“Slapen? Eerst het Belgische blazoen oppoetsen”

Van een nieuwe Fortis-deal naar een reeks topontmoetingen in het Zwitserse Davos. Soms moet het in veertig slapeloze uren. Trends reisde mee naar de Alpen en hield de notulen bij van premier Herman Van Rompuy.

De dienstwagen van de premier arriveert stipt op het tarmac in Melsbroek. Dat is allesbehalve vanzelfsprekend. Herman Van Rompuy (CD&V) komt rechtstreeks van de Wetstraat, waar de inkt van de nieuwe Fortis-deal nog niet is opgedroogd. Even leek de trip naar Davos in het water te vallen, maar Van Rompuy stapt aan boord van de Embraer van de luchtmacht die de Belgische delegatie naar Zürich vliegt. “België kan na de lange crisismaanden een oppoetsbeurt best gebruiken. Daarom wilde ik absoluut naar Davos”, praat de premier de vermoeidheid van zich af.

Vrijdag 30 januari, 7.15 uur Melsbroek. Koffie en croissant

Aan boord geeft de premier, bij een deugddoende koffie en croissant, commentaar bij de Fortis-deal. Het uitgangspunt was bekend. BNP en de overheid moesten wat water in de wijn van de eerste deal doen om de aandeelhouders van de Fortis Holding extra waarde toe te schuiven. “De onderhandelingsruimte was krap, maar ik heb nooit het gevoel gehad dat we niet tot een akkoord zouden komen”, zegt Van Rompuy. “We bieden de aandeelhouders weer een perspectief. Fortis is een volwaardige verzekeringsmaatschappij, met uitzicht op dividenden en koerswinst. We zullen nu hard werken om de aandeelhouders te informeren en te overtuigen om deze deal op 11 februari goed te keuren op de algemene vergadering. Een neen zou schadelijk zijn voor de Belgische economie, zoals ook het verslag van de experts duidelijk maakt. In het geval van een neen, blijft Fortis Bank tot nader order een overheidsbank. Met alle risico’s van dien voor de staat.”

12.00 uur Zürich. Slapen in de wagen

De grijze ochtendspits in Zürich maakt langzaam plaats voor een steeds imposanter berglandschap en een dikker sneeuwtapijt. In de auto probeert de premier wat nachtrust in te halen. Na een rit van twee uur zien we op het trottoir ACV-topman Luc Cortebeeck een interview geven aan Reuters. Jawel, dit moet Davos zijn. De plek waar politieke en economische leiders elkaar op een zakdoek treffen. De crisis maakt er dit jaar eerder de begrafenis dan de jaarlijkse hoogmis van het kapitalisme van. Bedrijfsleiders likken hun wonden, bankiers blijven wijselijk weg en politici zijn aan zet. Niemand weet echt van welk hout pijlen te maken. “Deze mate van onzekerheid heb ik hier nog nooit meegemaakt”, zegt baron Paul Buysse, voorzitter van Bekaert. Het ‘Chinese model’, waarbij de overheid de economie bij het handje neemt, is vandaag wel bon ton. De premier is zijn nuchtere zelf. “We moeten altijd oppassen voor modeverschijnselen. Ik heb al vele modellen zien komen en gaan.”

12.30-14 uur Lunch voor tachtig genodigden in hotel Belvédère

De Belgische ambassade organiseert een lunch voor tachtig Belgische en buitenlandse CEO’s en investeerders. Tweesterrenkok Wout Bru krijgt achteraf felicitaties van de premier. De eerste speech is van Jacques Rogge, de Belgische voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Rogge stemt de sfeer met een geslaagde grap. “Het IOC is een non-profitorganisatie. Maar ik vermoed dat velen van jullie dat op dit moment ook zijn.”

Dan mag Van Rompuy zijn eerste toespraak als eerste minister op buitenlandse bodem geven. Hij eindigt met een klassieke opsomming van de sterke punten van België, maar begint met een eerlijke analyse van de economische situatie. “België had de twijfelachtige eer om het eerste slachtoffer van de financiële crisis te zijn op het Europese vasteland. Tegen half oktober 2008 waren de drie grootste banken gepasseerd langs de Wetstraat 16. We behouden onze pragmatische aanpak. Alleen het eindresultaat is van tel. (…) Om de recessie te counteren, ben ik voorstander van een gematigd relancebeleid dat de gezondheid van de overheidsfinanciën op lange termijn niet uit het oog verliest.”

De CEO’s wisselen tussen de gangen hun ervaringen uit. “De algemene sfeer in Davos voorspelt de toekomst niet. Het ene jaar is bijvoorbeeld iedereen bang van inflatie, het volgende jaar spreekt iedereen van deflatie. Het is belangrijk dat in stilte gewerkt wordt aan een nieuwe regulering voor de financiële markten. Persoonlijk ben ik ook blij over de heersende ondertoon om te investeren in een duurzame economie”, zegt Thomas Leysen, voorzitter van Umicore en van het VBO. “Het is opvallend hoe de plannen van de bedrijfsleiders dit jaar plaats moesten maken voor de plannen van de politici”, zegt Luc Bertrand, CEO van Ackermans & van Haaren.

14.30-16.15 uur Informele ontmoeting met politieke en economische leiders

Deze sessie is gesloten voor pers en publiek, maar Van Rompuy brengt verslag uit. “Twee thema’s beheersten de debatten. De vrees voor een opleving van protectionisme zoals in de jaren dertig en de zorg om zo snel mogelijk de kredietverlening door de banken te normaliseren. Tussen de grote handelsblokken is misschien wat protectionisme mogelijk, maar dankzij de euro zijn er binnen het eurogebied geen competitieve devaluaties meer mogelijk.”

Toch blijft de vaststelling dat het tijdens de Europese bankencrisis vaak ieder voor zich was. Was dat geen zware slag voor het Europese project? “Ik ben daar niet zo negatief over. De meeste banken zijn lokaal verankerd, elk geval was verschillend en vergde een andere benadering. Ook binnen België hebben we geval per geval aangepakt. In plaats van één grote bad bank, werken we met afzonderlijke ‘ bad bankjes‘ voor Fortis en Dexia.”

Ook de landen die niet rechtstreeks getroffen zijn door de kredietcrisis, delen flink in de klappen. “De ontwikkelingslanden kampen vaak met kapitaalvlucht omdat investeerders en banken hun geld repatriëren naar veilige havens of naar het moederbedrijf. Daarnaast zuigt de geldhonger van de Amerikaanse overheid de kapitaalmarkten leeg”, zegt Herman Van Rompuy.

17.30-17.50 uur Ontmoeting met Anders Fogh Rasmussen, de premier van Denemarken

“Het was een kennismakingsgesprek, met op de agenda natuurlijk de klimaatconferentie die eind dit jaar in Kopenhagen plaatsvindt. De houding van president Obama wordt belangrijk. Als de VS meedoen, en ook China springt aan boord, dan krijgt de strijd tegen de opwarming van de aarde een andere dimensie. Ik juich in elk geval toe dat Obama het Amerikaanse relanceplan koppelt aan groene investeringen.”

18.10-18.35 uur Gesprek met Lakshmi Mittal, CEO van ArcelorMittal

Voor de premier aankomt, passeren we Lakshmi Mittal. Of we enkele vragen mogen stellen? “Neen”, is het antwoord, vergezeld van een lichaamstaal die aantoont dat verder aandringen absoluut geen zin heeft. Spijtig. We wilden alleen maar weten wat Mittal van plan is met zijn vestigingen in België. “Het was een vertrouwelijk gesprek. Maar bon, iedereen weet dat de staalsector hard wordt getroffen door de wereldwijde recessie.”

Vreest de premier straks geen lange rij industriëlen op de stoep van de 16, vragend om overheidshulp? “Sinds 1988 zijn steunmaatregelen geregionaliseerd. Ik heb dat nog mee onderhandeld. Wij mogen ook geen maatregelen nemen die discriminerend zijn tussen bedrijven of sectoren, al konden we bijvoorbeeld via de verlaging van de lasten op de ploegenarbeid belangrijke sectoren, zoals de automobiel, een duwtje in de rug geven.”

En de recente steun voor KBC van de Vlaamse regering? Is de federale staat daar in de feiten verder uitgehold? Van Rompuy nuanceert. “Ten eerste waren de regio’s eerder ook al tussenbeide gekomen in de dossiers Dexia en Ethias. Ten tweede heeft de federale regering al een inspanning voor KBC gedaan in oktober. Ten derde zou de federale regering haar verantwoordelijkheid genomen hebben. Maar KBC gaf de voorkeur aan één type van tussenkomst, een kapitaalsteun die niet verwaterend is voor de aandeelhouders. Dat lag voor ons minder gemakkelijk dan voor de Vlaamse regering.”

18.45-19.15 uur Afspraak met Duncan Niederauer, CEO van NYSE Euronext

Weer een kennismakingsgesprek. Maar wat denkt de premier over het voorstel van Bruno Colmant, topman van Euronext Brussel, om via fiscale stimuli meer risicokapitaal naar de beurs te lokken? “Vergeet niet dat we de notionele-intrestaftrek al hebben. Deze maatregel kent succes en heeft al investeerders weer naar België gebracht. Ik zie niet in wat we meer moeten en kunnen doen. En nu is misschien niet het aangewezen moment om mensen naar de beurs te leiden.”

19.40-22 uur Dinerdebat met andere premiers uit de kleinere landen

Herman Van Rompuy zit aan tafel met de Zweedse premier. “We mochten per land twee bedreigingen en twee kansen opschrijven. De lijst met bedreigingen was veel langer. Dat was typisch voor de sfeer in Davos.” Tijdens het diner is er heel wat onbehagen dat Europa niet met één stem sprak tijdens het gasconflict tussen Rusland en Oekraïne. “Rusland is erin geslaagd de Europese landen tegen elkaar uit te spelen. Er was eensgezindheid dat dit niet meer mag. Europa moet in dergelijke dossiers aan hetzelfde zeel trekken.”

Zaterdag 12 uur Terugvlucht naar België

De premier kaart na en koppelt terug naar België. “Het overheidsoptreden is er en is belangrijk om het vertrouwen te herstellen. Deze crisis is voor een stuk psychologisch. Maar er werd in Davos ook gewaarschuwd om niet van het ene uiterste in het andere te vallen. Iemand merkte terecht op dat we misschien moeten beginnen om de bestaande regels toe te passen. Er is meer toezicht op het toezicht nodig.”

Intussen slaat de recessie diepe bressen in de Belgische begroting. Een tekort van 3 procent of meer voor dit jaar wordt steeds waarschijnlijker. “We moeten in volle crisis het oplopende conjuncturele tekort aanvaarden. Het zou economisch onverantwoord zijn om nu zwaar in te grijpen. Maar vanaf 2010 moeten we het structurele tekort, dat nu bijna 1,5 procent van het bbp bedraagt, wegwerken.”

Wordt België niet aangekeken omdat het maar een ingehouden inspanning doet in het globale relancebeleid? “Klopt, we doen maar de helft van de gemiddelde Europese inspanning. Maar de Europese Commissie begrijpt onze situatie en tikt ons niet op de vingers. We moeten de overheidsfinanciën in de gaten houden. Als kleine open economie vloeit ongeveer 60 procent van de inspanning die we doen toch naar het buitenland. Met onze exportratio van 87 procent is het voor de Belgische economie veel belangrijker wat bijvoorbeeld Duitsland, de VS of China doen, dan wat we zelf doen.”

Tot slot. Nachtelijke onderhandelingen die naadloos overgaan in buitenlandse trips. Is dat tempo vol te houden? “Dit moeten uitzonderingen blijven. Ik ben ook niet van plan van om de haverklap naar het buitenland te trekken.”

De rest van het weekend brengt rust. In de agenda staat nog een afspraak. “Zondag is er het wereldkampioenschap veldrijden. Dat wil ik beslist op tv meepikken.” (T)

Door Daan Killemaes/Foto’s Belga