Speculatieve golven schudden USD door elkaar

De crisis, die niet langer financieel maar economisch is, kan onmogelijk opgelost worden met kredietverstrekkingen.

Twee weken geleden zorgde de Griekse centrale bank voor financiële opschudding. De bank vertelde haar aangesloten banken dat ze binnenkort andere financieringsbronnen dan die van de Europese Centrale Bank zullen moeten aanspreken om hun kapitaalbehoeftes te dekken. De ECB heeft immers aangekondigd dat ze haar kredietfaciliteiten vanaf volgend jaar drastisch zal inperken. De obligaties van Griekse emittenten, inclusief die van de staat zelf, tuimelden naar beneden.

Vorige week was het de beurt aan Dubai om een verdaging van zijn betalingen aan te vragen. Het land wil zes maanden uitstel krijgen. Het stelt de 4 miljard USD die het midden december zou moeten terugbetalen ten vroegste in mei te kunnen afwikkelen. Dat veronderstelt echter dat het land en zijn staatsfonds nieuwe kredietverstrekkers moeten vinden om hun torenhoge schuld te verlengen.

Westerse banken minimaliseren de draagwijdte van het probleem. Volgens hun boeken zijn er ongeveer 30 miljard USD van de 80 die Dubai verschuldigd is, opgetekend. Een peulenschil tegenover het totaal van 1100 miljard die ze nog moeten terugvorderen volgens berekeningen van het Internationaal Monetair Fonds. Maar schijn bedriegt.

Onoplosbaar probleem

Het probleem van Dubai is haast onoplosbaar. Het land, dat geen oliereserves bezit, mikte op het (elitaire) toerisme. Het richtte paleizen op. Maar nu de crisis toeslaat, dagen de toeristen niet op en blijven de paleizen onverkocht. De rekeningen echter lopen voort. Overbruggingskredieten helpen alleen als de inkomsten wat verdaging kennen, niet als ze zoek zijn geraakt. Wat twee jaar geleden met de subprime in de VS ontstond, doet zich nu dus in Dubai voor, weliswaar op een andere manier.

De meeste van de uitstaande leningen, zowel van Dubai als van Griekenland en al die andere ‘dubieuze’ landen – Hongarije, de Baltische staten, Oekraïne, Kazachstan – zijn door allerhande producten aan elkaar gekoppeld. Geraakt één van die landen in moeilijkheden, dan veroorzaakt dat een kettingreactie die niet te overzien is. Dat was vorige week al duidelijk te merken.

De beurzen reageerden onthutst, maar ook sommige deviezen lieten heel wat van hun pluimen. De Zuid-Afrikaanse rand (ZAR), bijvoorbeeld. Natuurlijk maakt die munt deel uit van de hoogrentende exotische munten aangewend voor carrytrades. De problemen in het Midden-Oosten zullen een averechtse invloed hebben op de rentetarieven. Wat het potentieel van carrytrades onvermijdelijk zal aantasten, met een daling van die munten als gevolg. Maar wat de ZAR betreft, speelt er nog een andere factor.

Financiële instellingen uit het Midden-Oosten zijn sinds enkele jaren verwoede investeerders in Zuid-Afrika. Dat land rekent op een permanente instroom van kapitaal. De kans is echter groot dat die kapitaalstroom opdroogt. De Zuid-Afrikaanse begunstigden zullen nieuwe financieringsbronnen moeten aanspreken. En zo ontstaat er een wereldwijde kettingreactie. Die wordt nog versterkt door alle risicodragende afgeleide producten die boven de markten hangen.

Voorlopig profiteert de USD van de toestand. Niet dat hij plots een rustgevende munt geworden is. Zijn actuele prestaties komen alleen voort uit de vervroegde afwikkeling van speculatieve posities. Er staan de munt sombere dagen te wachten, dat hebben China en Rusland elk op hun eigen manier al laten doorschemeren. 2010 wordt hoe dan ook een cruciaal jaar waarin de rentetarieven woelige bewegingen zullen maken.

Door Jean-Pierre Avermaete