Paul Krugman: de afgang van een icoon

De ene econoom is de andere niet. Het nieuwe boek van Paul Krugman rolde net van de persen en op de cover staat de knallende titel End This Depression NOW!

Paul Krugman, hoogleraar economie aan de gerenommeerde Princeton Univesity, maakte de jongste tijd vooral naam als columnist in de New York Times. Hij won in 2008 de Nobelprijs Economie en is een van de enfants terribles in het economenmetier. Onwaarschijnlijk briljant en even onwaarschijnlijk eigenzinnig. Vooral die laatste eigenschap breekt dit icoon nu zuur op.

Krugman vat op pagina 40 de essentiële boodschap van zijn boek samen. “Om de wereld uit deze depressie te krijgen, moeten de overheden hun bestedingen fors opdrijven.” Vergeet de begrotingstekorten, trek u geen moer aan van schuldratio’s die ver boven de 100 procent van het bbp uitklimmen en spendeer, spendeer, spendeer. Aan wat doet er niet toe, maar laat de overheid zich maar uit de naad consumeren en investeren. Economische groei aangedreven vanuit de privésector slaat na verloop van tijd automatisch weer aan. En dan hebben we tijd genoeg om die schuldenbergen op onze sokken weg te werken.

Krugman verdedigt variaties op dit thema nu al enkele jaren en krijgt daarvoor, binnen en buiten economenland, steeds meer weerstand. Het enige gevolg van die kritiek was en is dat Krugman zich meer dan ooit radicaal vastbijt in zijn visie. End This Depression NOW is het resultaat van die woede en frustratie. Het is een slecht boek dat Krugmans gehavende reputatie helemaal de grond in dreigt te boren.

Eerst en vooral is het van de pot gerukt om de globale wereldsituatie af te schilderen als een depressie. Zelfs in het geheel van de geïndustrialiseerde landen is deze typering niet aan de orde. De jongste prognoses van het IMF geven aan dat de wereldeconomie dit en volgend jaar groeit met 3,5 en 4,1 procent. Voor de geïndustrialiseerde landen voorspelt het IMF als groeipercentages 1,4 en 2 procent. Dat oogt zeker niet denderend, maar ook niet als een depressie zoals in de jaren dertig. Voor een individueel geval als Griekenland, en straks misschien ook Spanje en Portugal, mag het D-woord wel van stal gehaald worden. Maar de oorzaak van de funeste ontwikkelingen in die landen ligt niet bij te geringe bestedingen van de overheden, wel bij de systeemcrisis in de eurozone, waar onhoudbare publieke financiën acuut deel van uitmaken.

Een tweede argument tegen Krugmans boek is dat de evolutie in Japan van de voorbije tien tot twintig jaar zeer duidelijk aantoont dat een systematisch opdrijven van begrotingstekorten en overheidsschuld niet werkt. Via gigantische tekorten klom de Japanse overheidsschuld op tot ruim boven de 200 procent van het bbp. Toch blijft de groei amechtig laag en zakt het land in de wereldwijde economische ordening steeds verder weg. De consequente toepassing van de Krugman-strategie institutionaliseerde in Japan stagnatie en economische lethargie.

Ten derde is het onthutsend vast te stellen hoe Paul Krugman de hele argumentering over de vele negatieve neveneffecten van grote begrotingstekorten en door het dak schietende overheidsschuld van tafel veegt. Hij doet dat bijna ex cathedra, want zijn inhoudelijke argumentatie valt systematisch erg dun uit. Krugman wil er niet van weten dat de escalerende overheidsschuld remmend gaat werken op het gedrag van consumenten, spaarders, investeerders en ondernemers. Wetende dat de schuldopbouw zich niet kan blijven doorzetten in het ritme zoals het nu gebeurt – laat staan dat dit ritme zoals in de Krugman-cocktail voort opgedreven wordt – gaan al deze burgers zich afvragen hoe en wanneer de correctie tot stand komt. Besparingen? Belastingverhogingen?

De onzekerheid die op die manier ontstaat voor alle belangrijke actoren in het economische gebeuren weegt loodzwaar. Niet ergens in de toekomst, maar hic et nunc. Voeg hier nog een structurele crisis als die over de toekomst van de Europese monetaire unie aan toe en je krijgt de situatie zoals we die vandaag hebben. De overheidsuitgaven opjagen, lost niks op. Integendeel, het zwengelt de zo nefast woekerende onzekerheid voort aan en doet de economische machine nog meer vastrijden. Het is zonder meer betreurenswaardig dat iemand met de reputatie en de uitstraling van Paul Krugman zo halsstarrig blijft vasthouden aan een beleidsconcept dat niet alleen in het verleden geen oplossingen aanbracht, maar dat ook in de toekomst zeker niet doet.