Sire, er zijn nog fiere bankiers

De warme gezinsbank. Zo kun je VDK Spaarbank misschien nog het best omschrijven. Het werkgebied is Oost- en West-Vlaanderen, maar de ambitie is om uit te breiden naar Vlaams-Brabant en Antwerpen. De crisis stopte die plannen echter in de koelkast.

VDK Spaarbank is vooral actief in het segment van de particulieren, hoewel er ook commerciële kredieten verleend worden – voornamelijk aan zelfstandigen. VDK heeft zich sinds het uitbreken van de crisis bewust low pro-file gehouden. “Er werd al genoeg gezegd over de banken”, zegt Philippe Bock-stael, lid van het directiecomité. En: “Het zou misplaatst geweest zijn mochten we toen verkondigd hebben hoe goed we bezig waren. Er moet een zekere graad van solidariteit zijn met onze collega’s.”

Directievoorzitter Johan De Schamphelaere is het daar roerend mee eens. “VDK Spaarbank heeft de kredietcrisis goed doorstaan om verschillende redenen. We zijn een klassieke spaarbank, die zich beperkt tot de kern van het bankieren: spaargeld inzamelen, en dat vervolgens uitzetten in kredieten. We hebben ons niet beziggehouden met de ontwikkeling van toxische producten, we hebben stabiele aandeelhouders, en we zijn niet beursgenoteerd. VDK Spaarbank is ook niet afhankelijk van de interbancaire markt om zich te financieren. We komen perfect rond met het spaargeld dat we ophalen bij onze klanten.”

Spaarbank niet gespaard

En toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn in het statige gebouw aan de Gentse Korenlei, waar het hoofdkwartier van VDK Spaarbank zich bevindt. Dat blijkt uit de jongste jaarcijfers. Het nettoresultaat over 2008 werd nog steeds in zwarte inkt geschreven, maar viel terug tot 1,9 miljoen euro. In 2007 kon VDK nog pronken met een nettoresultaat van liefst 28,2 miljoen euro. Wat daar de oorzaken van zijn?

Het was – zoals overal – de uitzonderlijke crisissituatie die leidde tot lagere beleggingsopbrengsten uit de effectenportefeuille van VDK Spaarbank. De crisis zorgde bovendien voor een aantal waardeverminderingen op de obligatie- en aandelenportefeuille. VDK had belegd in producten van Lehman Brothers – de Amerikaanse zakenbank die in september vorig jaar failliet ging – en in een aantal IJslandse banken, waar het evenmin goed mee afliep. “Gelukkig hebben we de schade kunnen beperken met de kapitaalbuffers die we hadden aangelegd in de vette jaren”, zegt De Schamphelaere. In de reservepot van VDK, het zogenaamde fonds voor algemene bankrisico’s, zat 10 miljoen euro. Genoeg om de schade te beperken. Al bij al zijn Johan De Schamphelaere en zijn team tevreden met het resultaat, gezien de uiterst moeilijke omstandigheden. Hij verwacht dat het jaar 2009 betere tijdingen zal brengen. “Als alles blijft gaan zoals nu tenminste.”

Op cijfervlak was er in 2008 ook goed nieuws voor VDK Spaarbank. Ondanks het lagere nettoresultaat blijft het nettodividend behouden op 105 euro. En de klassieke spaarmiddelen – zoals spaarrekeningen, kasbons en termijnrekeningen – kenden een recordgroei van 166 miljoen euro, of een dikke acht procent meer dan in 2007. “Dankzij veel nieuwe klanten die blijkbaar ontgoocheld werden door hun vroegere bank.”

Het pensioensparen en Tak 21-levensverzekeringen bleven op peil, maar het transactievolume van de Tak 23-beleggingsproducten viel terug met 28 procent. VDK Spaarbank ontwikkelt die producten echter niet zelf. Dat gebeurt door verzekeringsmaatschappijen als AXA (Tak 21) en DVV (Tak 23). VDK staat enkel in voor de verkoop en ontvangt daarvoor een commissie van de betrokken verzekeraars.

Conclusie? We blijven gewoon voortdoen zoals vroeger, zegt Johan De Schamphelaere. Schoenmaker blijf bij je leest, voegt Philippe Bockstael daaraan toe. “Dat principe hebben we altijd gehandhaafd. Ook in de periode waarin het vanzelfsprekend was dat je als bankier allerlei verzekeringsproducten ging verkopen. Wij hebben die boot altijd afgehouden.”

Uitbreidingsplannen uitgesteld

VDK Spaarbank wil vermijden dat nieuwe klanten nu weglopen langs de achterdeur. Johan De Schamphelaere onderlijnt dat de crisis maakte dat de regionale uitbreidingsplannen nu voor onbepaalde tijd worden uitgesteld. Momenteel is VDK spaarbank als regionale retailbank actief in de provincies Oost- en West-Vlaanderen. De raad van bestuur gaf net voor het uitbreken van de crisis groen licht voor de verovering van Vlaams-Brabant en Antwerpen. En later misschien ook Limburg. De Schamphelaere: “Aanvankelijk was VDK enkel actief in de regio Gent-Eeklo. Sinds 2003 zijn we ook in West-Vlaanderen aanwezig. Die eerste uitbreiding werd positief geëvalueerd. Vandaar dat we nu weer een stap verder willen doen. Een echte termijn hadden we er nog niet op geplakt, maar de crisis heeft roet in het eten gestrooid. We wachten op het geschikte moment om de uitbreidingsplannen weer op te pikken.”

VDK Spaarbank gaat prat op haar mooie principes. Zoals daar zijn: winstoptimalisatie in plaats van winstmaximalisatie, een persoonlijke relatie met de klanten, en een kernactiviteit als warme gezinsbankier. Het valt op dat veel grote financiële instellingen precies dezelfde dingen beloven aan hun klanten, sinds ze het deksel op de neus kregen tijdens de crisis. Is er meer concurrentie door de grote terugkeer naar het klassieke bankieren? Philippe Bockstael: “Het klopt dat veel instellingen daar voor een stukje mee in ons vaarwater komen. Alert blijven is dus de boodschap. Vraag is of ze al hun beloften wel degelijk in de praktijk zullen brengen. Kunnen ze dat op korte tijd waarmaken? VDK Spaarbank profileert zich al jaren als een warme gezinsbank, en dat is zeker tijdens de crisis een grote troef geweest. De relatie die we hebben opgebouwd met onze klanten, is toen zeer waardevol gebleken. Er zijn nauwelijks klanten weggelopen.”

Populistisch

Johan De Schamphelaere blijft in eerste instantie positief over zijn conculega’s. Ook over de instellingen die misschien minder mooie principes hanteerden dan VDK Spaarbank, en bijgevolg een beroep moesten doen op overheidssteun om overeind te kunnen blijven. “Het klopt dat er zich zaken hebben voorgedaan die absoluut onaanvaardbaar zijn, maar veel minder in België dan in pakweg de VS. Wat ik echter onaanvaardbaar vind, is dat de banken tegenwoordig met alle zonden van Israël worden beladen. Zelfs de koning vindt het nodig om in zijn toespraak te zeggen dat bankiers hun ethiek moeten terugvinden. Om maar te zeggen hoe populistisch het allemaal geworden is. De meeste bankiers voelen zich niet aangesproken, omdat ze slechts een instrument geweest zijn in de brede maatschappelijke context die tot deze crisis heeft geleid.”

De Schamphelaere vindt het dan ook buitengewoon frustrerend dat alle bankiers zomaar worden afgeschreven, in veel gevallen. Vandaar zijn betoog. “Ik ben nog altijd trots dat ik bankier ben. Ik vind het nog altijd een van de mooiste beroepen op aarde. Ik betreur dan ook dat het beklad wordt door enkele individuele gevallen die men uitvergroot. Het ontstaan van de crisis is een gedeelde verantwoordelijkheid, en niet die van de bankiers alleen.”

Waar men bij VDK Spaarbank echter helemaal niet om kan lachen, is het feit dat alle banken die in België actief zijn, onlangs opgeroepen werden om met geld over de brug te komen om het gat in de begroting te helpen dichten – door middel van bijdragen voor een nieuwe depositogarantieregeling. Voor wat hoort wat, is de redenering van de overheid. Johan De Schamphelaere: “Dat er aan de financiële sector een bijdrage wordt gevraagd, is normaal. Maar het is niet correct en zelfs onrechtvaardig dat alle banken op dezelfde manier worden behandeld. Er moet een verdeelsleutel komen op basis van het risicoprofiel, de grootte en de graad van internationalisering van een bank. In het systeem dat op tafel ligt, betaalt VDK Spaarbank een bijdrage die buiten proportie is.”

Door Celine De Coster/Foto Jelle Vermeersch