Swing & schwung door uw bedrijf

In een boerderij, zo’n vijf kilometer van Utrecht, wordt met hart en ziel op trommels geroffeld. Hier heerst het ritme van de samba. En de muzikanten? Dat zijn witteboorden van ABN-AMRO, Heineken, ING en Elsevier. “De samba heeft een frisse wind door onze werkrelaties gestuurd.”

Ta tarata ta ta… Ta tarata ta ta… dreunen vier grote surdo’s (grote, zware tamboers); Dingding Dongdong antwoorden de caxixi’s (belletjes). De cadans is gelijk, het ritme verschillend. Het aantal klanken en instrumenten neemt uitbreiding. Ze glijden van de ene subgroep naar de andere, telkens met een ander ritme, terwijl de vorige groep het zijne aanhoudt.

Het ritme wordt voller. Het klinkt uitstekend. De muziek zwelt aan en begint lichamen en klanken met haar primitieve sensualiteit op te zwepen. De positieve effecten worden ogenblikkelijk zichtbaar: gevoelens van plezier en energie aangevuld met een fysieke en mentale ontspanning.

Beter communiceren

Het aantal vormingsstages dat erop is gericht de communicatie en de arbeidsharmonie binnen de onderneming te bevorderen, neemt almaar toe: fysische proeven in de buitenlucht om de cohesie tussen kader- en directieleden te versterken; speciale schildersateliers voor bedrijven, waar de ondernemingstop zich bewust en onbewust overlevert aan de abstrahering en symbolisering van zijn professionele bekommernissen en doelstellingen; incentives van allerlei aard…

Zo ook hebben in Nederland (maar ze komen ook naar België) twee communicatie- en muziekprofessionals met succes een initiatief gelanceerd dat een verbinding totstandbrengt tussen Braziliaans slagwerk en de verbetering van de communicatie en de harmonisatie van het werk binnen een onderneming.

In tegenstelling tot de menselijke stem of om het even welk ander instrument, kan op een slaginstrument niet vals worden gespeeld: “De resultaten volgen dan ook erg snel,” zegt Gracia Caffé (34) van de onderneming Redondo, waarvan ze samen met haar man Alaor Soares (42) de leiding heeft.

Het draait hier niet alleen om muzikale vorming. Het belangrijkste is de verbinding die wordt gelegd tussen sambamuziek en de verbetering van de communicatie binnen een werkgemeenschap in een bedrijf, met als einddoel: met plezier (meer) rendement halen.

Echt of vals?

Eerlijk gezegd, u zou niet de eerste zijn die vindt dat het hier om regelrechte volksverlakkerij gaat. Maar, gezien het aantal betrokkenen dat het initiatief betrouwbaar genoeg heeft gevonden, is dat niet helemaal het geval. Bekende namen als ABN-AMRO, Heineken, ING, Elsevier en een heleboel andere, mindere goden toonden al interesse voor het initiatief.

De groep ABN-AMRO is niet meer aan haar proefstuk toe. Of ze nu uit filiaalbedrijven of afdelingen van de hoofdzetel kwamen, kaders en directieleden van de Nederlandse grootbank hebben al tot zes keer toe de groene omgeving van Vleuten in de buurt van Utrecht opgezocht. Daar bevindt zich immers de uit 1889 stammende Redondo-boerderij.

Voor René Van Meurs (56), directeur-generaal van Solveco Incasso BV, het incassoagentschap van ABN-AMRO in Utrecht, was de deelname van zijn kaderpersoneel aan een Braziliaanse muzieksessie aanvankelijk helemaal niet vanzelfsprekend. “Mijn medewerkers en ikzelf vonden het echter een bijzonder positieve ervaring. Op het vlak van sfeer en motivatie binnen de onderneming waren de resultaten onmiddellijk na de sessie al meetbaar. Het minste dat men kan zeggen, is dat de samba een frisse wind door onze werkrelatie heeft gestuurd.”

Van Meurs is overigens bereid om het experiment over te doen en hij raadt dit soort van muziekatelier aan aan elk bedrijf dat de communicatie en de samenhang van zijn kaderleden en/of medewerkers wil stimuleren.

Van ontspanning naar vorming

Het gegarandeerde minimumresultaat, zo wordt gezegd, is ontspanning. Gewoonlijk heeft men het in dat verband dan over de afleiding van een goed uurtje of zo tijdens de pauze van een congres of seminarie. Een andere optie blijkt echter veel positiever te zijn: het gaat dan om een complete vormingssessie die erop is gericht via muzikale metaforen de communicatie of de teamspirit in een ondernemingscel te bevorderen. En dat allemaal volgens de regels en structuren van de Braziliaanse sambascholen. Er is in dat geval dan wel sprake van een programma van minstens tweeënhalf uur. Gracia Caffé (communicatiespecialiste) en Alaor Soares (beroepsmuzikant en muziekleraar) leiden die vorming persoonlijk, samen met twee andere senior trainers.

Gracia Caffé: “De vormingssessie begint met een inleiding en een eenvoudige uitleg over het gebruik van slaginstrumenten. Na amper tien minuten speelt de groep al écht. De sessie wordt altijd afgesloten met een eindevaluatie samen met de muziektrainer en de communicatietrainer. Het is tijdens die evaluatie dat de link wordt gelegd tussen, enerzijds, de haperingen en strubbelingen van het muziekspel en, anderzijds, eventuele communicatieproblemen of disfuncties tussen verschillende personen of afdelingen van de onderneming.”

Voor zijn muzieksessies maakt Redondo uitsluitend gebruik van Braziliaanse slaginstrumenten. “Niet alleen is dat een muzikale stijl die heel wat deelnemers aantrekt, maar hij biedt ook een interessante methodologie,” zegt Gracia Caffé. Alle geheimen van haar methode wil ze niet ontsluieren, wel wil ze kwijt dat de keuze voor Braziliaanse instrumenten welbewust gebeurde “omdat ze afgeleid is van de erg hiërarchisch bepaalde, maar zeer communicatieve regels van de sambascholen”.

Het is die methodologie die aan de basis lag van de oprichting van Redondo in 1994. De belangstelling voor de eigenheid van die methode groeide bij de ondernemingen geleidelijk. Caffé en Soares geven toe dat het begin moeilijk was en dat hun geloofwaardigheid vaak in twijfel werd getrokken. “We werkten met mensen die in de meeste gevallen nog nooit muziek hadden gespeeld, maar die bovendien dan nog niet uit eigen beweging ertoe werden gebracht om zich eraan over te geven.” Ook vandaag nog komt het initiatief doorgaans van de hogere geledingen binnen de hiërarchie.

“We moesten dan ook een professionele vaardigheid aan de dag leggen die opgewassen was tegen weerstand en spot en we moesten erkenning afdwingen met positieve resultaten op het vlak van de productiviteit en samenwerking in de privé- of beroepssfeer.”

Tijdens de sessies zijn de reacties uiteenlopend: sommige kaderleden vinden het Braziliaanse slagwerk fantastisch, anderen vinden het verschrikkelijk. “Maar na elke sessie lijkt er systematisch een consensus te ontstaan rond het verband tussen groepsspel en groepswerk,” zo stelt Gracia Caffé vast.

Op dit ogenblik bieden verschillende organisaties – die onder meer worden geleid door oud-leerlingen van Soares aan de muziekacademie van Rotterdam – een Braziliaanse muziekopleiding aan in Nederland. Maar Redondo was op dat vlak een pionier, benadrukt Caffé: “Ze hebben vaak met ons de draak gestoken. Men vroeg ons hoe we zo’n type van vorming aan de bedrijven durfden aanbieden.”

Geen tijd voor improvisatie

Bij het begin van elke sessie is altijd voorzichtigheid geboden. De instrumenten worden niet meteen de deelnemers ter hand gesteld. Eerst legt een lesgever de bedoeling van het spel uit. Dat wordt gevolgd door een korte warming-upsessie. Het gaat om een lichte oefening en speciale kledij is niet vereist. De deelnemers komen trouwens niet helemaal bezweet uit een sessie; het blijft allemaal vrij ingetogen. Aanvankelijk komt het meestal neer op samen in de handen klappen of spelen met de sambaballen op een bepaald ritme. Ontspanning en contacten verzekerd…

Dan komen de instrumenten te voorschijn. Caffé legt uit: “Een surdo-trom – zeer indrukwekkend en belangrijk – wordt toevertrouwd aan de top van het management; de leden van die groep geven de toon aan en moeten steeds consequent zijn bij wat ze doen. Ze moeten vastberaden zijn en altijd dicht bij de basis staan.”

Behalve van de surdo maakt Redondo ook gebruik van instrumenten zoals de tamborim (een percussie-instrument dat verschillend is van de tamboerijn), de agogô (dubbel belletje), de caixa (een kleine trommel met snaren), de ganzá (shakers) of de repinique (smalle trom). De onderneming importeert die instrumenten trouwens. De omzet voor het lopende boekjaar wordt geschat op 27,5 miljoen frank (verkoop van instrumenten en workshops inbegrepen).

Eens de instrumenten zijn uitgedeeld, legt de trainer hun functie uit en maakt tegelijkertijd gebruik van metaforen die verwijzen naar een bepaalde situatie binnen het bedrijf. Elk instrument geeft een eigen karaktertrek weer. “Zo kan de tambourim gegeven worden aan iemand die hard en veel spreekt.” Om het allemaal in de hand te houden, is een technische en muzikale ondersteuning nodig die tegelijk vastberadenheid en snelheid uitademt: “Ik doe het u voor, u herhaalt”. Dat is de rol van Alaor Soares.

Dankzij een goed uitgekiende eenvoud en een toegankelijke manier van muziek maken, wordt immers getracht om een groep die nog nooit heeft samengespeeld een zekere samenhang mee te geven. En, hoe ongelooflijk ook, het resultaat is er al na vijf of tien minuten. Daarbij is er helemaal geen sprake van improvisatie. Improvisatie kan een doelstelling zijn op langere termijn, maar het is dat zeker niet bij het begin, benadrukt Gracia Caffé: “Dat zou onmiddellijk wanorde scheppen, het omgekeerde van wat we willen bereiken.” Het is immers de bedoeling om een groep te vormen die op een harmonische manier samenwerkt in functie van vaste richtlijnen.

Werk harmoniseren

Die richtlijnen komen van – en gaan naar – verschillende kanten: de coaches communiceren met elkaar (beslissingsfactoren), de leden van een subgroep communiceren met elkaar (steun en verstandhouding), op verschillende ritmes (verschillende taken) maar binnen dezelfde maat en cadans (zelfde doelstelling). Ten slotte communiceren de subgroepen ook met de coaches (voorstelling van het geleverde werk en voorlegging ter goedkeuring). Er wordt gehandeld, maar ook geobserveerd, om het werk zoveel mogelijk te harmoniseren.

“Hoe onverwacht het ook is, er bestaat wel degelijk een verband tussen de vertolking van sambamuziek en de professionele samenwerking tussen de managers van een onderneming,” zegt Roel Sauerbreij (55), een consultant die al aan verschillende Redondo-sessies heeft deelgenomen. “Iedereen draagt de verantwoordelijkheid om werk af te leveren dat ‘goed klinkt’; harmonie wordt bereikt door naar elkaar te luisteren en door op de anderen te reageren.” Sauerbreij vindt dat de animators die dergelijke vorming aanbieden echte specialisten moeten zijn die vertrouwd zijn met de gedragswetenschappen, “anders zou het alleen maar een spelletje zijn.”

De outdoor-ontmoetingen blijven volgens hem nog altijd de beste resultaten afwerpen voor de verbetering van de betrekkingen en de professionele communicatie tussen de leden van de top van een onderneming. Maar voor activiteiten die zich binnenshuis afspelen, is de muzikale opleiding de meest intensieve, zegt hij. De boodschap is krachtig, de benodigde infrastructuur is beperkt en de vorming opent de ogen, zowel op individueel als op collectief vlak. “Wie er zich in aanwezigheid van de andere deelnemers rekenschap van geeft dat hij te hard op de trommel slaat, dient zich tegelijkertijd af te vragen of hij er ook in de werksfeer soms niet te hard tegenaan gaat.”

Voor de ontspanningssessie maakt Redondo meestal zelf de verplaatsing (hotels, kastelen, congreszalen, ondernemingen enzovoort), tenzij de werkvergaderingen plaatsvinden in de eigen boerderij (die voor elke soort bijeenkomst kan worden afgehuurd). Die grote boerderij is een oude golfclub en kan tot 150 personen herbergen. Op verplaatsing heeft Redondo, dat een twintigtal medewerkers telt, al zo’n 2000 mensen ontspanning bezorgd. Onnodig te zeggen dat het daarbij om een ludieke en spectaculaire opdracht gaat.

Redondo Música, Postbus 57, NL-3540 AB Vleuten, Tel. +31-30-677 11 45, fax: 677 11 46, e-mail: info@redondo.nl, www.redondo.nl

Serge Vanmaercke