Socialisme voor de rijken

De USSR bestaat nog en staat vandaag voluit voor de United States of Sovjet Republics. De kameraden Bush, Paulson en Bernanke heten u welkom. De grap staat symbool voor het nauwelijks verholen leedvermaak met de Amerikaanse staatsinterventies om hun kapitalistische systeem te redden. Want haha: uitgerekend de ayatollahs van de vrije markt en van de (financiële) deregulering moeten teruggrijpen naar grootschalige nationalisaties en andere weinig marktconforme interventies. Alleen al de nationalisering van de hypotheken-banken Fannie Mae en Freddie Mac, en dus de socialisering van de verliezen, kost de Amerikaanse belastingbetaler honderden miljarden dollars.

De kritiek snijdt natuurlijk hout. Verblind door hebzucht en winstbejag hebben de bankiers er een potje van gemaakt. De redding van Wall Street is een soort van ‘socialisme voor de rijken’, want Joe Sixpack moet borg staan voor de kapitaalkrachtigen die de obligaties van bijvoorbeeld Fannie & Freddie in handen hebben.

Toch is het leedvermaak ook misplaatst, want Paulson & co kunnen verzachtende omstandigheden inroepen. Ten eerste: de markt vandaag ongestoord haar werk laten doen, en alle rottigheid uit het systeem halen, is geen optie. De prijs is een economische depressie op globale schaal. Laat Wall Street vallen, en Main Street is de klos.

Ten tweede: niet alleen bij de belastingbetaler, ook bij de kapitalisten is er, zelfs voor de val van Lehman Brothers, al liters bloed gevloeid. De marktwerking is soms heel disciplinerend. De lijst van CEO’s die met vervroegd pensioen zijn gestuurd, wordt lang. Aandeelhouders van banken zagen hun investering verschrompelen. En de VS trokken vorig weekend een grens. Door Lehman Brothers niet te nationaliseren, geven ze het signaal dat ze ook banken failliet durven te laten gaan, al moeten heel wat begeleidende maatregelen de klap voor het systeem verzachten.

Ten derde: zeepbellen zijn een onderdeel van vooruitgang. Om de risico’s te nemen die nodig zijn om doorbraken te forceren, moeten ondernemers, bankiers en beleggers soms niet goed bij hun hoofd zijn. Alleen in blinde euforie investeren ze veel te veel miljarden in hoogst onzekere projecten. Het komt erop-aan eerst de excessen en later de kosten van de schoonmaakoperatie zo laag mogelijk te houden

Ten vierde: met welk geld wordt de nationalisering gefinancierd? Met welvaart gecreëerd door het vrijemarktmechanisme. De echte USSR bijvoorbeeld is niet ten onder gegaan aan een zeepbel, maar aan een gebrek aan zeepbellen, ondernemerschap en innovatie.

Ten vijfde: het is niet correct om een ontspoord marktmechanisme met alle zonden van Israël te overladen. De wortels van de crisis liggen evengoed in China, dat zijn spaaroverschotten in de VS investeerde en er zo de rentevoeten kunstmatig laag hield, wat een van de grondslagen van de kredietzeepbel was. Maar dat spaaroverschot is een product van een strak gestuurd overheidsbeleid, niet van vrijemarktwerking. Want om de export en groei hoog te houden, hield China zijn wisselkoers kunstmatig laag. Een marktwerking op globaal niveau had sneller prijssignalen gegeven, en had het opblazen van de huizen- en kredietzeepbel veel sneller een halt toegeroepen.(T)

Door Daan Killemaes