Persoonlijk leed

Toen de Oekraïense president Volodimir Zelenski per videoconferentie een toespraak hield voor de Belgische federale kamer, vergeleek hij de vernietiging van de stad Marioepol met de lijdensweg van Ieper tijdens de Eerste Wereldoorlog. Die stad in de Westhoek geldt als een symbool van oorlogswaanzin.

In april rolde 1914. De grote kroniek van Ieper van de persen. Maar wie zit te wachten op het zoveelste oorlogsboek? Is alles niet al verteld? Nee, aldus auteur Ivan Vanherpe. Hij kiest voor een aparte aanpak. Het is geen algemeen militair boek over de genadeloze strijd tussen de Britten en de Duitsers. Het is een gedocumenteerd werk waarin de oorlogsfeiten dag na dag en uur na uur nauwkeurig worden beschreven op basis van een uitgebreid arsenaal aan historische bronnen. Vanherpe probeert zich in te leven in de levens van burgers, vluchtelingen, soldaten, officieren, geestelijken, hulpverleners en journalisten. De auteur doet dat op basis van een heel arsenaal aan schriftelijke getuigenissen, handschriften, stadsarchieven en andere restanten, oude boeken, krantenartikels en persoonlijke ervaringen.

Daarmee sluit hij zich aan bij een tendens in de geschiedschrijving die al een paar decennia oud is. Hij focust niet louter op machthebbers, politici en militairen, en heeft het niet enkel over de sociale en economische verhoudingen tijdens en na de oorlog. Hij vertrekt van persoonlijke getuigenissen en egodocumenten. Het genre begon met de overlevenden van de Holocaust na de Tweede Wereldoorlog en heeft zich uitgebreid naar andere dramatische periodes in de geschiedenis. Het persoonlijke leed staat voorop.

Vanherpe beschrijft het allemaal: het kleine en het grote leed, de anekdotes en de feiten die ertoe doen. De burgerwachten die vanaf de zomer van 1914 nerveus de komst van de Duitsers afwachtten, de steun die kwam uit vaak onverwachte hoek, de duizenden slachtoffers die ook aan Duitse kant vielen, de ellende van de loopgraven, de vluchtelingenstromen, de dreigende hongersnood, de tactische manoeuvres heen en weer, de zichtbare materiële schade die een stad tot puin herleidde, en zoveel meer. Elke dag gebeurde er wel iets dat wetenswaardig was, maar elke dag droeg ook evenveel drama in zich. Het boek is het eerste van vier delen.