gewerkt. We hebben Mens en Ruimte de opdracht gegeven om een inventaris van de projecten op te stellen en een ontwikkelingsplan uit te werken. Op basis hiervan kan er dan een Bijzonder Plan van Aaneg op punt worden gesteld. Destijds meenden we dat één groot privé-project de hefboom van heel de buurt zou worden. De Festival Market werd toen aangezien als de redder. Dit dossier is nog niet afgeschreven, maar de ondernemers evolueren naar een realistischer project.”

Intussen is het Eilandje niet gespeend van dynamiek. Het Ballet van Vlaanderen vond er onderdak, een aantal pakhuizen werden gereaffecteerd en een Pirateneiland zag het daglicht. Een vrachtwagencentrum en een beachvolleybalproject zijn de volgende prioriteiten. Ook aan Planet Ocean wordt achter de coulissen voortgewerkt. De stedebouwkundige plannen zijn rond en een haalbaarheidsstudie is in de maak.

CRUISES EN COLLECTOR.

Een andere droom die in de herinnering van de Antwerpenaars onverbrekelijk blijft verbonden met stad aan de stroom is de omtovering van de kaaien in een wandelboulevard. De realiteit laat een ander plaatje zien. Alhoewel de kaaien als rijweg zijn heraangelegd, heeft het meer recreatieve gedeelte nog een lange weg af te leggen. De privé-sector bleef nochtans niet in gebreke, zo bewijzen de goed in de markt liggende woonprojecten met zicht op de Schelde. Schepen Vogels : “Veel hangt af van Aquafin die een collector moet aanleggen. Het zou kunnen dat die vroeger dan oorspronkelijk wordt gebouwd.” Enkele andere lichtpuntjes verschenen onlangs aan de horizon van de kaaien. Het cruiseproject is rond en de infrastructuur aanbesteed. Flandria ambieert om de Steenplaats aan te leggen. Ondertussen wordt die tijdens de kerstvakantie in een permanente ijspiste herdoopt. De heraanleg van de Grote Markt en de Korenmarkt is intussen ingeschreven op de begroting 1997. Idem dito voor het Leopold Dewaelplein.

HIPPODROOM VIERT FEEST.

Op deze Museumplaats krijgt één van de meest besproken projecten van de voorbije jaren concrete vorm. De nieuwe Hippodroom, een creatie van architect Marc Corbiau en een investering van zo’n 1 miljard frank, maakt zich op om de Antwerpse scène actief te betreden. “Eind november opent Delhaize zijn deuren,” weet gedelegeerd bestuurder Peter Galliaert van bouwonderneming Vooruitzicht. “Vanaf de lente volgen de 100 kleinere appartementen. De verkoop hiervan draait heel goed. De luxe-appartementen zullen worden afgeleverd vanaf najaar 1997. Het gaat om een dertigtal wooneenheden met een oppervlakte tussen de 140 en 280m² en met een prijskaartje tussen de 6 en 16 miljoen frank.”

Voor de ontwikkeling van het gelijkvloers is Peter Galliaert ambitieus. “Er zijn gesprekken met geïnteresseerde kopers voor het middengedeelte. Ik wil er een moderne, kunstzinnige brasserie onderbrengen. Een ander deel van het gelijkvloers zullen we verhuren. Ik droom van een prestigieuze boeken- of bloemenwinkel of een modeboetiek.”

Als er over de gemiste kans om een deel van het museum onder te brengen op een plateau van 6000m² wordt gepraat, betrekt Galliaerts gezicht. “Een spijtige zaak voor Antwerpen. We konden echter onmiddellijk een alternatief uit onze mouw schudden. We zullen er onze eigen kantoren in onderbrengen. Zie het als een investering in de toekomst, als ons visitekaartje.”

Vooruitzicht zit niet om andere residentiële initiatieven verlegen. Aan de Suddermansstraat wordt de bouw van een veertigtal appartementen (ongeveer 100m²) gepland. Veldekens, een perceel van 7 hectaren gelegen in een gemengde zone nabij het station van Berchem, krijgt eveneens een concrete toekomst aangemeten. Peter Galliaert : “We sloten een overeenkomst met de firma Cogghe, die er een tachtigtal eengezinswoningen wil realiseren. Wij ambiëren bovendien een gefaseerd project van zo’n 200 tot 300 appartementen. Het saldo van de gronden beschouw ik als toekomstpotentieel. Vroeg of laat zal er een project op worden ingevuld.”

De ontwikkeling van haar kmo-gronden breekt de bouwonderneming evenmin zuur op. “Als alles loopt zoals het moet, zit ik binnen vier jaar zonder reserve. Ik kijk dus actief uit naar nieuwe ontwikkelingen,” onderstreept Galliaert.

KANTOREN VREZEN CENTRUM.

De havenstad gaat geen saaie vastgoedtoekomst tegemoet. Op het vlak van winkelvastgoed krijgt de filosofie om een gesloten winkelcircuit aan te leggen concrete vormen (zie kaderstuk). In de kantoormarkt blijft de stad met het probleem van de leegstand in de binnenstad kampen. “Ongeveer de helft van de 250.000 vierkante meter bureau-oppervlakte die zonder huurder zit, is onbruikbaar,” bekent Luc Janssen van Jones Lang Wootton Antwerpen. “De kantoorgebruikers zweren bij bereikbaarheid, parkeermogelijkheden en vooral flexibele kantoren. De binnenstad voldoet niet meer aan deze voorwaarden. Ik blijf bij mijn standpunt dat er samen met de overheid moet worden gezocht naar een valabele oplossing. Een voorbeeldig project is de reaffectatie van het Philips-gebouw op de Groenplaats. De Karel de Grote Hogeschool heeft er nu onderdak gevonden.” Mieke Vogels is het volmondig eens met deze analyse. “Een aantal mensen denkt nog steeds nostalgisch dat de kantoorgebouwen in het centrum ooit weer tot leven kunnen komen. Ik ben van oordeel dat je dit kan vergeten voor de komende twintig jaar. We moeten ons bezinnen over een reaffectatiepolitiek. De jongste jaren zie je bijvoorbeeld dat scholen weer naar het centrum komen. De voorbeelden zijn legio. De Karel de Grote Hogeschool, de Provinciale Hogeschool en de Humane wetenschappen van de UIA. De stad zal in de eerste plaats weer een oord worden voor diensten en voor wonen.”

Evelyne Hens Geert Wellens

ANTWERPEN Verkleint de kloof tussen droom en werkelijkheid op vastgoedgebied ?

MIEKE VOGELS (SCHEPEN RUIMTELIJKE ORDENING) De stad is op veel vlakken gereduceerd tot boekhouder van de hogere overheden.