Poetins pauze

Een van de favoriete sporten in de Russische politiek is proberen te bepalen hoelang de heerschappij van Vladimir Poetin nog kan duren. De vraag op zich is een teken van toenemende onzekerheid.

In de kantoren van de ministeries en in de restaurants waar bureaucraten en zakenlui hun onkostenrekening opvullen, heerst frustratie over Poetin en de toestand waarin het land verkeert. Rusland bevindt zich op een weg die nergens heen leidt, en de vraag is: hoe lang is die weg?

Poetin lijkt het antwoord niet te kennen. In 2013 leek Rusland af en toe op weg naar een onomwonden repressie. Burgerrechtengroepen werden belaagd, oppositieleider Alexei Navalny riskeerde vijf jaar cel op basis van de verzonnen beschuldiging dat hij hout gestolen had, en een van de schranderste economen, Sergei Guriev, vluchtte na intimidaties door openbaar aanklagers.

Maar ineens kwam de ommekeer. Navalny mocht meedoen aan de burgemeestersverkiezingen in Moskou, de druk op de niet-gouvernementele organisaties nam af, de blaffende honden in de kantoren van de openbare aanklagers werden aan de leiband gelegd. Een van de redenen voor die bocht is de haperende economie. Ondanks de hoge olieprijzen viel de jaarlijkse groei terug tot 1,5 procent. In 2014 moet de overheid haar uitgaven met 5 procent terugschroeven, zegt premier Dmitri Medvedev. Nieuwe investeringen zijn er haast niet en de kapitaalvlucht houdt aan. De dubbelcijferige groei van de inkomens was sinds het begin van de eeuw een van Poetins belangrijkste steunpilaren. Die pijler is nu afgebrokkeld.

Het Kremlin poogde dat te compenseren met nationalisme, xenofobie en anti-amerikanisme, maar vond weinig bijval bij de heersende klasse. Die ziet de olierente, die ze in eigen land had ingepikt en waarmee ze vastgoed en een buitensporige levensstijl in het buitenland financiert, bedreigd. De meest voor de hand liggende manier voor Poetin om zich weer wat postuur te geven, is dat hij zich rechtstreeks tot de natie wendt en een aantal leden van de leidende elite wegzuivert. Hij heeft al een paar stappen in die richting ondernomen, maar hij schrikt er duidelijk voor terug daarin door te zetten.

Het nabije buitenland

Een evenwicht vinden tussen repressie en aanhaling wordt moeilijker. Een van de toetsstenen is de manier waarop Poetin zijn tegenstanders behandelt. Navalny blijft voorlopig uit de cel. Ruslands bekendste politieke gevangene, de ex-tycoon Michail Khodorkovsky, komt normaal in 2014 vrij. Tegen hem loopt wel nog een zaak, voor het geval Poetin zijn opponent toch liever achter tralies houdt.

Welke richting de binnenlandse politiek van Rusland ook uitgaat, internationaal is het land geen doetje. De diplomatieke coup die het Kremlin pleegde in het debat over de chemische wapens in Syrië, zal de spanningen tussen Rusland en het Westen niet bepaald temperen. Maar zo toont Rusland zich wel assertiever in zijn ‘nabije buitenland’, zoals het de voormalige Sovjetgebieden pleegt te noemen. De belangrijkste slag van 2014 draait rond Oekraïne, dat op weg is naar een samenwerkingsverband en een vrijhandelsakkoord met de Europese Unie. Rusland doet er alles aan dat een halt toe te roepen. Om te weerstaan aan de Russische druk moet het Westen een vastberadenheid aan de dag leggen die voor het laatst opgemerkt werd in het begin van de jaren tachtig.

De auteur is correspondent van The Economist in Moskou

ARKADY OSTROVSKY

Rusland bevindt zich op een weg die nergens naartoe leidt.