‘Russen zijn enorm leergierig’

Zowat anderhalf jaar geleden kwam de meststoffentak van BASF in Antwerpen in handen van het toen vrijwel onbekende EuroChem. De private Russische agrochemiegroep heeft razend ambitieuze plannen. Dat weet Filip Dejongh, de topman van de Antwerpse vestiging, beter dan wie ook.

Volgograd, Rusland. Na een lange rit over bijwijlen krakkemikkige wegen vanuit de stad die vroeger Stalingrad heette, doemt midden in de Russische steppe de Volgakaliy-site op, waar EuroChem twee mijnschachten boort voor de toekomstige ontginning van kalium (ook potas geheten), een van de belangrijkste bestanddelen van meststoffen. Een vergelijkbare site wordt ontwikkeld in de regio rond de stad Perm. Het volledige prijskaartje van de twee sites bedraagt een slordige 7 miljard dollar (5,3 miljard euro). De eerste productie in Volgakaliy is gepland voor de tweede helft van 2017, en de twee sites moeten op volle capaciteit draaien tegen 2020. De kaliumontginning zal van EuroChem een van de weinige verticaal geïntegreerde spelers in meststoffen maken. De eerste productie in Volgakaliy zal ongetwijfeld ook het startschot betekenen voor de beursgang waarop Andrej Melnitsjenko, de schatrijke stichter en eigenaar, al jarenlang vlast. EuroChem stoomt zich in alle stilte klaar voor de beursgang, die wellicht in Londen gebeurt, en het etaleert een voor Oost-Europese private bedrijven uitzonderlijke openheid over zijn resultaten en strategie.

In die strategie speelt de Antwerpse meststoffenfabriek van EuroChem een cruciale rol. EuroChem verwierf ze in de herfst van 2011 via de overname van een groot deel van de meststoffenactiviteiten van BASF. De Vlaming Filip Dejongh moest mee voor de transitie zorgen en houdt sindsdien als managing director van EuroChem Antwerpen de teugels in handen. Voordien was hij plantmanager van de Antwerpse meststoffenactiviteit bij BASF. Niemand kan dus beter de impact van de overgang schetsen.

“Begin maart 2011 kregen we de boodschap dat BASF zijn meststoffenactiviteiten in Antwerpen zou verkopen”, zegt Dejongh. “Niet omdat we verlieslatend waren, want dat was en is niet zo, maar vooral omdat het voor BASF geen strategische kernactiviteit meer was. BASF had ook nog maar één site die op wereldschaal meststoffen produceerde, en dat was Antwerpen. In de meststoffenindustrie in Europa heeft zich de voorbije tien, twintig jaar een stevige consolidatie voltrokken. De roots van BASF Antwerpen liggen trouwens in meststoffen. Daarom was die desinvestering toch een grote schok voor de werknemers. BASF staat bekend als een goede werkgever, dus toen de verkoopplannen werden aangekondigd, was er heel wat onzekerheid. BASF heeft nochtans vanaf dag één gezegd dat het niet aan om het even wie zou verkopen. De overnemer moest een industriële speler zijn die meststoffen als kernactiviteit had en die zich ook moest inschrijven in het Verbund-principe (de nauwe samenwerking tussen tientallen productie-installaties op één site om de efficiëntie te verbeteren, zoals in Antwerpen waar BASF een vijftigtal fabrieken telt, nvdr). We willen hier ook samen met BASF actief blijven op deze geïntegreerde site, omdat we zeer veel banden hebben met elkaar.”

Maar BASF wou wel van jullie af.

FILIP DEJONGH. “We wisten natuurlijk dat we geen kernactiviteit waren. In 1999 al had BASF zijn marketing en sales van meststoffen verkocht aan het Duitse K+S. Als je alleen de productie overhoudt, is dat het eerste signaal dat je geen kernactiviteit meer bent. Het mooie is wel dat EuroChem die marketing en sales vijftien jaar later weer van K+S heeft overgenomen. Zo zitten we opnieuw samen onder dezelfde paraplu.

“Je zult mij geen slecht woord over BASF horen zeggen. Het is een superfirma. Maar wij zijn nu EuroChem. We zullen af en toe nog weleens door het dal gaan. Dat hoort bij het verhaal. Maar ik ben er rotsvast van overtuigd dat EuroChem op termijn de beste keuze is.”

Het moest een industriële overnemer zijn. Een durfkapitaalgroep zou te veel weerstand hebben opgeroepen?

DEJONGH. “Je hebt mensen nodig die de industriële realiteit van een chemiecluster zoals die in Antwerpen verstaan en de integriteit ervan niet in gevaar brengen. Een investeringsbank zou allicht de gezonde delen hebben afgeknipt. Dan krijg je enorme problemen voor de continuïteit. En als zo’n financiële speler andere loon- en arbeidsvoorwaarden zou introduceren, zou dat meteen sociale onrust veroorzaken. Nu is, sinds we EuroChem zijn, welgeteld één persoon vertrokken. We zijn met 330 mensen in het verhaal gestapt, en zitten nu aan 360.”

Wat is er voor uzelf veranderd?

DEJONGH. “Ik had als plantmanager bij BASF de eindverantwoordelijkheid voor de productie van een van de bedrijven. Nu moet ik zorgen voor de continuïteit, en de veiligheid, de productie en het onderhoud garanderen. Ik moet ook de organisatie voor EuroChem integreren, zien welke businesskansen er zijn en hoe we de site kunnen verbeteren en ontwikkelen. Bovendien is EuroChem als groep ook aan een veranderingsproces bezig, van een Russische naar een internationale speler.”

Hoe schat u EuroChem in?

DEJONGH. “Ze zijn snel. Het bedrijf is in twaalf jaar van niks uitgegroeid tot een concern. Ze weten duidelijk waar ze naartoe willen. Ze willen groot worden in meststoffen, wat voor ons een enorme verademing is na vijftien jaar bij BASF geen kernactiviteit meer te zijn. En ze willen nog van ons leren. Russen zijn enorm leergierig. We hebben een uitgebreid productgamma, en hebben 45 jaar ervaring in hoe je met die complexiteit moet omgaan. Onze producten staan ook bekend om hun hoge kwaliteit, en ook daar willen ze zeker een stukje van leren. Ze zien dit als een strategische acquisitie van een belangrijke productieactiviteit, waar ze meteen een stuk cultuur bij pakken.”

Het was dus geen cultuurschok?

DEJONGH. “Vlamingen zijn open van geest en pragmatisch. Russen hebben ook een zeker pragmatisme en een gezonde vorm van chaos over zich, waar wij als Vlamingen relatief goed mee om kunnen.”

Dat ligt de Vlaming beter dan het formalistische Duitse?

DEJONGH. (lacht) “Dat wil ik hier niet gezegd hebben, maar persoonlijk heb ik die Russische dingen vrij graag. Maar ze zijn zich wel degelijk bewust van de cultuurverschillen. Ze stormen hier niet als een bulldozer door. Maar ze willen vooruit. Ze hebben wel begrepen dat als ze de stap naar een internationale onderneming willen doen, ze zich toch wat anders moeten organiseren. Het gaat van relatief centraal georganiseerd naar een organisatie die wereldwijd actief is. Had ik niet geweten dat EuroChem geen beursgenoteerd bedrijf was, ik had het nergens aan gemerkt. De financiële communicatie is helemaal in lijn met een beursgenoteerd bedrijf en bijzonder transparant.”

Wat brengt de toekomst voor jullie producten?

DEJONGH. “Ik geloof daar enorm in, door het wereldvoedselvraagstuk. We zijn vandaag met 7 miljard mensen, maar morgen met 9 miljard. Dat, samen met veranderende voedingspatronen, betekent dat we veel meer landbouwgewassen moeten genereren. Wij leveren daar de sleutel voor.”

BERT LAUWERS IN RUSLAND, FOTOGRAFIE PAT VERBRUGGEN