SABENA. Buigen of barsten

Eén : de onhoudbaarheid van het huidige sociaal overlegmodel komt pijnlijk aan bod bij Sabena. Twee : terwijl syndikale akties het bedrijf lamleggen, snoepen zogenaamde “no-frills”-luchtvaart-maatschappijen zoals EBA Express marktaandeel af. De oplossing ?

Vrijdag, 23 november, 10 uur 45. Géry Daeninck kijkt vanuit zijn half eivormig bureau in het Sabena House op de wijde “tarmac” van de luchthaven van Zaventem waar 5 volvrachters van Air France neerstrijken de cargotoestellen van de Franse luchtvaartmaatschappij zijn namelijk naar Zaventem uitgeweken als gevolg van de algemene staking op het thuisfront die dag. “Schitterend, ” denkt de 44-jarige chief operating officer van Sabena bij zichzelf, “weer enkele miljoentjes omzet extra. ” Maar zijn optimisme is van korte duur. Uit solidariteit met de Franse broeders weigert het Sabena-handlingspersoneel de Air France-jumbo’s te ontladen. De klus wordt dan maar geklaard door konkurrent Belgavia uit de Aviapartner-groep, waar de werknemers niet ingaan op de vraag tot solidariteit van de Sabena-syndikalisten. Zij kiezen voor werk, voor meer werk.

Dit kleine voorval schetst op een indringende manier de pijnlijke situatie waarin onze nationale luchtvaartmaatschappij verkeert. “Ik ben niet hopeloos, ook niet radeloos, ” zegt Géry Daeninck, “maar soms sla ik mijn twee handen voor mijn gezicht en vraag ik mij af waar we in godsnaam mee bezig zijn. “

Zijn vraag is terecht. De luchtvaartsektor staat enorm onder druk. De globalizering enerzijds en de Europese liberalizering anderzijds tasten de eenheidsinkomsten aan. En nog niet een beetje. Door de uitholling van het prijzenniveau zag Sabena tussen 1991 en 1995 9,5 miljard frank inkomsten aan zijn neus voorbij gaan. De Belgische carrier is daarmee geen witte raaf, volgens cijfers van de Association of the European Airlines (AEA) daalden de eenheidsinkomsten van de aangesloten Europese luchtvaartmaatschappijen gemiddeld met 28,4 % tussen ’91 en ’94 (zie ook kader : Half vol.)

Komt daarbij het feit dat de eerste Europese “kopie” van de Amerikaanse no-frills-luchtvaartmaatschappij (lage kosten weinig komfort lage ticketprijs) uitgerekend in België, getypeerd door zijn kleine thuismarkt, het daglicht zag. Het management van het één jaar oude EBA Express wist maar al te goed dat zijn kans op slagen groot was omwille van “de logheid van het beest”, alias het gebrek aan slagkracht van de sterk gesyndikalizeerde Belgische nationale luchtvaartmaatschappij. Uitgerekend dat zit het Sabena-management hoog. Het bedwingen van de loonkosten en het verhogen van de arbeidsflexibiliteit zijn absolute vereisten om het de jongste jaren met hard werken verworven intra-Europese marktaandeel te kunnen rendabilizeren. Zonder rendabiliteit geen Sabena. Zonder Sabena geen tewerkstelling. Het lijkt een simpele logika die de Sabena-direktie niet met evenveel woorden luidop zal uitspreken maar de idee spookt wel door de gangen van het frisse, blauw-en-witte Sabena House.

WELLES-NIETES.

De vakbonden zien het anders. Zij menen, in een overtuigende unanimiteit, dat het voldoende geweest is. “Het personeel heeft genoeg ingeleverd sedert ’82, ” preken Freddy Tack (ACOD/ABVV), Michel Boels (CCOD/ACV), Jean Rom (ACLVB) en Denis Demeulemeester (CMB) om beurten en met animo (zie kader : Hoeveel ingeleverd ?). Zij weigeren bijgevolg kategoriek elk voorstel van de direktie omtrent bevriezing van de index gedurende 3 jaar, de bevriezing van de loonsverhogingen volgens barema gedurende 3 jaar en de verlenging van de werktijd van 38 uur naar 40 uur per week zonder loonsverhoging in overweging te nemen, laat staan bespreekbaar te maken. Al even onbespreekbaar is, luidens het pamflet van het algemeen vakbondsfront, “het scheppen van nieuwe arbeidsplaatsen door personeel met precaire kontrakten, zoals interim- en oproepkontrakten”.

Na 25 vergeefse pogingen tot onderhandelingen “de vakbonden willen niet, ” zegt de direktie ; “we mochten aan tafel zitten maar niets zeggen, ” stellen de vakbonden kwam het vorige week tot een breuk nadat de direktie voor een Belgische primeur zorgde en eenzijdig de 56 bestaande KAO’s opzegde (zie kader : Geen deus ex machina). Eén dag later reageerden de vakbonden met een 24-urenstaking. Beide partijen kregen van de federale minister van Arbeid, Miet Smet, een veeg uit de pan voor hun gedrag. Een sociaal bemiddelaar Bernard Leemans moet de beide partijen nu verzoenen, maar diezelfde Leemans kreeg in zijn hoedanigheid van voorzitter van het paritiair komitee de beide partijen in de voorbije maanden zelfs niet aan tafel.

Waar draait het nu om ? “Om die fameuze duivelskringloop te doorbreken, ” zegt Géry Daeninck koel, “stilstaan is achteruitgaan. Bij KLM luidt het motto grow or die. Wij spreken hier niet over een saneringsplan, wél over een groeiplan. En het is daarmee dat de vakbonden problemen hebben. Zij zien liever een saneringsplan, 1500 ontslagen met brugpensioen vanaf 45 jaar. Zo’n KAO is binnen de 2 weken onderhandeld en getekend. Wij vragen geen inlevering, wij vragen een stabilizering van de loonmassa. “

Vooral het schrappen van de automatische loonindexering (België is op dat vlak zowat een unicum) lijkt geen abnormale vraag, gezien de internationale kontekst waarin Sabena konkurreert. Maar Sabena vraagt meer dan uitsluitend het behoud van de salarissen op het huidige niveau gedurende drie jaar. De direktie wil dit kombineren met een verhoging van de arbeidsduur met 5 %, dus van de 38-uren naar de 40-urenweek. “Dit is elk een half uurtje meer werken per dag, ” aldus Géry Daeninck. “Iedereen die eerlijk is met zichzelf weet dat deze 24 minuten extra per dag zijn/haar levensstandaard niet zal aantasten. Het gaat hier in tijd uitgedrukt om heel weinig, maar principieel om iets heel belangrijks : hebben we nog de veerkracht om ons eigen vel te redden ? “

OP HETE KOLEN.

“De arbeidsduur is sedert jaren sektorieel vastgelegd. De vakbonden zijn daar zeer trouw aan, ” stelt Denis Demeulemeester van de socialistische, en zeer militante, metaalbewerkersbond. Het was overigens de CMB die, zonder steun en met afkeuring van de andere vakbonden, eenzijdig verantwoordelijk was voor het op een bepaald moment zéér grimmige karakter van de 24-urenstaking van woensdag 29 november. “Met 500.000 werklozen in dit land zou het niet korrekt zijn om aan het Sabena-personeel een arbeidsduurverhoging te vragen, ” meent Demeulemeester.

Anderzijds kan zelfs een vakbond niet blind zijn voor de talrijke bedrijfssluitingen, faillissementen, delokalizaties die België de jongste tijd teisteren. En dankzij de liberalizering van de Europese luchtvaart zit Sabena nog meer op hete kolen. Richard Branson van Virgin Atlantic Airways heeft via de Wall Street Journal laten weten dat hij inderdaad (zie ook Trends inside 17 augustus ’95) naar Brussel kijkt als hub voor het nieuwe Virgin Europe. Maar, voegt een analist eraan toe, “indien Virgin voor Zaventem kiest als basis voor zijn Europese aktiviteiten, dan zal de onderneming niet te veel Belgische piloten onder kontrakt nemen omwille van de hoge kosten. De meeste piloten en ander personeel zullen aangeworven worden in Spanje, Italië, Griekenland en Groot-Brittannië. Veel diensten zullen betrokken worden vanuit lagere kosten regio’s, zoals Londen. ” Ook American Airlines (zie Inside blz. 11) verhuist in de komende maanden zijn Belgische reservatiedienst vanuit Brussel naar Dublin.

“Ja, ” zucht Michel Boels van het ACV/ACOD, “ik heb ook geen pasklare oplossing. Maar wij denken als vakorganizatie niet dat het probleem bij Sabena opgelost wordt met het tekenen van de konventie zoals ze nu is en versta mij niet verkeerd : ik zeg niet dat wij die gaan tekenen. “

1996-2000.

Licht in de duisternis evenwel : “Wij zijn tot onderhandelen bereid, ” dixit Boels. “We hebben in het verleden meermaals getoond dat we ons soepel opstellen. Nu reeds werken mensen met gesplitste uurroosters, 4 uur ‘s morgens en 4 uur ‘s avonds. In bepaalde afdelingen is de overschrijding van de dagelijkse arbeidsgrens tot 9 uur en 45 minuten aanvaard met rekuperatie op langere termijn,…. Zeg dus niet dat we niet flexibel zijn. “

Géry Daeninck : “Ik ontken niet dat er inspanningen zijn geleverd. Ook, en heel zeker opmerkelijk, op het gebied van de produktiviteitsverhoging. Maar ons aanpassen aan de marktomstandigheden is een voortdurend proces. Luchtvaart is een seizoengebonden aktiviteit (nvdr zie tabel : Passagiers in Europa). Het kan dus niet dat we in de winter, wanneer het een kalme periode is, met evenveel mensen werken als in de zomer wanneer de aktiviteit piekt. “

Het bedrijfsplan 1996-2000 voorziet een verhoging van de produktie met 10 % en een verhoging van het aantal passagiers met 15 tot 20 % op het Europese net per jaar. “Dit veronderstelt intrinsiek een personeelsgroei met 5 %, ” aldus de Sabena COO. “Voorzichtigheidshalve reken ik op 1000 voltijdse banen extra in de loop van de volgende drie jaar. In aantal mensen zullen dat er veel meer zijn, wij zijn vóór arbeidsherverdeling en doen reeds aan arbeidsherverdeling (nvdr zie kader : Minder voor Meer). Maar het is evenzeer waar dat we niet kunnen verdelen wat we niet meer hebben. “

CATHY BUYCK

GÉRY DAENINCK (SABENA) “Swissair verwacht van ons dat we het kapitaal dat het heeft geleverd, goed gebruiken. Niet meer en niet minder. “

DE 24-URENSTAKING VAN HET ALGEMEEN VAKBONDSFRONT Wie wordt het meest getroffen : de gebruiker of de direktie ?