PRIVATISERINGEN

GOEDE EN SLECHTE VOORBEELDEN.

“Privatiseren is niks nieuws, evenmin als nationaliseren. Bovendien waren het Labour-regeringen die in de jaren ’70 de eerste staatsbedrijven hebben geveild,” meent professor Willem Buiter.

Wat het Britse privatiseringsexperiment zo interessant, zo uniek maakt, is het volume, meent Buiter. Maar : “Behalve British Airways en British Telecom zijn alle staatsbedrijven slecht geprivatiseerd.”

Buiter verduidelijkt : “Als je één enkele producent een staatsbedrijf of een privé-onderneming de macht geeft dan zijn de consumenten de klos. De conservatieven hadden enkel oog voor het eigendomsrecht. Ze verkochten de staatsbelangen in de bedrijven en dachten zo ook te zijn ontheven van de verplichting op te treden als de behoeder van de gemeenschapsbelangen. Fout. De staat is én blijft onze dienaar, de civil servant. Thatcher én Major hebben nagelaten post privatisation competitiveness-regels te installeren.”

Privatisering betekent immers niet dat de overheidscontrole verdwijnt, wel dat ze een andere vorm aanneemt, meent Buiter. Daar waar de markt zelf voor regulering kon zorgen, is de lijnrechte privatisering een succes geworden. Verklaart Buiter : “De liberalisering van de Europese luchtvaart verplichtte het privé British Airways én competitief én servicegericht te zijn. Enkel de concurrentie- dreiging uit de VS maakt dat de Britse consument met het privé British Telecom beter af is.”

Maar er zijn andere voorbeelden. “De geprivatiseerde Britse waterproducenten en -distributeurs zouden we moeten re-nationaliseren, ook al kan dat financieel niet,” zegt Buiter. “De overheid privatiseerde de waterwinning en -distributie zonder enige vorm van regulering. De markt zou wel zorgen voor concurrentie. Dat kan niet : geen enkele Brit heeft zes kraantjes aan zijn bad.”

Hetzelfde geldt voor de treinen, weet Buiter. De geprivatiseerde lijnen staan, ondanks staatssubsidies, op de rand van het bankroet. “Het openbaar nut van een spoorweg bestaat uit het netwerk. Leg je als overheid geen netwerkeisen op dan dood je via een privatisering van deeltjes van het geheel precies dat netwerk. De Conservatieven wisten dat, maar hebben er niets aan gedaan. Waarom ? Omdat ook hier het ideologische gelijk het diende te halen van de gemeenschapsbelangen.”