Ruiken en proeven

Vandaag de dag worden onze zintuigen van ‘s morgens tot ‘s avonds geprikkeld, vooral het gezicht en het gehoor. De reukzin en de smaak, twee andere nauw met elkaar verbonden zintuigen, komen aan bod op twee indrukwekkende tentoonstellingen in Brussel en Maastricht. Een verrassende reis door de wereld van de waarnemingen.

Op de tentoonstelling ‘Rond Neuzen’ in het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen mag u werkelijk overal uw neus in steken. Zelfs voor de allerjongste wijsneuzen (van drie tot zes jaar) is er van alles te beleven in de afdeling ‘Neuzen Neuzen’. De tentoonstelling verbindt op een speelse en interactieve manier ruiken en kijken: u kunt de capaciteiten van uw reukorgaan toetsen “in de wereld van alledaagse en gewijde geuren, van verleidelijke en vreemde geuren, van geuren uit lang vervlogen tijden.” U kunt op allerlei manieren zintuiglijke ervaringen opdoen, gekoppeld aan kleuren en vormen, beelden en geluiden. Ook zult u merken dat onze reukzin een van de beste alarmsystemen is in bepaalde bedreigende situaties.

Verder kunt u genieten van een brede waaier aan geuren van kruiden, bloemen, vruchten en wijnen en kunt u zich laten bedwelmen door hemelse parfums. U zult beseffen dat u om een geur te herkennen “niet alleen uw neus nodig heeft, maar ook uw geheugen: hoe kunnen we anders verklaren dat een bepaalde geur zo direct en zo duidelijk een herinnering kan oproepen?” aldus de organisatoren van de tentoonstelling. “Gekoppeld aan een geluid, een smaak of een beeld, weerspiegelen geuren het geheugen dat rijk is aan emoties en ervaringen.” Vreemd genoeg zijn geuren ongelooflijk moeilijk te omschrijven. Geurspecialisten zoals parfumeurs, oenologen en chemici gebruiken een eigen jargon, maar voor gewone stervelingen bestaan er maar bitter weinig woorden om deze subtiele ervaringen te benoemen.

“De reukzin is het minst ontwikkelde zintuig bij de mens en wordt vaak geassocieerd met verlangen, eetlust en instinct,” zo lezen we. “Snuiven en snuffelen heeft iets dierlijks, en dat wordt ook vandaag nog vaak als onaanvaardbaar beschouwd.”

De smaak daarentegen wordt veel meer geaccepteerd: meestal kan men zelf kiezen of men iets al dan niet wil proeven, terwijl geuren ongevraagd de neus binnendringen. De tentoonstelling ‘Smaak’ in Maastricht gaat echter veel verder dan de pure smaakzin die verbonden is aan het proeven: in bredere zin is smaak ook iets dat de persoonlijkheid weerspiegelt. In een twintigtal verschillende afdelingen legt ‘Smaak’ de link tussen de individuele ervaring van de smaakzin en de sociale ervaring van smaak als teken van communicatie met de buitenwereld.

Op de tentoonstelling in het Bonnefantenmuseum (een gebouw van de hand van de Italiaanse architect Aldo Rossi) wordt gezocht naar het antwoord op de vraag in hoeverre de ervaring van smaak als zintuig beïnvloed kan worden door externe factoren zoals vorm, kleur, herkomst, enzovoort. Door het proeven van enkele verschillende kaassoorten kunt u aan de hand van uw smaakvoorkeur uw eigen persoonlijkheid afbakenen. Dit onderdeel van de tentoonstelling wordt afgesloten met recepten en bijbehorende foto’s van de beste fotografen uit deze sector.

Verder wordt uitgebreid aandacht besteed aan de andere aspecten van het verschijnsel smaak: stijl, mode, trends, smaakverandering door de eeuwen heen en zeer persoonlijke opvattingen over smaak. De verschillende onderdelen werden opgezet door klinkende namen zoals de architect Ettore Sottsass en de ontwerper Malcolm McLaren. Alles bij elkaar 4000 m² verrassende gewaarwordingen: een niet te versmaden tentoonstelling.

‘Rond Neuzen’: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Vautierstraat 29 in 1000 Brussel, tel. (02) 627.42.38. Tot 9 januari 2000.

‘Smaak’: Bonnefantenmuseum, Avenue Céramique 250 in Maastricht, tel. (00-31-43) 329.01.90. Tot 13 februari 2000.

SERGE VANMAERCKE