Te vroeg geoogst

Het tweede paarse kabinet in Nederland is zijn derde jaar ingegaan, traditioneel het oogstjaar voor een regering. Maar de oogst is al binnen na de onvoorziene meevallers in het tweede kabinetsjaar. Nu komen structurele problemen een jaar te vroeg aan de oppervlakte. Wat een zegen zou moeten zijn voor het kabinet, dreigt zich tegen de ploeg van minister-president Wim Kok te keren.

De kracht van paars schuilt in het regeerakkoord. Met strakke afspraken voor de hele kabinetsperiode werden de ideologische verschillen tussen liberalen en sociaal-democraten overbrugd. Zelfs de oogst voor paars 2 was in het regeerakkoord zorgvuldig gepland. Lang van tevoren stond immers al vast dat de burger in het jaar voor de verkiezingen een omvangrijke belastingverlaging van 5 miljard gulden zou worden toegestopt met de herziening van het belastingstelsel.

Heel anders werd de werkelijkheid. De open Nederlandse economie heeft de jongste jaren sterk geprofiteerd van de gunstige internationale conjunctuur. Het saneringswerk van drie kabinetten-Lubbers en de massaal intredende vrouwen op de arbeidsmarkt legden een stevige basis voor paars. Het behoedzame begrotingsbeleid dat sinds 1994 wordt gehanteerd, droeg eveneens zijn steentje bij.

Het langjarige overheidstekort is in 1999 omgeslagen in een overschot van rond de 1%. De werkloosheid is onder paars gedaald van 7% naar 2%. De economische groei ligt met gemiddeld 4% per jaar ruim boven de in het regeerakkoord veronderstelde groeivoet van 2,25%. Daardoor regent het meevallers.

Paradoxaal genoeg dreigt dit succesverhaal zich nu tegen het kabinet te keren. Nu er geld in overvloed is, komen structurele maatschappelijke problemen versneld aan de oppervlakte. De burger kijkt aan tegen lange wachtlijsten in de zorg en krijgt zijn kinderen van school naar huis gestuurd omdat er een tekort aan leerkrachten is. Was het probleem op de arbeidsmarkt enkele jaren geleden nog de werkloosheid, nu kampt het bedrijfsleven ineens met een tekort aan mankracht.

Nu deze problemen zich wat onverhoeds aandienen, duiken in het kabinet de traditionele ideologische tegenstellingen tussen liberalen en sociaal-democraten weer op. De liberalen willen korten op uitkeringen, de sociaal-democraten niet; De VVD wil marktwerking in de gezondheidszorg, de PvdA is beducht voor maatschappelijke tweedeling. Paars weet in zulke gevallen weinig meer te doen dan omvangrijke studies aan te kondigen. Een armoedig beeld. De oogst is binnen en het kabinet koestert geen ambities om daar een snel vervolg aan te geven.

Giselle van Cann en Rijk Timmer zijn correspondenten van Het Financieele Dagblad in Den Haag.

giselle van cann rijk timmer