‘Schaliegas zal hier geen game changer zijn’

De top van de Europese chemiesector legt zich erbij neer dat schaliegas in Europa geen glorieuze toekomst heeft. “Het zal hier geen game changer zijn”, zegt Kurt Bock, CEO van de chemiereus BASF en voorzitter van de koepelverenigingen Cefic en ICCA.

De Europese chemiesector heeft zorgen. Al voor de recente schaliegasrevolutie kreunde de sector hardop onder de hoge energiefactuur. Nu de Amerikaanse industrie een fijn feestje bouwt dankzij haar goedkope schaliegas, hebben heel wat Europese chemiebedrijven het dan ook zowat gehad met de Europese beleidsverantwoordelijken, die ze een gebrek aan steun en daadkracht verwijten.

“Het onaangepaste energie- en klimaatbeleid in de Europese Unie teistert onze industriële competitiviteit”, zegt Kurt Bock, de vaandeldrager van de Europese chemiesector. “Chemie is zeer energie-intensief. In sommige productieprocessen staat energie voor de helft van de operationele kosten, en soms nog meer. Betaalbare energie is dus essentieel voor onze groei. Beleidsmakers moeten zich dus ook snel buigen over de kwestie van schaliegas. Wij geloven dat het deel moet uitmaken van een brede energiemix.”

Maar Bock, die een jaar geleden voorzitter werd van de Europese chemiefederatie Cefic en sinds begin dit jaar ook de wereldwijde International Council of Chemical Associations (ICCA) stuurt, heeft nog wel meer beslommeringen. “Ons marktaandeel in de wereld gaat almaar achteruit. Vandaag vertegenwoordigt de chemiesector in de EU nog geen 20 procent van de wereldwijde verkoop. Tien jaar geleden was dat nog bijna 30 procent”, zegt Bock in de marge van de jaarvergadering van Cefic. Bovendien weegt de regelgevende last op de sector, vooral door Reach (het Europese regis-tratieprogramma dat het gebruik van gevaarlijke chemicaliën aan banden moet leggen, nvdr. ). “Die last trekt financiële en menselijke resources weg van innovatie. Cefic roept daarom de beleidsmakers op een klimaat te creëren dat bevorderend werkt voor investeringen en groei, en de banen die daaruit voortvloeien.”

Europese chemiebedrijven snoeien banen, sluiten fabrieken en stoten activiteiten af. Kan die trend worden gekeerd?

KURT BOCK. “We zijn positief over de Europese chemie. Tot nu toe hebben we kunnen bewijzen dat innovatie het recept is voor groei en succes. Europa heeft niet zoals andere regio’s het kostenvoordeel van natuurlijke grondstoffen, maar we hebben vele van onze nadelen kunnen compenseren door de meest innovatieve regio te zijn in onze sector. Dat willen we ook blijven, maar daarvoor hebben we de juiste randvoorwaarden nodig. We staan wel voor een zeer lage economische groei in Europa, maar dat is geen reden om fatalistisch te zijn over de ontwikkeling van onze sector. We hebben al bewezen dat we kunnen slagen.”

Kunnen chemische basisproducten leefbaar blijven in Europa?

BOCK. “We hebben al vele decennia concurrentie uit het Midden-Oosten, waar de energiekosten uiterst laag zijn. En toch produceren we nog altijd basischemicaliën in Europa, omdat we onze productie-efficiëntie voortdurend verbeteren. Ik zie dus niet waarom Europa die chemicaliën niet kan blijven produceren. Maar maakt dat ons de natuurlijke locatie om nieuwe fabrieken voor basischemicaliën te bouwen? Als je kijkt naar het hele landschap, waarschijnlijk niet.”

Hoelang zal het nog duren voor schaliegas in Europa een realiteit is?

BOCK. “Moeilijk te zeggen. Sommigen zeggen dat het zeer lang zal duren om zo’n industrie op te bouwen. Ik geloof dat niet. Onze sector heeft altijd blijk gegeven van een enorme flexibiliteit. Over het technische zou ik niet bezorgd zijn. We hebben al 30 jaar het conventionele verticale fracking (hydraulisch kraken van diepe steenlagen door ze onder hoge druk te injecteren met een mengsel van water en chemicaliën, nvdr.) gedaan in Duitsland, zonder enig probleem voor het milieu. Ik zie niet waarom het, weliswaar complexere, horizontale fracking voor schaliegas een fundamenteel verschillend verhaal zou zijn. Problemen als waterverbruik en het gebruik van chemicaliën zijn op te lossen. We nemen die bezorgdheden trouwens zeer ernstig.

“We staan nu voor de strijd om het publiek te overtuigen dat we de exploratie en de productie van schaliegas moeten testen. Alles wat ik al heb gezien, voedt mijn optimisme dat het op een zeer verantwoorde manier kan. Maar we kunnen dat alleen maar bewijzen als we de toelating hebben het te bewijzen. En dat is nu net het voorwerp van debat in de afzonderlijke EU-lidstaten en op het niveau van de Europese Commissie. In Duitsland bijvoorbeeld krijgen we geen enkele vergunning. De agentschappen die deze industrie zo lang hebben geleid, zijn stilgevallen en zeggen bang te zijn voor het publieke en politieke debat.

“Wat bereiken we met de productie van schaliegas in Europa? Eerst en vooral verbeteren we onze handelsbalans. We creeren koopkracht en banen. En ten slotte betekent het hogere groei en een bijkomende bron van gas, wat kan leiden tot competitievere prijzen in Europa. We zien schaliegas als een opportuniteit. Veel landen in Europa hebben het. En zodra je begint te boren, vind je er nog meer. Dat is onze ervaring in Centraal-Europa.”

Geeft u uzelf en de sector geen valse hoop? In Polen hebben energiebedrijven zich al teruggetrokken uit schaliegas, en misschien onderschat u de publieke weerstand. Het zou niet voor het eerst zijn dat de publieke opinie stokken in de wielen steekt. Zie de weerstand tegen genetisch gemanipuleerde organismen, waar ook BASF de dupe van is geworden.

BOCK. “We zeggen niet dat schaliegas een game changer zal zijn voor de Europese chemische industrie. Dat is vrij duidelijk. We zullen zeker niet de gasprijzen bereiken die je in de VS ziet. Dat is volstrekt onrealistisch. Je moet schaliegas wel durven te plaatsen in het perspectief van andere opportuniteiten. Zo is er bijvoorbeeld in Duitsland een groot enthousiasme over biomassa. Maar biomassa komt voornamelijk uit tarwe, dat enorm veel water vereist om te produceren. Dat is een zeer inefficiënt proces. Het is dus een vooroordeel dat hernieuwbare energiebronnen altijd duurzaam zijn.

“En we zijn ons zeker bewust van het scepticisme, dat ook door sommige ngo’s wordt aangewakkerd. Maar op basis van de ervaring die onder meer mijn eigen bedrijf sinds vele jaren heeft opgebouwd, denken we dat het mogelijk is op een verantwoorde en sociaal aanvaardbare manier. Laten we dus testen en dan het debat voeren en als maatschappij beslissen of we het willen of niet. Het zou echt dwaas zijn de mogelijkheid links te laten liggen.”

BERT LAUWERS IN MÜNCHEN

“Sommigen zeggen dat het zeer lang zal duren om een schaliegasindustrie op te bouwen. Ik geloof dat niet”