Postorderkunst

Na boeken, dvd’s, kledij, meubels, accessoires, elektronica en muziek kun je tegenwoordig ook kunst online kopen. Via de webwinkel Saatchi Online, een initiatief van reclamegoeroe Charles Saatchi, krijg je zelfs één week terugstuurgarantie bij elke kunstaanschaf. Dom idee of gat in de markt?

Kunst via internet (ver)kopen: een dom idee, volgens vele kunsthandelaars. Maar als dat idee van Charles Saatchi komt, spitst iedereen toch even de oren. De Britse verzamelaar annex kunstspeculant is immers erg invloedrijk op de kunstmarkt. In de jaren negentig ontpopte hij zich tot een van de meest gehaaide collectioneurs van hedendaagse kunst ter wereld. Hij maakte en kraakte de reputatie van tal van artiesten – denk aan Tracey Emin, Damien Hirst of Kati Heck – door veel werk in één keer te kopen of te verkopen. Vele kunstenaars weigeren daarom zelfs aan Saatchi te verkopen uit vrees voor reputatieschade. Andere beroemde kunstenaars, zoals Sterling Ruby of Peter Buggenhout, kennen net wereldfaam sinds ze met Saatchi in zee gingen. Sinds 2007 beschikt de Brit over een immense galerie in het Londense Chelsea, waar hij nog meer spraakmakende exposities kan organiseren of nog meer jonge artiesten uit alle werelddelen kan promoten.

Gratis platform

De reclamegoeroe stak het nooit onder stoelen of banken: hij speculeert met kunst en wil er grof geld aan verdienen. Met zijn nieuwste initiatief, Saatchi Online, probeert hij een nieuwe geldstroom aan te boren via e-commerce. Simpel gezegd: hij wil via zijn website kunst per postorder verkopen. Twee keer klikken en u bezit een kunstwerk van een hedendaagse kunstenaar. Na thuislevering heeft u zeven dagen de tijd om het – op eigen kosten – terug te sturen. Een niet-tevreden-geld-terug-garantie: een unicum in de kunstwereld.

De verkooptool op de site is nieuw, maar de website Saatchi Online bestaat al sinds 2006. Bij de lancering was het revolutionaire element dat kunstenaars zelf hun werk online konden zetten. Lees: zo konden ze hun naam linken aan Saatchi’s naam en faam. “Het merendeel van de kunstenaars heeft geen galerist die hun werk promoot. Als ze niet in de juiste artistieke kringen zitten, worden ze nooit opgemerkt”, schreef Charles Saatchi in zijn autobiografische boek ‘I am an artoholic’. “Met Saatchi Online breek ik die ban: ik geef artiesten een gratis platform om hun werk te tonen en over kunst te discussiëren.” Saatchi Online werd een overweldigend succes: tienduizenden artiesten zwierden hun werk online, tot de boel compleet onoverzichtelijk werd. Nergens werd een onderscheid gemaakt in kwaliteit, relevantie of stroming. Voor kunstliefhebbers of verzamelaars was het een enorme klus om tussen al die zondagsschilders de echte talenten te ontdekken.

Saatchi Online omvormen tot een overzichtelijke state-of-the-artwebsite kon Charles Saatchi niet zelf. Hij trommelde daarvoor Bruce Livingstone op, een Canadese ICT-knobbel die sinds 2010 zijn tanden in het Saatchi Online-project zet. De opdracht: maak van de website een interactief, rendabel, transparant en commercieel vehikel.

Met Livingstone haalde Saatchi alvast ICT-toptalent binnen: de Canadees richtte in 1998 iStockphoto op, een revolutionaire onlinefotodatabank waar beelden nog geen euro per stuk kostten. Het bedrijf veranderde voorgoed de fotojournalistiek en concurreerde de ‘kwaliteitsfotoagentschappen’ kapot met zijn stuntprijzen. Getty Images kocht iStockphoto voor 50 miljoen dollar in 2006. Een lucratieve deal, want jaarlijks brengt die overname Getty dik 70 miljoen dollar op. Living-stone focust zich sinds 2010 op het project Saatchi Online, waar hij intussen ook CEO van is. “De hoofdzetel verhuisde van Londen, waar Saatchi zijn galerij runt, naar Los Angeles, mijn thuisbasis. Terwijl Charles een team van 30 man had dat tussen het galeriewerk door aan de website sleutelde, heb ik 15 mensen fulltime in dienst voor Saatchi Online. Dat maakt het verschil.” Het mag gezegd: de webwinkel ziet er erg toegankelijk uit. Er is een zoekfunctie die kunstwerken filtert op prijs, medium, editie, onderwerp en categorie. Wie dus een kubistische ets van 300 pond zoekt, liefst van een Belgische kunstenaar, kan die vinden. Via een link met Facebook kan iedereen bepaalde artiesten of kunstwerken ‘liken’, delen of bespreken. “Belangrijk is ook dat de kunstenaar zelf mag kiezen welke werken hij verkoopt tegen welke prijs”, zegt Living-stone. “Saatchi Online strijkt daar maar 30 procent van op. Dat is opvallend weinig in vergelijking met normale kunsthandelaars, die soms de helft achterhouden.”

Artistieke e-commerce?

Met de nieuwe website schudt Charles Saatchi alweer de kunstwereld dooreen. Want hoe hip en trendy die branche zich ook wil voordoen, toch blijft het een zeer statische business, waar commercieel weinig innovaties gebeuren. Sinds mensenheugenis verkopen kunsthandelaars kunstwerken in hun galerie of op beurzen. Een verkoopkanaal dat – tot voor kort – compleet over het hoofd gezien werd, was het internet. Terwijl e-shops als Amazon, iTunes of de boeken-, muziek- en kledingmarkt voorgoed hebben veranderd, werd online nergens systematisch kunst verkocht. Niet via grote verkoopkanalen zoals Amazon, maar ook niet via de websites van de galeries.

De websites van bijna alle galeries zijn erg statisch en bieden nauwelijks faciliteiten om werken te reserveren, laat staan te kopen. Saatchi Online brengt daar (eindelijk) verandering in. Al blijft de vraag: zijn mensen bereid om online een kunstwerk te kopen, zonder dat ze het gezien hebben? De Brusselse galeriehouder Xavier Hufkens gelooft alvast van niet. “Saatchi Online is een typische stunt van een reclameman.”

Toch zijn er voortekenen dat de kunstwereld zich steeds nadrukkelijker online begeeft. Veilinghuizen als Sotheby’s experimenteerden bijvoorbeeld al met online- veilingen: vanuit elke uithoek in de wereld kon je live meebieden op topstukken. En in januari 2011 was er de VIP Art Fair, de allereerste onlinekunstbeurs. Daar kon je uitsluitend onlinekunstwerken kopen op een virtuele kunstbeurs met virtuele stands. Communiceren met de galerist gebeurde via een chatkanaal dat 24/24 beschikbaar was. Commercieel was de eerste VIP Art Fair geen groot verkoopsucces. Maar kunsthandelaars wendden het aan als tool om nieuwe, jonge verzamelaars te lokken uit de emerging countries. “De VIP Art Fair was een interessant experiment, dat volgend jaar zeker een groter succes zal zijn. Ik ben alleen niet overtuigd dat de huidige vorm – traditionele galeries die geld betalen voor virtuele stands – de beste is”, zegt Bruce Livingstone, de CEO van Saatchi Online. “De VIP Art Fair was een heel exclusief event, waarbij je een paswoord en uitnodiging moest krijgen van een galerist. Saatchi Online is net het omgekeerde: de gratis site moet zo laagdrempelig mogelijk blijven. Er mogen geen barrières zijn die een kunstaankoop kunnen verhinderen.”

www.saatchionline.com

THIJS DEMEULEMEESTER

Zijn mensen bereid om online een kunstwerk te kopen, zonder dat ze het gezien hebben?