Rode kaarten

Tot 100.000 frank voor negentig minuten voetbal. De prijzen voor een zitje op het WK gaan door het dak. Fifa en CFO werkten een kunstmatige schaarste in de hand door de publiekelijk verkochte tickets – slechts één op vier – vooral aan Fransen voor te behouden. Met Franse en Fifa-kaarten bevoorraadt zich wel een parallelle markt. De gewone voetballiefhebber is het slachtoffer. En de veiligheid: rivaliserende supporters dreigen lukraak door elkaar te moeten zitten, als ze al voorbij de controle raken met kaarten voor het ‘verkeerde’ vak.

Isabelle Delaye, verantwoordelijke voor de ticketverkoop bij het Comité Français d’Organisation de la Coupe du Monde 1998 (CFO), kreeg in de Britse pers de weinig benijdenswaardige titel ‘Bitch of the Year’ opgeplakt. Wereldwijd weerklinkt de kritiek op het geklungel van het CFO, een samenwerkingsverband tussen de Fédération Française de Football (FFF) en het organisatiecomité van de Fédération Internationale de Football Associations (Fifa).

Officieel is 60% van de 2.559.241 tickets – goed voor een totale omzet van 4,2 miljard frank – lang vóór de loting van de eindronde van het WK verkocht. De voorverkoop moest garanderen dat alle wedstrijden, ook de minder interessante, voor een uitverkocht stadion zouden worden gespeeld. Deze tickets worden sinds enkele dagen verdeeld, ze overspoelen de markt en dreigen de prijzen weer onderuit te halen. “Aan de stadionpoort zullen er nog duizenden tickets tegen redelijke prijzen worden verhandeld,” voorspelt Wolfgang Töpfler, reisorganisator van het Duitse Five Star – dat was één van de officiële touroperators tijdens het WK van 1994 in de VS. Touroperators vandaag verwachten dat hun Franse collega’s de kaartjes van hun landgenoten gretig overkopen en met kleine winstmarges weer op de markt brengen. Bedrijven die hun klanten naar de wedstrijd willen uitnodigen en supporters die hun ticket wilden voor het vertrek naar Frankrijk, zullen mogelijk vaststellen, tot hun ongenoegen, dat ze een veelvoud van de officiële prijs hebben betaald.

Op papier

volgt het CFO nochtans dezelfde regels als de organisatoren van de voorbije WK’s. Het CFO en de Fifa verdelen – mét goedkeuring van alle voetbalbonden, de Belgische incluis – netjes alle tickets (zie tabel: WK-tickets). In de praktijk komt het erop neer dat twee kaarten op drie voor de Fransen zijn gereserveerd – een verwezenlijking waar het CFO op zijn website mee koketteert. Voorzitter Michel Platini legt uit: “Het WK vindt in Frankrijk plaats en de Franse belastingbetaler moest voor de bouw van de stadions opdraaien, dus is prioritaire toegang voor de Fransen een normale zaak.”

In de buurlanden van Frankrijk heeft deze houding vraag en aanbod behoorlijk scheefgetrokken. Voor de drie wedstrijden van de Rode Duivels kreeg de Koninklijke Belgische voetbalbond(KBVB) amper 12.600 tickets toegestuurd, een deel daarvan is contractueel voor de ploegsponsors gereserveerd. Voor België-Nederland alleen al kwamen er bij de KBVB 160.000 aanvragen binnen. De – overigens door alle Europese wetgevingen, op de Spaanse na, getolereerde – parallelle markt floreert in dergelijke marktomstandigheden. Kaartjes voor Nederland-België gingen vlot van de hand voor de ronde som van 20.000 frank. Alleen dreigt de argeloze koper niet in het stadion binnen te raken. Bij een officiële risicowedstrijd als België-Nederland kom je in principe als gesjaalde Belg alleen voorbij de pascontrole van het Belgische vak, waarvoor enkel de KBVB, de zeventien officiële touroperators in de wereld ( Authorised Tour Operators of ATO’s) en hun doorverkopers kaartjes hadden. Met neutrale tickets, die tussen het logo rechtsboven en de prijs rechts onderaan, blanco blijven – en waarop de parallelle verkoop grotendeels draait – raakt de Belgische voetballiefhebber in principe het stadion niet in. “Een grootscheepse controle is in een vol stadion toch onmogelijk,” haalt secretaris-generaal Jan Peeters van de KBVB de schouders op. Toch dreigt het CFO bij selectieve controles zijn (op de achterkant van de kaarten vermelde) recht uit te oefenen om toeschouwers met een ongeldig ticket te weigeren.

De kaartjesmarkt voor sportevenementen

is in handen van een netwerk van professionele ticketmakelaars en touroperators met ervaring in de sportwereld. Wil u op het tennistornooi Wimbledon plaatsnemen naast the Queen? Geen probleem, zij zorgen ervoor, het volstaat dat u de ‘waarde’ van uw zitje ophoest. In de WK-carrousel is het netwerk nog ruimer: hier pogen ook talloze particulieren een graantje van de koopgekte mee te pikken. “Kantoortjes schieten als paddestoelen uit de grond om op enkele maanden tijd vlug verdiende onbelaste woekerwinsten op te strijken,” zegt manager Wim Pauwels van Pauwels Travel uit Zaventem, een van de ATO’s van het CFO. Van de zeventien ATO’s bevinden er zich vijf in Europa. Voor hun licentie voor de tickets voor alle wedstrijden van het WK – ook deze die maar weinig interesse van de kopers opwekken – betaalden ze tussen de 15 en de 35 miljoen frank.

De ATO bevindt zich op een knooppunt in de markt. “De professionelen vormen een internationaal netwerk en kennen mekaar,” zegt Pauwels. “Dezelfde tickets worden er vaak verschillende keren doorverkocht.” Het CFO zette de poorten wijd open om het netwerk te voeden, het verloor alle controle op een deel van de ticketverkoop. Officieel zou de verkoop langs drie kanalen verlopen (zie kader: De ticket-route) het CFO zelf (73,5%), de Fifa (21%) en de ATO’s (5,4%). Maar gewiekste makelaars wisten van die kanalen af te tappen voor de parallelle markt: ze kopen in bij de Fifa, de Franse bevolking en volgens bepaalde geruchten zelfs bij de sponsors.

De bronnen?

Voor elke wedstrijd mag de Fifa 20,9% van de kaarten verdelen – voor de wedstrijd België-Nederland betekent dat ruim 16.000 (van de 80.000 plaatsen in het nieuwe stadion in Parijs) te verdelen kaartjes voor België en Nederland. Maar, in plaats van deze verwachte 21%, sluisde de Fifa slechts 16,7% door naar de Belgische en de Nederlandse voetbalbonden. Op de overige 4,2% mochten de 176 leden intekenen – wat trouwens volledig in overeenstemming is met de Fifa-statuten. Hardnekkige geruchten beweren trouwens dat er ook tijdens de WK-kwalificatierondes in 1996 en 1997 nog een contingent tickets onder de Fifa-leden is verdeeld, maar Fifa noch CFO hebben dit bevestigd.

Om toch een ticketje op de kop te tikken, ontwikkelden zich tussen makelaars en voetbalbonden duistere filières. Vooral Afrikaanse landen vroegen massaal tickets aan; de Amerikaanse US Soccer Federation, gedreven door een sterk zakelijk instinct, kocht in groten getale tickets op voor de gegeerde derby tussen België en Nederland. De niet-gekwalificeerde Zweden – landgenoten van UEFA-voorzitter Lennart Johansson – hadden 8000 WK-tickets in de aanbieding “voor Zweedse supporters”. Ter vergelijking: WK-deelnemer Denemarken kreeg 9932 kaartjes ter beschikking. Verschillende landen verzuimden opties te nemen voor 4,2% van de tickets voor wedstrijden waarin hun nationale ploeg niet aantrad. Bepaalde andere bonden mét tickets verkochten per opbod. Jan Peeters: “Na de loting vroegen we de Zuid-Koreanen of we een deel van hun kaarten konden overkopen. Eerst stemden ze toe, enkele dagen later meldden ze dat al hun tickets elders waren verkocht.” Touroperators en Fifa-leden (de voetbalbonden) spanden wereldwijd samen. Zo kon het Franse reisagentschap Wagons-Lits via de voetbalbond van Liechtenstein WK-tickets aankopen. De Braziliaanse voetbalbond bood tickets aan reisagenten aan; en uit een reportage van de Britse televisiezender Channel Four bleek, hoe de Londense firma Great Portland Entertainment een contract had om 3500 tickets van de Kameroense voetbalbond te kopen. Die kreeg, bovenop zijn reglementair contingent, nog eens 8000 kaartjes van de Fifa, waaronder 100 voor Nederland-België. Intussen is gebleken dat Great Portland Entertainment ook fictieve tickets aan de man bracht die nooit werden geleverd.

Fransen

konden, lang vooraleer in december in Marseille duidelijk werd wie waar tegen welke tegenstander zou voetballen, opties nemen: bundeltjes met maximum vijf à zes blanco tickets. Vele Fransen klopten met die (soms nog virtuele) kaartjes bij touroperators aan. Verschillende makelaars zetten ook netwerken van Fransen op, die massaal kaarten inkochten. Onder andere voor het Amerikaanse Western States Ticket Service, dat niet voor niets zegt niet te kunnen garanderen dat groepen groter dan vijf personen in elkaars buurt op de tribune kunnen.

Voor wie de prijs betaalt, zijn er trouwens nog altijd tickets verkrijgbaar (zie tabel: Wat kostte een ticket einde mei?). “De markt bepaalt de prijs,” zegt managing director Cor Knigge van Ticket Club, dat tickets verhandelt voor evenementenorganisator Hermes. Die zou een officieel contract met het CFO hebben, maar dat valt moeilijk te rijmen met de exclusiviteit die de zeventien ATO’s in hun contracten bedongen. Wim Pauwels: “Alle ATO’s en officiële doorverkopers staan op de CFO-site. De andere kunnen geen rechtstreekse banden hebben met het CFO. Als ze die wel hebben, dagen de ATO’s de organisatoren voor de rechter.” Zaakvoerder Hugo Eckert van Hermes geeft geen commentaar “omdat hij voor een afspraak met het CFO richting Parijs moet.”

Capiau Projects, het organisatiebureau van gewezen tv-presentator Walter Capiau in Gent, biedt drie naakte tickets voor de wedstrijden van de Belgen aan tegen 45.000 frank. “Kaarten uit de neutrale zone, die we via Franse contacten op de kop konden tikken,” klinkt het vaag. De hoofdrolspelers uit de parallelle markt zijn het liefst karig met hun commentaar, uit vrees om de bron naar het CFO te laten opdrogen. Een Brits bureau dat kaarten aanbood bij de KBVB onkent zelfs regelrecht ook maar iets met verkoop van WK-tickets te maken te hebben.

Op het Internet organiseren handige jongens veilingen waarbij enkel het hoogste bod op een bepaald ticket geafficheerd is. De hoogste bieder wint het pleit. Tachtig Arendonkse Rode Duivels-fans kochten tachtig tickets voor België-Nederland bij de officiële CFO-partner in Italië, maar kregen – na betaling van 260.000 frank – te horen dat de kaartjes niet door het CFO konden worden geleverd. Het gonst ook van de persistente geruchten. Over valse tickets (het CFO geeft toe dat de tickets gemakkelijk te vervalsen zijn), gedrukt voor de Japanse markt, die Fifa en CFO tot een systeem van druppelsgewijze verdeling geïnspireerd zouden hebben om de zaken onder controle te houden. Over Fifa-bonzen zelfs, die kaarten uit het Fifa-contingent tegen woekerprijzen op de markt gooien. Berichten waarop Fifa en CFO zelfs na herhaalde contactnames niet hebben gereageerd. In elk geval wringt het CFO zich niet in onmogelijke bochten om de parallelle markt monddood te maken. Zegt Wim Pauwels: “Het Amerikaanse PrimeSport International, officiële ATO uit de UEFA-zone, mocht met toelating van het CFO een advertentie in de Franse sportkrant L’Equipe laten afdrukken, waarin hij vroeg om kaartjes van Fransen op te kopen.”

De parallelle markt

draaide op volle toeren lang voor de tickets half mei waren gedrukt. Legitieme verkopers stappen – soms noodgedwongen – in de koehandel mee. Wim Pauwels: “We hadden nog vier tickets voor de finale te koop. Iemand op het kantoor ging in op een bod van 100.000 frank per ticket. Alleen had ik intussen diezelfde tickets in Parijs aan 20.000 frank per stuk verkocht. Om aan onze verplichtingen te kunnen voldoen, moesten we vier tickets kopen op de parallelle markt tegen 80.000 frank per exemplaar.”

Zotte prijzenslag

Wie wil die zotte prijzen betalen? Voetballiefhebbers, misschien, maar toch vooral bedrijven die in, bijvoorbeeld, België-Nederland een uitgelezen kans zien om de relaties met de klanten aan te scherpen. Ze gooien tickets in promotieacties op de markt. Je krijgt soms de indruk dat de helft van de tickets voor België-Nederland op het WK wordt verloot. In trek zijn ook wedstrijden als de VS tegen Iran, meer vanwege de politieke symboliek dan om de interesse voor het voetbal.

De ATO’s zijn toch wel blij dat ze een graantje van de parallelle markt kunnen meepikken. “Omdat ze zo’n hoge prijs voor de aanbesteding betaalden. En nu kunnen ze 30% van hun kaartjes – de tickets voor minder interessante duels – aan de straatstenen niet kwijt,” zegt Wolfgang Töpfler. Waardoor de kostprijs voor een ATO al snel 5000 frank per ticket bedraagt. Toch stuurde het CFO de touroperators onlangs een klacht over de ‘woekerprijzen’ die ze aanrekenen voor tickets. Het heeft de verstandhouding tussen het CFO en de zeventien alleen nog meer verziekt.

De houding

van het CFO heeft wereldwijd een storm van reacties uitgelokt. Op 5 juni 1998 sprak rechter Coulon van het Tribunal de Grande Instance in Parijs zich uit over de klacht van 33 europarlementsleden, die de houding van het CFO in strijd vinden met artikels 6, 59 en 86 van het Verdrag van Rome. Ze discrimineert op basis van nationaliteit, belemmert de toegang tot het vrij verkeer van diensten en gaat in tegen het verbod op koppelverkoop. De europarlementsleden eisten daarom een herverdeling van 712.000 tickets. De rechter stelde dat de verdeling van de tickets inderdaad in strijd is met het Europees recht – een uitspraak niet zonder gevolgen voor tornooien in de toekomst. Maar hij verklaarde de eis onontvankelijk om procedurele redenen: in kort geding kan men enkel eisen stellen in het persoonlijke belang. De herverdeling komt er dus niet.

Ook de Europese Commissie

wil, na klachten van verschillende reisbureaus, het CFO vervolgen. En een boete opleggen die in theorie kan oplopen tot 10% van de totale WK-omzet – geraamd op bijna 40 miljard frank. In de praktijk zal het echter zo’n vaart niet lopen: alleen Volkswagen kreeg ooit een boete van 4 miljard frank – 10% van de winst van de groep – na een inbreuk die jaren aansleepte. “Bij de WK-ticketverkoop hebben ook wij te laat gemerkt dat er iets fout liep,” geeft woordvoerder Stefan Rating van Karel Van Miert toe. Nochtans stuurde professor Weatherhill van de Universiteit van Oxford in juni 1997 al een brief met opmerkingen naar de Europese commissaris voor concurrentiebeleid. Rating: “Maar die bevatte te weinig gegevens. Formeel klopte de ticketverdeling, de beperkingen bleken pas toen het systeem operationeel werd,” pareert Rating.

Eén positief gevolg: misschien hebben de toestanden rond de WK-tickets wel gezorgd voor de definitieve erkenning van voetbal als economisch gebeuren. Rating: “De procedures tonen aan dat ook de Fifa zich niet kan onttrekken aan de Europese concurrentieregels.” Van Miert voor het Europees Parlement: “Organisatoren van dit soort evenementen zullen voortaan met de Europese Commissie moeten overleggen vóór ze kaartjes beginnen te verdelen.” Nu heeft het CFO alleen met de Commissie overlegd over het toewijzingssysteem van de officiële touroperators. De organisatoren van het EK in België en Nederland in 2000 stemden er inmiddels al mee in hun hele systeem met de Commissie te bespreken. De Belgen moeten voor Euro 2000 dus niet rekenen op een voorkeursbehandeling naar Frans voorbeeld.

FRANK DEMETS DAAN KILLEMAES