Schenken is nadenken

Meer dan 99 procent van alle schenkingen van roerende goederen gebeurt via een handgift, een bankgift of een schenking voor een Belgische of Nederlandse notaris. Elke techniek heeft voor- en nadelen. Hoe maakt u de beste keuze?

Veel ouders schenken roerende goederen — zoals geld of een aandelenportefeuille — tijdens hun leven aan hun kinderen, om te vermijden dat die daarop later successierechten moeten betalen. Daarbij hebben ze de keuze tussen verscheidene technieken: een handgift, een bankgift of een schenking voor een Belgische of een Nederlandse notaris. Welke techniek de beste is, hangt af van de omstandigheden.

De handgift

De handgift is een geschikte techniek voor de schenking van zogenoemde lichamelijke roerende goederen, zoals schilderijen en antiek, en van sommige onlichamelijke roerende goederen, zoals effecten aan toonder. Ze heeft het grote voordeel dat er geen schenkingsrechten op verschuldigd zijn. Als de schenker na de overdracht nog minstens drie jaar in leven blijft, hoeft de begunstigde op de schenking later geen successierechten af te dragen. Er zijn geen kosten verbonden aan de handgift, behalve die van de aangetekende brieven als de schenker en de begiftigde ervoor kiezen geen zogenoemd pacte adjoint op te stellen — een gedateerd bewijsdocument dat beiden ondertekenen.

Het is belangrijk dat de schenker in de aangetekende brieven of in het bewijsdocument een duidelijke beschrijving zet van wat hij schenkt. Bij de schenking van een wagen is dat vrij eenvoudig aan de hand van het identificatienummer, het merk, het bouwjaar, de kleur en de opties. Bij een antieke kast bijvoorbeeld gaat dat moeilijker. Het is dan raadzaam een foto van het voorwerp te nemen en die als bijlage toe te voegen aan de aangetekende brieven of het bewijsdocument.

Soms is het verstandig bijkomende bewijzen te creëren voor de schenking, om later problemen met andere erfgenamen of de fiscus te vermijden. Stel dat een vader schilderijen schenkt aan zijn kinderen, maar dat hij die in zijn huis laat hangen. De kinderen zouden dan — boven op het pacte adjoint of de aangetekende brieven — een verzekeringscontract voor de schilderijen kunnen afsluiten, of aan hun verzekeraar melden dat hun inboedel duurder is geworden door de kunstwerken die ze hebben verworven.

De bankgift

Net als de handgift is de bankgift — een overschrijving via een bank- of een effectenrekening — gratis. Er zijn evenmin schenkingsrechten op verschuldigd en de begunstigde hoeft ook op een bankgift geen successierechten te betalen als de schenker meer dan drie jaar na de transactie overlijdt. Bij de schenking van geld is de bankgift verkieslijk. De techniek is veiliger. Op de rekeninguittreksels staat ook een duidelijke datum, en het is duidelijk hoeveel geld of welke effecten overgaan van de schenker naar de begiftigde. De bankgift is de beste techniek voor wie nog effecten aan toonder heeft. Die worden afgeschaft; voor eind dit jaar moeten ze op een effectenrekening worden geplaatst.

Zelfs als de schenker op leeftijd is en het twijfelachtig is of hij drie jaar na de schenking nog in leven is, is het verstandig te kiezen voor een bankgift. Beide partijen kunnen het bewijs van de schenking — het pacte adjoint of de aangetekende brieven — laten registreren op een registratiekantoor. Bij een schenking tussen ouders en kinderen zijn dan 3 procent schenkingsrechten verschuldigd (3,3 % in Wallonië). De termijn van drie jaar speelt daarna geen rol meer; zelfs als de schenker korte tijd na de overdracht overlijdt, hoeft de begunstigde op de schenking geen successierechten af te dragen. Een bankgift kan snel worden afgehandeld, vaak zelfs binnen 24 uur, inclusief de registratie.

Het is af te raden een hand- of een bankgift te doen met voorbehoud van vruchtgebruik, waardoor de schenker een controle over de schenking behoudt. Om dat op een juridisch en fiscaal sluitende manier te doen, is het belangrijk een beroep te doen op een Belgische of een Nederlandse notaris.

Schenking voor de Nederlandse notaris

Een schenking van roerende goederen is niet altijd mogelijk via een bank- of een handgift. Onlichamelijke roerende goederen zoals aandelen op naam, schuldvorderingen, termijnrekeningen en delen van een maatschap komen er niet voor in aanmerking. In die gevallen is de Nederlandse notaris een perfecte oplossing: via hem kunnen alle roerende goederen worden geschonken, zonder dat er schenkingsrechten hoeven te worden betaald. Ook bij een schenking voor een Italiaanse of een Zwitserse notaris — althans in bepaalde Zwitserse kantons — zijn geen schenkingsrechten verschuldigd, maar die landen liggen niet bij de deur. Bovendien zijn Zwitserse notarissen veel duurder dan hun Nederlandse collega’s, waar een schenkingsakte doorgaans ongeveer 1500 euro kost.

Het voordeel van een notariële akte is dat de datum van de schenking ontegensprekelijk vaststaat. Bovendien kan de erflater schenken met een voorbehoud van vruchtgebruik of hij kan er een fiscaal voordelige schenking doen, zoals een doorschuifschenking. Een nadeel van een schenking voor een Nederlandse notaris is dat de begunstigde op de schenking toch nog successierechten moet afdragen als de schenker binnen de drie jaar na het verlijden van de akte overlijdt.

In een aantal gevallen is het toch beter te kiezen voor een Nederlandse notaris en de Nederlandse akte daarna te laten registreren in België. In Nederland zijn niet alleen geen schenkingsrechten verschuldigd, het honorarium van een Nederlandse notaris is lager voor grote schenkingen en schenkingen buiten erfdeel. Schenken kan er met een gewone onderhandse volmacht in plaats van met een notariële volmacht. Bovendien is de Nederlandse notaris veel soepeler in schenkingen aan minderjarigen — er is geen toestemming van de vrederechter nodig — en de waarde van de schenking hoeft niet te worden vermeld in de akte. Dat laatste kan nuttig zijn bij schenkingen aan minderjarigen of jonge twintigers.

Schenking voor de Belgische notaris

Wie roerende goederen wil schenken die niet kunnen worden doorgegeven via een bank- of handgift en daarbij de termijn van drie jaar wil vermijden, stapt het beste onmiddellijk naar een Belgische notaris. Er kunnen nog andere redenen zijn om onmiddellijk een Belgische notaris in de arm te nemen. Zo kiest een erflater die een deel van zijn vermogen wil schenken en verwacht dat na zijn overlijden mogelijk onenigheid ontstaat tussen zijn erfgenamen — omdat de een zich benadeeld voelt ten opzichte van de ander — ook het beste voor een Belgische notaris. Er bestaat dan een notariële akte, zodat er moeilijk betwisting kan bestaan over de schenking en de voorwaarden die eraan verbonden zijn. Bovendien wijst een Belgische notaris erop als er problemen zijn met de zogenoemde inkorting. Ieder kind heeft recht op een bepaalde reserve; het deel van de nalatenschap waarover de erflater vrij mag beschikken — het beschikbare deel — is beperkt.

Voor de schenking van familiebedrijven — als die aan bepaalde voorwaarden voldoen — geldt een verlaagd fiscaal tarief. In Vlaanderen en Wallonië bedraagt dat zelfs 0 procent, zodat die partijen er altijd belang bij hebben de schenking voor een Belgische notaris te af te handelen.

JOHAN ADRIAENS EN JOHAN STEENACKERS

Op een hand- en een bankgift zijn geen successierechten verschuldigd als de schenker meer dan drie jaar na de transactie overlijdt.