Slaagkansen van digitale radio onder de loep

Rond 2022 wil minister van Media Sven Gatz (Open Vld) dat enkel nog lokale radio’s op FM uitzenden. Voor landelijke zenders vervangt het digitale DAB+ de analoge techniek. Gatz’ plan creëert ruimte voor nieuwe zenders, maar voorbeelden uit het verleden en uit het buitenland roepen vragen op.

‘ Digitale radio, en je wilt meteen van je oude radio af!’ Met die slagzin voerde de VRT eind 2003 intens campagne. In 1997 had de openbare omroep als een van de eerste in Europa een DAB-netwerk op poten gezet. De technologie was er. De luisteraars niet. Vandaag haalt DAB een luisterbereik van amper 2 à 4 procent. Toch gelooft Sven Gatz, Vlaams minister van Media (Open Vld), dat de tweede versie, DAB+, wel kans op slagen heeft.

“De FM-band zit eivol en we moeten een oplossing vinden”, zegt hij. “Begin jaren 2000 hadden de commerciële netwerken net toegang gekregen tot de nationale radiomarkt. Aangezien een radionet vijf à zeven jaar investeringen vraagt, was het niet echt het moment om die extra kosten te dragen. Nu kunnen ze die investering wel aan. Zeker aangezien de kosten betrekkelijk lager zijn dan toen. Het DAB-netwerk is er al, wat de omschakeling veel goedkoper maakt. Daarom zullen we commerciële zenders ook verplichten te investeren in DAB+ als ze een nieuwe FM-licentie willen.”

Europese dimensie

“We lopen in Europa zeker niet voorop”, zegt Gatz. “Noorwegen, Nederland en Groot-Brittannië zetten al volop in op DAB+. In Vlaanderen azen verschillende kandidaten op landelijke dekking. Met het analoge FM is dat technisch nagenoeg onmogelijk. Momenteel zijn er vijf VRT-zenders en drie commerciële omroepen (Medialaan met Q-Music en Joe FM, en Mediahuis met Nostalgie, nvdr). Vanuit economisch oogpunt is het interessant te bewegen naar een markt met twaalf à vijftien netten.”

Al moet DAB+ eerst genoeg luisteraars trekken. De consument zal een nieuw toestel moeten kopen en die drempel werd DAB fataal. Maar de prijs van een DAB+-radio is beduidend lager dan van zijn voorganger, respectievelijk 30 tegenover 200 euro. De geluidskwaliteit van DAB+ is volgens kenners beter, maar volstaat dat argument? Sven Gatz denkt van niet. Hij maakt als gewezen directeur van de Federatie van Belgische Brouwers graag de volgende vergelijking: “Volgens mij is radio een pilsbier terwijl andere technologieën, zoals televisie, speciaalbieren zijn. Voor een trappist wil de consument in zijn buidel tasten, maar pils moet goedkoop zijn.”

Een blik bij onze noorderburen geeft weinig goede hoop. De openbare omroep en de landelijke commerciële radiostations zenden er sinds het najaar van 2013 op DAB+ uit. Volgens de plannen moesten tegen dit jaar de helft van de huishoudens over een DAB+-ontvanger beschikken, maar dat doel zal niet bereikt worden. Uit cijfers van 2015 bleek dat slechts 6 procent al een DAB+-radio in huis had. Daarenboven was ook de luisterduur teleurstellend. Amper 3 procent verliep via DAB+.

Toch is dat voor Sven Gatz geen reden tot paniek. “Die cijfers scheppen inderdaad weinig vertrouwen”, zegt hij, “maar ik kijk liever naar wat we eraan kunnen doen. Mijn administratie zal de komende weken op zoek gaan naar een partner die de uitrol van DAB+ in de publieke opinie moet brengen. Diezelfde partner zal ook rondetafelgesprekken organiseren met ons, de mediagroepen en de auto- en de retailsector. Het is van levensbelang dat iedereen op één lijn zit.”

Extra stations

Sven Gatz wil nog verder sleutelen aan de diversiteit in de radiomarkt. Hij zal op de FM-band frequenties creëren voor een viertal commerciële netwerkradio’s die zich ergens tussen de lokale en de landelijke stations bevinden. Hij wil gebruikmaken van een aantal frequenties die momenteel toebehoren aan lokale radio’s. De netwerkradio’s zullen niet in heel Vlaanderen te ontvangen zijn maar wel “diverse stedelijke regio’s” afdekken. Op die manier zijn de stations volgens Gatz een wissel op de toekomst. Via DAB+ zullen ze wel landelijke dekking hebben, wat voor luisteraars een reden kan zijn om over te stappen. “We willen relatief afgelijnde profielen samenstellen”, verduidelijkt Gatz. “Zo zullen we wellicht een zender rond het Vlaamse populaire lied in de markt brengen.”

Dat die strategie kans op slagen heeft, hebben de Britten al aangetoond. In Groot-Brittannië beschikt meer dan de helft van de Britse huishoudens over een DAB-ontvanger en is driekwart van de nieuw verkochte wagens ermee uitgerust. De omslag naar DAB+ verloopt wat stroever. Onderzoekers halen verschillende redenen aan voor de relatief geslaagde overgang. Allereerst wijzen ze op de geografie van het land. FM is niet optimaal voor grote open vlakten, zoals in Schotland. Dat is ook de reden waarom Noorwegen FM wil afschaffen. Door de fjorden en de bergen is het bereik er erg slecht.

Voor Vlaanderen is dat argument uiteraard niet van belang. Ons grondgebied is relatief vlak waardoor ons FM-bereik ruimschoots volstaat. De tweede reden trekt daarentegen wel onze aandacht. DAB bezorgt de Britse luisteraar extra inhoud. Het radiolandschap is in het Verenigd Koninkrijk erg regionaal versnipperd. Daardoor kan het bijvoorbeeld dat iemand die in Londen werkt op zijn werk z’n favoriete station kan ontvangen en thuis, op het platteland, niet. In zulke gevallen biedt DAB veel voordelen. Daarenboven trekt de openbare omroep stevig aan de kar. Zo stampte de BBC het radiostation 1Xtra uit de grond dat enkel digitaal te beluisteren valt. De VRT stak bij de introductie van DAB wel wat non-stopmuziekkanalen in de ether maar nooit een volwaardig station.

“Zulke voorbeelden zijn interessante denkpistes”, bevestigt Sven Gatz, “maar als liberaal zal ik de VRT zoiets nooit opleggen. De openbare omroep mag maximaal 74 miljoen euro aan reclame binnenhalen en 50 miljoen daarvan haalt ze uit het radiolandschap. Vandaag pompt ze die winst in televisie en dat is een legitieme keuze. Als ze morgen beslist met een deel van die middelen een bijkomend DAB+-net te financieren, is dat ook goed voor mij.”

Eenvoudig model

Naast de aankoopprijs van een radio en de extra inhoud, speelt nog een factor een doorslaggevende rol. Digitale radio beperkt zich niet enkel tot DAB+. Ook internetradio is digitaal en dat zou weleens een dooddoener kunnen zijn. “Als heel Vlaanderen plots via mobiel internet naar de radio luistert, dan valt het netwerk plat”, licht Gatz toe. “Experts voorspellen dat dit probleem binnen tien of vijftien jaar nog niet van de baan zal zijn. Daarbij is internetradio niet gratis. Een abonnement kost geld. Tot slot biedt DAB+ ook een eenvoudiger uitzendmodel. Slechts één netbeheerder verzorgt de distributie van het signaal, terwijl we bij mobiel internet rekening moeten houden met verschillende dienstverleners. Maar enfin, misschien slaan we de bal mis en zijn al die problemen binnen tien jaar opgelost. Ook dan hebben we ons doel, ruimte voor nieuwe stations, bereikt. Ik ben niet getrouwd met DAB+-technologie, maar vandaag is het de beste keuze.”

Cedric Matthys