Schrappen wat niet past

De lastenverlaging die dringend moet worden doorgevoerd. Het Zilverfonds dat verder moet worden gespijsd. Belgacom dat graag zijn ambtelijke medewerkers wil dumpen bij de overheid. De Post die dringend gereorganiseerd moet worden. De NMBS die zijn schulden herschikt wil zien, haar investeringsplan gefinancierd, haar structuren aangepast en haar organisatie geherstructureerd. Schrappen wat niet past? De paarse regering die dezer dagen in de startblokken wordt gehesen, heeft weinig financiële speelruimte maar uitdagingen te over. De kans is niet onbestaande dat de spoorwegmaatschappij in mindere of meerdere mate het kind van de rekening wordt.

De nieuwe gedelegeerd bestuurder van de spoorwegmaatschappij, Karel Vinck (zie blz. 28), heeft zijn plannen klaar. Die vormen maar het kader voor onderhandelingen, bezweert hij. De topmanager, die eerder turn-arounds realiseerde bij toch geen kleine bedrijven als Eternit, Bekaert en Umicore, heeft al moeten vaststellen dat de NMBS geen onderneming is als een andere.

Plannen die in het volste vertrouwen worden voorgelegd, zijn bij wijze van spreken al gelekt nog voor ze zijn uitgelegd. Vakbonden die op hun strepen staan, soms op het karikaturale af. Politici die hun eisen stellen, en economisch zinvolle plannen tegenhouden wegens de mogelijke onrust onder hun electoraat. Een raad van bestuur waarin sommigen enorm begaan zijn met de onderneming, maar nog net iets meer met hun partij of minister.

Zeker de politieke wereld zou beter de hand in eigen boezem steken. Want ook een vervanging van Vinck door minister Luc Van den Bossche ( SP.A) – de timing van dat scenario varieert van binnen enkele weken tot volgende zomer – lost de fundamentele problemen niet op. Die zijn niet (allemaal) gecreëerd door Verhofstadt I, maar paars – of eigenlijk vooral groen – heeft de kans laten schieten om aan de sanering te beginnen en krijgt nu de rekening gepresenteerd.

Zo moet er een akkoord komen over de (gedeeltelijke) overname van de schuldenberg. Onder druk van de Maastrichtnorm zetten toenmalig vervoersminister Michel Daerden ( PS), premier Jean-Luc Dehaene ( CD&V) en NMBS-topman Etienne Schouppe ( CD&V) de HST-Fin-constructie op, die mede de oordzaak is van de huidige schuldexplosie. Toch veroordeelt Vinck de operatie niet: de Maastrichtnorm halen was toen de prioriteit.

In eerdere investeringsplannen zaten gaten, die door Schouppe werden dichtgereden. Soms met financieel spitstechnologische constructies, soms gewoon met leningen. Ook het huidige (toen nog) paars-groene plan voor de periode 2002-2012 gaat ervan uit dat de NMBS één derde van de benodigde middelen zelf bij elkaar tovert. Maar uiteindelijk moet de factuur betaald worden.

Bovendien zullen niet alle schulden mogen worden overgenomen. Wat wil zeggen dat de activiteiten voldoende winst moeten opleveren om de resterende schulden – al snel enkele honderden miljoen euro’s – af te betalen. Aangezien er dan toch niet zou worden bespaard op (te) kleine lijnen, wegens politiek niet haalbaar, moet er uit een ander vaatje worden getapt. De werknemers mogen hun borst nat beginnen te maken. Want financieel moet de oplossing voor 80 % van de overheid komen, operationeel is 80 % werk voor de spoormannen zelf. Schrappen wie niet past?